شاعر و مداح باید با هم هماهنگ باشند/ بهترین شور، ساده ترین شور است + چند نکته کلیدی

عقیق: اولین اردوی فرهنگی آموزشی شاعران اهل بیت علیهم السلام با هدف "هم‌افزایی و آمادگی هرچه بیشتر شاعران اهل بیت(ع) در آستانه ماه محرم" در بابلسر با حضور بیش از دویست شاعر، چهره های جوان و نامدار شعر آئینی و اساتید و مداحان بزرگ کشور برگزار شد.

در این اردوی سه روزه که به همت مجمع شاعران اهل بیت و محسن عرب خالقی مدیر این مجمع برگزار شد، اساتید و چهره هایی نظیر استاد محمد علی مجاهدی، حجت الاسلام مهدی پور، استاد مرتضی امیری اسفندقه،استاد غلامرضا شکوهی، استاد هاشم شکوهی، سید مهدی حسینی، حاج سعید حدادیان،حاج محمود کریمی و حاج حسن خلج به سخنرانی و ارائه رهنمودهایی پیرامون شعر عاشورایی و ادبیات هیئت پرداختند.

کلاس ها و درس گفتار های این اردو عبارت بودند از :

- تاریخ تحلیلی عاشورا توسط حجت الاسلام مهدی پور

- قرائت‌های مطرح در قلمرو شعر عاشورایی و مروری بر شعر حوزوی عاشورا توسط استاد محمدعلی مجاهدی

- نگاهی بر شعر امروز هیئت توسط حاج سعید حدادیان

- نقد ساختاری شعر هیئت توسط استاد مرتضی امیری اسفندقه

- مختصات و ملاک‌های نوحه امروز توسط حاج محمود کریمی

- زیبایی‌شناسی شعر عاشورا، سید مهدی حسینی

حاج سعید حدادیان و حاج محمود کریمی در این همایش سخنانی درباره اهمیت و جایگاه شعر آیینی و نیز لزوم توجه بیشتر به برخی نکات سخن گفتند که در ادامه گزیده ای از سخنان حاج محمود کریمی را می خوانید ؛

*شاعران و مداحان آل الله اهل بیت ناموس اهل بیت(ع) هستند. چون اهل بیت لطف زیادی به آنها دارند و خانم حضرت زهرا(س) بسیار ایشان را دوست دارند. موضوع مورد بحث امروز مختصات و ملاک انتخاب نوحه است.

*در ساختن ملودی و آهنگ چه چیزهایی را باید لحاظ کنیم؟ موضوع دیگر این است که شعرایی که شعری را می گویند و روی آن آهنگ می گذارند بایدچه نکاتی را لحاظ کنند برای اینکه یک نوحه یا شعری که با ریتم خوانده می شود خودش را نشان بدهد. طبق فرمایشات آقا باید کارمان هنرمندانه و به روز باشد. مرحوم ناظم در زمان خودش به خوراک جوانی که در آن زمان بوده توجه کرده است. ما هم باید به جوانمان توجه کنیم. ما باید چند اصل را رعایت کنیم.

*ما از خیلی از واژه ها نمی توانیم استفاده کنیم.مثلاً از واژه ویزای کربلا یا منوریل حرم حضرت معصومه تا جمکران نمی توانیم استفاده کنیم. بنابراین محدود می شویم که این محدودیت ما در وسعت لغات است نه در غلو لغات. ما در اشعاری که استفاده می کنیم نمی توانیم از هر واژه ای استفاده کنیم. اما باید از واژه هایی که می توانیم استفاده کنیم طوری استفاده کنیم که همه پرواز کنند.

*باید بدانیم چه می سازیم. ترانه سرایی یک فن است. واقعاً در شعر آیینی و هیئتی اگر کسی بتواند ترانه سرایی کند خیلی ارزشمند است. شمایی که فقط شاعر هستید و قرار شده است که با شعر شما که توسط من خوانده می شود اشک برای سید الشهدا از مخاطب گرفته شود ما باید با هم هماهنگ باشیم. پس شاعر باید با مداح هماهنگ باشد.

*بعضی از آقایان هم شعر می گویند و هم روی شعرهایشان آهنگ می گذارند. در آهنگ سازی و نوحه و واحد و شور چند نکته را باید رعایت کرد.باید ضرب را باید بشناسیم. یعنی صدای سینه زنی نباید هدر برود. صدای ذکر و سینه زنی باید با هم ادا شود. این ها نکات خیلی جزیی است. برای ساختن زمینه مخصوصاً زمینه های حماسی حتی الامکان سعی کنیم که زمینه باید بعد از ضرب ساخته شود. نهایتاً جوری ساخته شود که صدای ضرب سینه زنی در خلاء بیاید یعنی زمانی که هیچ کس کلمه ای را ادا نمی کند. این هیجان ایجاد می کند. فاصله بین ضرب را باید رعایت کنید، این یک اصل مهم است.

