نغمه ساز / نوبت سوم/ مروری بر آثار ماندگار حاج محسن عربخالقی

اکثر قریب به اتفاق شاعران آیینی، در دوران نوجوانی و جوانی، اولین واژه‌ها را بر اساس خط ملودی یک نوحه کنار هم چیده‌اند؛ و نخستین تجربه‌های ادبی‌شان در نوحه‌سرایی شکل گرفته‌است. اولین قدم‌ها را آن هنگام برداشته‌اند که بر اساس آهنگ یک نوحه، ابیاتی سروده و به دست مداح هیات محلی‌شان سپرده‌اند.

عقیق: اربعین سال ۱۳۹۵ بود. وقتی در جاده‌ی نجف به کربلا قدم می‌زدی بیشترین صدایی که از موکب‌ها به گوش می‌رسید، صدای حاج سیدمجیدبنی‌فاطمه بود که می‌خواند:

"جان آقام سنه‌قربان آقام سیدالعطشان آقام جان آقام..."
نوحه‌ای که علیرغم سادگی، از تعابیر و عباراتش معلوم بود یک شاعر سروده است:
دل بی‌تاب اومده چشم پر از آب اومده
اومده ماه عزا لشگر ارباب اومده
لشگر مشکی‌پوش و
سینه زنای ارباب
شب همه شب می‌خونن
نوحه برای ارباب..."

اکثر قریب به اتفاق شاعران آیینی، در دوران نوجوانی و جوانی، اولین واژه‌ها را بر اساس خط ملودی یک نوحه کنار هم چیده‌اند؛ و نخستین تجربه‌های ادبی‌شان در نوحه‌سرایی شکل گرفته‌است.

اولین قدم‌ها را آن هنگام برداشته‌اند که بر اساس آهنگ یک نوحه، ابیاتی سروده و به دست مداح هیات محلی‌شان سپرده‌اند. اما خیلی از آن‌ها پس از سرودن اشعار فاخر در قالب‌های کلاسیک مانند قصیده و غزل و مثنوی، و طی طریق شاعرانه‌شان، وقتی به نام و نشانی در ادبیات آیینی می‌رسند،دیگر نوحه‌سرایی جدی نگرفته و حتی از آن روی‌برمی‌گردانند!

"محسن عرب‌خالقی" اما از آن دسته شاعران آیینی‌ست که علیرغم اسم و رسم ادبی‌اش، هیچ‌گاه از اهمیت و اثرگذاری نوحه در لایه‌های عمیق جان و دل مخاطب عام و خاص هیات غافل نشده‌است. چه‌بسا که هرچه از عمر شاعری‌اش گذشته، بیشتر و بیشتر از او نوحه شنیده‌ایم.

عرب‌خالقی که متولد سال ۱۳۶۱ و بچه‌ی محله‌ی مشیریه است، در اوایل دهه هشتاد، آن هنگام که جوانی بیست ساله بود به عنوان شاعری خوش‌ذوق و خوش قریحه در میان برخی از مداحان تهرانی شناخته شد.

کم‌کم اشعار کلاسیکش از زبان مداحانی هم‌چون "حاج حسن خلج" و "حاج محمود‌کریمی" و "حاج محمدرضاطاهری" شنیده شد:

كمي از غسل زير پيرهن ماند
كمي از خون خشك بر بدن ماند
كفن را در بغل بگرفت و بو كرد
همان طفلي كه آخر بي كفن ماند
یا
هر روز پای هر محنت گریه می‌‌کنم
بر هر هزار زخم تنت گریه می‌‌کنم
یعقوب‌‌های چشم من از دست رفته‌اند
از بس برای پیرهنت گریه می‌‌کنم...

از ابتدا توجه به ظرافت‌ها و آرایه‌های ادبی نوحه‌هایش را نیز از دیگر نوحه‌هایی که آن روزها در هیات‌ها ارائه می‌شد، متمایز می‌ساخت.

در روزگاری که بعضا مفاهیم گفتمان ساز و انقلابی در شعاری ترین و سطحی ترین نوع خودش در نوحه ها و اشعار هیئت ارائه می شد، محسن عربخالقی توانست با ظرافت و شاعرانگی خود این مفاهیم در نوحه عمق بخشد و اکنون به جرات می‌توان گفت شاید هیچ مداحی در سطح کشور نباشد که حداقل یکی از آثار او (اعم از شعر و نوحه) را نخوانده باشد.

یه مدینه...

شاعر و نغمه پرداز: حاج محسن عربخالقی

مداح:حاج محموذ کریمی