زيد بن علی در سال 66 يا 67 هجري در مدينه به دنیا آمد. امام سجاد(ع) هنگام تولد زيد فرمود: به خداي سوگند مرا بدين مولود قرآن تعزيت فرمود و وي هر آينه از شهداست. كنيه زيد همه جا "ابوالحسن" است كه به سبب فرزندش مي باشد كه هنگام شهادت پدر در خانه حضرت امام جعفر صادق(ع) به سر مي برد.
وی در زهد و تقوا زبانزد بود و در سخن گفتن شجاع و داراي عزت نفس بود. روایت شده زيد به نزد هشام رفته بود وقتي برابر او رسيد جايي براي نشستن نيافت و در پايان مجلس نشست و گفت اي هشام هيچ كس از تقوا بزرگ تر نيست و هيچ كس به سبب تقوا كوچك نمي شود. هشام گفت؛ ساكت شو. تو كسي هستي كه در نفس خود انديشه خلافت مي پروردي. فكر مي كني چه هستي؟
گفت اي هشام تو را پاسخي است. مادران، مردان را از اهدافشان باز ندارند. مادر اسماعيل(ع) كنيز مادر اسحاق بود. اين مانع از آن نيامد كه خداوند وي را به پيامبري برگزيند و براي عرب پدر قرار دهد و از صلب او محمد(ص) را بيرون آورد. مرا چنين مي گويي، حال آنكه من فرزند فاطمه و فرزند علي هستم و تو فردي بي مصرف و هر جايي هستي.
زيد سال 118 تا 123 قيام کرد كه در مورد شهادت و قيام وی اختلاف است. زيد در هنگام شهادت حدود 55 تا 56 سال داشت. در مسئله قيام زيد، فریضه امر به معروف و نهي از منكر كه امام حسين(ع) به خاطر آن شهيد شدند در رديف اول اهداف قرار داشته و وی در اجراي اين فریضه به هيچ روي بيم و ترس به خويش راه نمي داد.
زيد نمي توانست حكومت ظالم را بپذيرد. او صبر و شكيبايي پدر را ديده و رنج او را لمس كرده و شهادت جدش را مدنظر داشته است. رسالت امر به معروف و نهي از منكر را فريضه خود مي دانست و آگاهانه قيام كرد، زيرا عصر اموي براي بيت نبوي عصر آلام است كه خود يكي از عوامل قيام زيد است.
چون زيد به كوفه آمد شيعيان رفت و آمد به نزد وي را آغاز كردند و بيعت نمودند تا اينكه يارانش را تا 15000 تن بر شمردند. پس چند ماه در كوفه بماند و قريب دو ماه را در بصره گذراند و ايرانيان مشتاقانه به سوي بصره به نزدش حاضر شدند.سپس به كوفه روي آورد و آنجا اقامت كرد.
آغاز اين اقامت در كوفه به سال 120 هجري قمري است، زيرا خروج و شهادت به سال 122 هجري قمري اتفاق افتاد. پس سال 121 را بايد سال فعاليت كامل و قيام وي به حساب آورد. از معاريف كوفه جمعي چون نصر بن خزيمه عبسي، معاويه بن الحاق بن زيد بن حارثه، جهيه بن اخلج كندي و گروهي ديگر حضور داشتند، در نتيجه تمام مردم كوچه و بازار نبودند كه با زيد بيعت كردند، بلكه خواص علما و فقها و قضات و محدثان كوفه نيز همكاري و مشاركت داشتند. زید در شب چهارشنبه اول صفر سال 122 هجري قمري قيام کرد.
يوسف بن عمر والي كوفه خبر يافت كه زيد بن علي عزم خروج كرده است پس پیکی را به "حكم بن صلت" فرستاد و فرمان داد تا اهل كوفه را در مسجد اعظم جمع كنند پس مناديان وي در شهر ندا دادند كه آگاه باشيد امير مي گويد هر كه را در جايگاه خودش بيابيم، ذمه از وي بري است، به مسجد اعظم در آييد. سه شنبه يك روز قبل از قيام زيد به امر والي مردم وارد مسجد كوفه شدند. والي گفت شنيده ام زيد عده اي را به قيام دعوت كرده است كسي كه دور او جمع شود به دار آويخته مي شود. آن گاه والي مردم را در مسجد محصور گردانيد.
زيد چهارشنبه اول صفر از خانه معاويه بن اسحاق خروج کرد. پس دسته هاي نور مشعل افروختند و ندا در دادند: "يا منصور أمت،يا منصور أمت." تمام شب را چنين به سر بردند تا فجر طلوع كرد. زيد بن علي صبح همه كساني را كه در شب چهارشنبه به نزد وي آمده بودند 218 نفر ديد. زيد گفت: سبحان الله مردم كجايند؟ گفتند ايشان در مسجد اعظم محصور شدند. گفت:سوگند به خدا اين براي آنكه با ما بيعت كردند عذر نيست.
منبع: مهر