*موضوع دیگر این است باید دقت کنیم که برای مولودی آهنگ می سازیم یا برای عزا یا خاصه در عزا برای محرم. محرم با همه ایام فرق دارد.

برای محرم این نکات را رعایت کنید؛

1_در محرم احتیاطاً فاصله گام ها را کم کنید. حسن این کار این است که یک هر مداحی حتماً می تواند بخواند. دیگری این که حتماً مستمع می تواند جواب بدهد و به مستمع فشار نمی آید.

2_مستمع فرصت می کند که روی شعر فکر کند و گریه کند که این بهترین جواب است. چون گام بالا نیست و ملودی بسیار آشنا است ولی لو رفته نیست و مستمع هم در خواندن سهیم می شود. گام در نوحه خیلی مهم است.

3_سعی کنید در محرم فاکتور گیری کنید.چون مستمع در این ایام خسته است و فشار روی مستمع زیاد است. این کار فنی است.سعی کنید جوابی که مستمع می دهد ردیفش بیشتر باشد.

4_موضوع دیگر که باید به آن دقت کنید این است که اگر یک مضمون خوب به ذهنتان می رسد اصلاً برای سرودنش عجله نکنید، اجازه دهید که آهنگ خوب که القای معنای در آن باشد، پیدا شود. این مضمون برای شماست و اگر کسی این مضمون را گفت بدانید که روزی او بوده و اگر از گلوی شما پایین رفت بدانید که روزی خودتان است.

5_زمانی که شما آهنگ می سازید و دنبال مضمون خوب می گردید. دقت کنید که ساخت آهنگ دارای سه حالت است؛ الف_ مضمون بالاتر از آهنگ است. ب_ مضمون هم تراز آهنگ است. ج_مضمون پایین تر از آهنگ است. بهترین نوع آهنگ این است که مضمون بالاتر از آهنگ باشد.بهترین حالت مضمون خوب این است که آهنگ بالاتر از مضمون باشد. هر کدام را که پیدا می کنید دیگری باید بر آن بچربد وگرنه لطفی ندارد. 

6_در مورد چیدمان ضرب ها سعی کنید به طور فشرده ضرب ها را استفاده نکنید. سعی کنید ریتم به درد نوحه بخورد. سعی کنید در نوحه از خشم استفاده نکنید. 

7_حضرت آقا فرمودند که اگر یک کارخوب، خوب تولید شود و خوب تکثیر شود ولی خوب توزیع نشود انگار اصلاً تولید نشده است. سعی کنید که تصویری شعر بگویید و مخاطب شما که سی دی را می شنود از شعر شما لذت ببرد. سعی کنید که از اسم استفاده نکنید. در آهنگ سازی باید دستگاه ها را بشناسید. دستگاه فقط دستگاه امام حسین است و این چیزی که ما می گوییم یک علمی است که جزیی است. مجموعه نغمات و اصوات و دستگاه ها و نواها را باید بشناسیم. نوحه که می سازید حتماً حواستان به دستگاه باشد. حتماً روی آنها کار کنید و حداکثر روزی یک ساعت روی آنها وقت بگذارید، باور کنید آنقدر دستتان بازمی شود و با رعایت اینها می بینید که نوحه شما چقدر فرق می کند.

نکاتی درباره شور

در مورد شور چیدمان خیلی مهم است. روضه خوان باید بلد باشد که بتواند ارتباط را بین مستمع و سیدالشهدا برقرار کند. متأسفانه شور از دست ما در رفته است. شور را می آوریم و شعر عرفانی می گذاریم. مشخصات و ملاک های ساختن شور خیلی مهم است. اولاً شما یک جلسه ای دارید و مستمع به شما گوش می دهد و می خواهد بعد از 40 دقیقه اختیار را به دست خودش بگیرد. در زمان شور اختیار دست مستمع قرار می گیرد.

1_ شور نباید از مستمع کار بکشد که شعر حفظ کند.

2_ نباید آهنگ حفظ کند.

3_جواب باید عرفانی باشد تا یک عمر در ذهن مخاطب بماند و از آن استفاده کند.

4_ باید به مستمع اجازه بدهید که یک مدت سینه بزند.

5_ شما باید آرام بخوانید ولی با تحکم باشد.

6_ حرکات دست شما مهم است.

7_ بهترین شور، ساده ترین شور است که همه فکر می کنند خیلی عجیب و غریب است ولی ساده است، با شعری که به جان مستمع بنشیند. این خصوصیات باید در شور رعایت شود.