عقیق:اتْلُ مَا أُوحِیَ إِلَیْکَ مِنَ الْکِتَابِ وَأَقِمِ الصَّلَاةَ إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاء وَالْمُنکَرِ وَلَذِکْرُ اللَّهِ أَکْبَرُ وَاللَّهُ یَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ؛ آنچه از کتاب به سوى تو وحى شده است بخوان و نماز را برپا دار که نماز از کار زشت و ناپسند باز مى‏دارد و قطعا یاد خدا بالا‌تر است و خدا مى‏داند چه مى‏کنید. (1)
ریشه تمام منکرات غفلت است و خداوند در آیه 179 سوره مبارکه اعراف، انسان غافل را از حیوان بد‌تر شمرده است. «أُوْلَئِکَ کَالأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُوْلَئِکَ هُمُ الْغَافِلُونَ» و نماز چون یاد خدا و بهترین وسیله غفلت زدایی است، پس زمینه منکرات را از بین می‌برد.
در منطق قرآن کریم یکى از عوامل مهم فحشاگریزى، نماز و انس و رابطه با خدا است و هر اندازه این عامل تقویت، با کیفیت بالاترى انجام گیرد، قدرت فحشاگریزى و فحشاستیزى آن نیز بیشتر است. علامه طباطبایى (ره) در این باره آورده است: «مقصود قرآن کریم که مى فرماید: نماز، انسان را از گناه باز مى دارد، این نیست، که هر فرد نمازگزار در برابر تمام گناهان مصون است، بلکه منظور این است که نماز موجب یاد پروردگار و سبب توجه به مقام ربوبى مى شود و اثر طبیعى چنین توجهى این است که در انسان زمینه روح اطاعت و ترک گناه پدید آورد، ولى در عین حال ممکن است بر اثر ضعف توجه به خداوند، عامل هاى نیرومندترى اثر آن را خنثى سازد!».(2)
ابن عباس گوید: نماز پاسداری است که شخص را از معصیت خدا دور می‌سازد، پس هر که را نماز از معصیت دور ننماید معلوم می‌شود که آن را با کهولت و بی‌اعتنایی انجام داده و برای ساختن خود استفاده نکرده و بیشتر از خدا دور می‌گردد.
کسی که نمازش او را از فحشاء و منکر دور نسازد پس نمازش در حقیقت نماز نیست.
از ابن مسعود و او از پیامبر (ص) روایت نمود کسی که مطیع نماز نباشد نمازش کامل نیست و اطاعت از نماز‌‌ همان دوری از فحشاء و منکر است مقصود روایت این است که نماز وقتی شخص را از معصیت‌ها دور ندارد و نمازگزار از گناهان دوری نکند پس نماز او متصف به صفتی که خداوند فرمود: «ان الصلوه تنهی عن الفحشاء و المنکر» نیست.
ولی ممکن است اگر توبه کند و از معصیت، نفس خویش را باز دارد نمازش مفید باشد.
سیاق آیات شاهد بر این است که مراد به این بازداری، بازداری طبیعت نماز از فحشاء و منکر است، البته بازداریش هم به نحو اقتضاء ‌است نه علیّت تامه، که هر کس نماز خواند دیگر نتواند گناه کند.(3)
آمده است که جوانی از انصار پشت سر پیامبر (ص) نماز جماعت بجا می‌آورد و مرتکب گناه هم می‌شد. درباره او با پیامبر (ص) سخن گفتند، حضرت (ص) فرمودند: «ان صلاته تنهاه یوما ما فلم یلبث ان تاب»؛ روزی فرا می‌رسد که همین نمازش او را از کار زشت و گناه باز می‌دارد آنگاه چیزی نگذشت که چنین شد و توبه کرد (4)
بنابراین باید توجه داشت که اقامه نماز و داشتن رنگ الهی، مانع گرفتن رنگ شیطانی است. چنانکه کسی که لباس سفید بپوشد حاضر نیست در جای کثیف و آلوده بنشیند.
در کنار نماز، معمولا توصیه به زکات شده است که فرد را از منکر بخل و بی‌تفاوتی در برابر محرومان و جامعه را از منکر فقر که زمینه رویکرد به منکرات است،‌‌ رها می‌سازد.
نماز، دارای احکام و دستوراتی است که رعایت هر یک از آن‌ها انسان را از بسیاری از گناهان باز می‌دارد. مثلا:
شرط حلال بودن مکان و لباس نمازگزار، انسان را از تجاوز به حقوق دیگران باز می‌دارد.
رعایت شرط پاک بودن آب وضو، مکان و لباس و بدن نمازگزار، انسان را از آلودگی و بی‌مبالاتی دور می‌کند.
شرط اخلاص، انسان را از منکر شرک و ریا و سمعه باز می‌دارد.
شرط قبله، انسان را از منکر بی‌هدفی و به هر سو توجه کردن باز می‌دارد.
رکوع و سجده انسان را از منکر تکبر باز می‌دارد.
توجه به پوشش مناسب در نماز، انسان را از منکر برهنگی و بی‌حیایی حفظ می‌کند.
توجه به عدالت امام جماعت، سبب دوری افراد از فسق و خلاف می‌شود.
نماز جماعت انسان را از گوشه گیری نابجا نجات می‌دهد.
احکام و شرایط نماز جماعت، بسیاری از ارزش‌ها را زنده می‌کند از جمله: مردمی بودن، جلو نیفتادن از رهبر، عقب نماندن از جامعه، سکوت در برابر سخن حق، نظم و انضباط، ارزشگذاری نسبت به انسان‌های باتقوا، دوری از تفرقه، دوری از گرایش‌های مذموم نژادی، اقلیمی، سیاسی و حضور در صحنه که هر یک از آن‌ها منکر است.
لزوم تلاوت سوره حمد در هر نماز، رابطه انسان را با آفریننده جهان، «رب العالمین» با تشکر، تعبد و خضوع در برابر او، «ایاک نعبد» با توکل و استمداد از او، «ایاک نستعین» با توجه و یادآوری معاد، «مالک یوم الدین» با رهبران معصوم و اولیای الهی، «انعمت علیهم» با برائت از رهبران فاسد، «غیرالمغضوب» و رابطه انسان را با دیگر مردم جامعه «نعبد و نستعین» بیان می‌کند که غفلت از هر یک از آن‌ها منکر یا زمینه ساز منکری بزرگ است.(5)
البته نماز برای آنکه دامنه‌ای چنین وسیع از اثرگذاری داشته باشد نیازمند رعایت نکاتی خاص است بدین معنا که هر چه نماز مولفه‌های اصلی همچون حضور قلب، اخلاص و... را بیشتر به همراه داشته باشد بی‌تردید تاثیرات مذکور را بیشتر به همراه خواهد داشت اما به طور کلی نماز در پایین‌ترین درجه نیز بر زندگی انسان و بازداشت او از منکر و فحشاء موثر است حتی اگر این اثرگذاری زمانبر باشد.

پی نوشت ها:

1_(عنکبوت، 45)
2_ (المیزان، ج 16، ص 135)

3_ (المیزان، ج 16، ص 209).

4_(بحارالانوار، ج 82، ص 198).

5_(دقایقی با قرآن، ص 152 و 153) 

منبع:قدس

211008