یکی از بهترین ترجمه‌های فارسی نامه امام علی(ع) به مالک

عقیق: نامه امام علی بن ابی طالب (ع) به مالک اشتر نخعی، معروف به «عهد» یا «فرمان مالک اشتر» جامع‌ترین نامه‌ای است که سید رضی در کتاب شریف نهج البلاغه از آن حضرت آورده و در آن بیش از دیگر نامه ‌ها به مسائل جامعه و ارکان حکومت پرداخته شده است. عهدنامه را از دیرزمان، چندین بار به زبان فارسی ترجمه کرده‌اند، یکی از این ترجمه‌‌هاست، برگردان محمّد ابراهیم نواب تهرانی (د: 1299 ق.) که آن را از بهترین و استادانه ‌ترین نثرهای عصر قاجار شمرده‌اند.

عهدنامۀ امام(ع) از زمان صدور تا روزگار بدایع نگار، مخاطبان گونه گونی یافته است، این تنوع و تفاوت مخاطبان با مترجمان و نوع ترجمۀ آنان نیز در پیوند است. مترجمان متعدد عهدنامه به زبان فارسی متفاوت می‌زیسته‌اند، خود را و جهان را ار دریچه‌های گوناگون می‌دیده‌اند، از نظر علمی و ادبی و بینش دینی یا یکدیگر تفاوت داشته‌اند، و از این رو هریک به دلیل و انگیزۀ مخصوص به ترجمۀ عهدنامه روی آورده‌اند. بیشتر این ترجمه‌ها از اواخر دورۀ صفویان (پس از 1050 ) بدین سوی پدید آمده‌اند.

بدایع نگار عهدنامه را به سال 1273 ق به نام ناصرالدین شاه قاجار ترجمه کرد. او در آن هنگام 33 سالگی، با بسیاری از متون مهم فارسی، از جمله ترجمۀ تاریخ یمینی و تاریخ جهانگشای جوینی که ظاهراً در مکتب خانه‌ها و حوزه‌های اختصاصی بزرگ زادگان تدریس می‌شد، آشنا بود.

از این گذشته او، در آن روز بیش از 10 سال در بدایع نگاری سابقه داشت؛ بنابراین قدرت و مهارت او در آداب ترسل و انشا به حدی بود که تحسین معاصران را برانگیزد و سال‌ها بعد، استاد ملک الشعرا بهار سبک او را در این رساله «ممدوح و مطبوع» و از نوع نثر جرفادقانی، مترجم تاریخ یمینی دریابد و اقرار کند که از نثرهای ساده و فنی قرون متوسط و اخیر نثری تمام تر و کامل تر از عبارات این رساله و مقدمه، نیافته» است.

نوع نثر او، در ترجمۀ عهدنامه و بعضی آثار دیگرش به خوبی نشان می‌دهد که او در نگارش تاریخ و وقایع عصر ناصری هم، مانند علوی آوی در ترجمۀ محاسن اصفهان و عهدنامه، شیوۀ ناصح بن ظفر جرفادقانی را می‌پسندیده و پیوسته به ترجمۀ او از تاریخ یمینی نظر داشته است.

در این دفتر ترجمۀ بدایع ‌نگار تهرانی به همراه دست ‌نوشته ‌ای به خط تویسرکانی از آن ترجمه (مکتوب به سال 1297 ق (تقدیم خوانندگان شده است. مصححان علاوه بر مقابلۀ نسخه‌ها، ترجمه را نیز با متن عربی عهدنامه سنجیده است و در پای صفحه به افتادگی‌ها و احیاناً انحراف ترجمه از اصل اشاره کرده اند. ترجمه مقدمه به انگلیسی این اثر را دکتر محمود امیدسالار بر عهده داشته است.

کتاب «عهدنامۀ مالک اشتر» با ترجمۀ محمدابراهیم بدایع نگار تهرانی با مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمد شاد روی منش و محمود عابدی از سوی مرکز پژوهشی میراث مکتوب به بهای 10هزار تومان منتشر شده است. یادآور می‌شود چاپ و انتشار این اثر با حمایت مالی امیرناصر صیرفیان امکان پذیر شده است.