علت بیان برخی مسائل «طبی» در قرآن چیست؟

عقیق: ماه مبارک رمضان، بهار قرآن است و در این ماه برای انس و الفت قلب ها با این هدیه الهی، به بررسی شبهات قرآنی در شماره های گوناگون خواهیم پرداخت.

پرسش :

چرا بعضی از مسائل و توصیه های «طبی» در قرآن و روایات بیان شده است؟

پاسخ اجمالی:

امروزه کتاب هایی به نام طب النبی(ص) و طب الائمة(ع) در اختیار داریم که در آنها دستورات بهداشتی معصومین(ع) نقل شده، که گاه اشاراتی از قرآن نیز مشاهده می شود. مثلاً امروزه دانشمندان تغذیه از آثار فوق العاده عسل می گویند، در حالی که قرآن می فرماید: «در آن، شفا و درمانی برای مردم است». همچنین توصیه پیامبر(ص) که می فرماید: «تا گرسنه نشده اید نخورید و تا کاملاً سیر نشده اید دست از غذا بکشید»، در واقع دستوراتی که درباره غذاهای حلال و حرام وارد شده مربوط به آثار خوب و بد آنهاست، مانند تحریم شراب، و... .

پاسخ تفصیلی:

امروزه کتاب هایی به نام طب النبی(صلی الله علیه وآله) و طب الائمة و طب الرضا(علیه السلام) در اختیار داریم که در آنها سخن از یک رشته دستورات طبی و بهداشتی از معصومین(علیهم السلام) نقل شده، گاه نیز اشاراتی از قرآن مجید در آنها دیده می شود. مثلاً امروز دانشمندان تغذیه آثار فوق العاده ای برای عسل قائلند و با پیشرفت علوم خواص بیشتر آن در بهداشت و درمان بیماری ها کشف می شود.

این در حالی است که قرآن مجید در سوره «نحل» با صراحت می گوید: «فِیهِ شِفَاءٌ لِّلنَّاسِ»(1)؛ (در آن، شفا و درمانی برای مردم است). و تعبیرات دیگری که پرده از روی مسائل بهداشتی و درمانی بر می دارد، همانند دستور معروف پیامبر(صلی الله علیه وآله) بر این که تا گرسنه نشده اید غذا نخورید و تا کاملاً سیر نشده اید دست از غذا بکشید(2) که در واقع ناظر به آیه شریفه «کُلُوا وَاشْرَبُوا وَلاَ تُسْرِفُوا»(3)؛ ([از نعمتهای الهی] بخورید و بیاشامید، ولی اسراف نکنید که خداوند مسرفان را دوست نمی دارد)، است.

بسیاری از دستورهایی که در زمینه نوشیدنی ها و غذاهای حلال و حرام وارد شده مربوط به تأثیرات خوب و بد آنهاست، تحریم شراب و مواد مخدر، تحریم گوشت حیوانات درنده، خوردن خون و گوشت مردار و ماهیانی که در آب مرده اند و امثال اینها همگی ارتباط نزدیکی با زیان های بهداشتی آنها دارد. توصیه به خوردن میوه ها و سبزی ها و دانه های غذایی ارتباط آشکاری با فوائد بهداشتی آنها دارد.

روایات طبی نقل شده از پیغمبر اکرم و ائمه هدی(علیهم السلام) نیز با صراحت این مسائل را بازگو می کند.
درست است که وظیفه دین و آیین، هدایت مردم به راه های راست و اعتقادها و برنامه های اخلاقی است و رسالت انبیا به عنوان طبیبان روحانی درمان انواع بیماری های فکری و اخلاقی است، ولی از آنجا که طب جسمانی رابطه نزدیکی با طب روحانی دارد گاه در این امور نیز توصیه هایی می نماید. به بیان دیگر مسائل مربوط به سلامت جسم رابطه نزدیکی با سلامت روح دارد ازاین رو سلامت جسم نیز مورد توجه اسلام بوده است.(4)،(5)

پی نوشت:

(1). قرآن کریم، سوره نحل، آیه 69.

(2). بحار الأنوار، مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی‏، محقق / مصحح: جمعی از محققان‏، دار إحیاء التراث العربی‏، بیروت‏، 1403 قمری‏، چاپ دوم، ج ‏59، ص 290، باب 89 نادر؛ مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل‏، نوری، حسین بن محمد تقی‏، محقق / مصحح: مؤسسة آل البیت(علیهم السلام)‏، مؤسسة آل البیت(علیهم السلام‏)، قم،‏ ‏1408 قمری‏، چاپ اول، ج ‏16، ص 221، 2 باب کراهة الشبع و الأکل علی الشبع.

(3). همان، سوره اعراف، آیه 31.

(4). برای توضیح بیشتر می توانید به کتاب دائرة المعارف فقه مقارن‏، مکارم شیرازی، ناصر، تهیه و تنظیم: جمعی از فضلاء، مدرسه الامام علی بن ابی طالب(علیه السلام)، قم‏، 1427 قمری‏، چاپ اول‏، ج ‏1، ص 65، 1. قلمرو فقه تابع قلمرو شریعت مراجعه نمایید.

(5). گردآوری از کتاب: پیام امام امیر المومنین(علیه السلام)‏، مکارم شیرازی، ناصر، تهیه و تنظیم: جمعی از فضلاء، دار الکتب الاسلامیه‏، تهران‏، 1386 شمسی‏، چاپ اول‏، ج 13، ص 68.

منبع: آیین رحمت - دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی