زندگی الهی بر مدار صحیفه سجادیه

عقیق:گنجینه‌ای که مسیر رستگاری را بر همه آزادگان و خداپرستان روشن و آنها را به سرمنزل قرب الهی نزدیک می‌کند. همزمان با فرا رسیدن سالروز شهادت مظلومانه آن امام همام، فرازهای نگاه ارزشمند امام زین العابدین(ع) را در صحیفه گرانقدر سجادیه در گفت‌وگو با استاد سید مرتضی خاتمی خوانساری مورد بررسی و واکاوی قرار داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

چه تعریفی از صحیفه سجادیه به عنوان گنجینه معارف اهل بیت(ع) می‌توان ارایه داد؟
-صحیفه سجادیه یادگار ارزشمند چهارمین پیشوای شیعه یعنی حضرت سیدالساجدین(ع) است. یادگاری که از کلام گهربار این امام همام برای ما برجای مانده و منبعی برای رسیدن به فیض عظیم رستگاری است. زبان این کتاب شریف، زبان نیایش است و به گونه‌ای عرضه شده است که هر خواننده به فراخور فهم و دانش خود از آن بهره می‌گیرد. چنانکه اندیشمندان شیعی درباره صحیفه سجادیه تحقیقات زیادی در قالب شرح و ترجمه به رشته تحریر درآورده‌اند. این صحیفه گرانقدر پلکانی برای صعود تا بالاترین درجات معنوی و روحانی است که باید قدر آن را بدانیم.

آیا صحیفه سجادیه یک مصحف اخلاقی و تربیتی است، یا اینکه چهارمین پیشوای شیعه دیدگاهی فراتر از این نگرش داشتند؟
- به نکته خوبی اشاره داشتید؛ زیرا صحیفه سجادیه فارغ از ارایه نیایشهای الهی و عارفانه توسط حضرت سجاد(ع)، درسهای دیگری هم به همراه دارد و از این روی است که این مصحف شریف را انجیل اهل بیت(ع) و زبور آل محمد(ص) نامیده‌اند.

سیدالساجدین (ع) پس از وقوع قیام خونبار عاشورا و بروز تحریفها پس از این انقلاب عظیم، با طراحی صحیفه سجادیه از مسیر دیگری به مبارزه با افکار پوشالی حاکمان کفر رفتند و ارایه ادعیه گرانسنگ در این کتاب رستگاری بخوبی نشان می‌دهد دین و معرفت دینی در آن دوره با خطری بزرگ و آفتی خطرآفرین مواجه بوده است. جمود فرهنگی و رکود علمی حاصل از سیطره زیانبار بنی امیّه بر امت اسلامی، چنان فضای تاریکی را پدید آورده بود که تنها، یک حرکت اجتهادی و فکری جدید و یک جنبش علمی و فرهنگی نوپدید، می‌توانست آن فضای جامد و راکد را درهم شکسته و افقهای جدیدی را فرا راه مسلمانان ایجاد کند و بر همین اساس بود که حضرت سجاد(ع) اقدام به طرح و ارائه این مصحف شریف فرمودند.

در صحیفه سجادیه تأکید و توصیه ویژه امام سجاد(ع) حول چه محورهایی قراردارد؟

- در این مصحف ارزشمند نیایشها و ادعیه‌ای از سوی سیدالساجدین(ع) ارایه شده که در ابعاد مختلف تربیتی و اخلاقی ارزش ویژه‌ای دارد. صحیفه سجادیه 54 نیایش گرانبها در باب خداشناسی، خودشناسی، تربیت فرزند، احترام به والدین،حفظ حرمت دوست و همسایه، مروت و مدارا با دشمن و... دارد که در دل این نیایشها ادعیه هایی برای روزهای هفته تعیین شده که هر کدام بار معنوی و روحانی ارزشمندی را به همراه دارند. اما مهمترین ارکان مطرح شده در دل این ادعیه به شناخت توحید و ترسیم زندگی موحدانه، تبیین نقش ولایت ولی خدا، معرفی ائمه هدی(ع) و دوستی و محبت با ولایت اختصاص دارد.

یکی از نکات کلیدی و مورد توصیه امام زین العابدین(ع) در صحیفه سجادیه اهتمام و تمسک به قرآن است، دلیل این توصیه چیست؟
- در سیره معصومین(ع) دوستی و الفت با قرآن جایگاه ویژه‌ای دارد و پیشوایان دین پیوسته به تأسی به کلام وحی و مأنوس شدن با کلام خدا توصیه موکد داشته‌اند، بر این اساس آن حضرت پس از تبیین جایگاه والای قرآن به عنوان آخرین کتاب آسمانی، در فرازی به ارتباط ضروری و تنگاتنگ قرآن با عترت می‌پردازند و تاکید می‌کنند: «خدایا تو قرآن بر پیامبرت ـ محمد که درود خدا بر او و دودمانش باد ـ به طور مجمل فرو فرستادی و دانش شگفتی‌هایش را کاملاً بدو الهام کردی، چنانکه ما(اهل بیت) را وارث علم تفسیر شده اش کردی و بر همه کسانی که از علم آن بی‌خبرند برتری بخشیدی و نیز ما را چنان نیرویی بخشیدی که بر تمامی کسانی که توان حمل آن را ندارند رخصت دهی.» و باز آن حضرت در فرازهای دیگر با زبان دعا و درمحضر ذات اقدس الهی از تأثیر شگفت انگیز قرآن در افراد و جامعه‌ها سخن می‌گویند و این حقیقت را بیان می‌کنند که تنها راه سعادت جوامع بشری پیروی بی‌چون و چرای از قرآن و اجرای دستورهای این کتاب آسمانی است و از خدا چنین می‌خواهند.

برای تبیین ارزشهای اخلاقی و تربیتی صحیفه سجادیه در متن جامعه چه راهکارهایی را توصیه می‌کنید؟

- پرسش بجایی است، زیرا جای خالی صحیفه در کتابهای درسی نهادهای آموزشی ما اعم از مدارس و دانشگاه ها خالی است و فقط بخشها و برشهای کوتاهی از این اثر ارزشمند شیعی در مناسبتهای مختلف به مسابقه گذاشته می‌شود و این در حالی است که بی‌توجهی به مصحف امام سجاد(ع) بی‌توجهی به زندگی خودمان است که می‌توانیم براحتی تمامی فرازهای حیات بخش صحیفه را در ساعات و لحظات زندگی مان جاری کنیم. به باور من تبیین ارزشهای دینی ضرورتی انکارناپذیر در شرایط امروز است و ما به عنوان شیعه باید برای تسهیل توسعه دیدگاه‌های امام زین العابدین(ع) در صحیفه تلاش کنیم.

منبع:جام

211008