همراه با یکی از قدیمی‌ترین جلسات قرآنی در تهران؛ از حزن قرائت تا تلاوت منطبق بر تفسیر

عقیق: این روزها شاید برگزاری مسابقات یا جلسات خاص قرآنی در میان انبوهی از اخبار مختلف خودنمایی کند و برگزاری جلسات هفتگی قرآن آنهم در روزهای جمعه کمتر در این هیاهوی خبری دیده یا شنیده می‌شود، درحالی که برخی از این جلسات  قدمتی چنددهه‌ای دارند.

جلسه قرآن استاد سید محسن موسوی بلده یکی از همین جلسات است. جلسه‌ای که طی چند دهه فعالیتش اساتید قرآنی متعددی در آن پرورش یافته و اکنون هرکدام خود گرداننده چنین جلساتی در گوشه و کنار میهن هستند. 

معرفی این جلسه قرآنی با توجه به قدمت و البته فعالیت‌هایی که انجام داده بدون تردید فرصتی قابل تامل برای علاقمندان است و می‌تواند انگیزه‌ای برای والدین که از سنین کودکی فرزندانشان را با آن آشنا کنند و به نظر می‌رسد معرفی بیشتر استادان و جلسات قرائت و مفاهیم قرآن و بیان ویژگی‌های مثبت این کلاس‌ها بتواند به رونق بخشیدن هرچه‌بیشتر فضای قرآنی و معنوی در جامعه کمک کند.

جلسه‌ای باسابقه و پر خیر و برکت

جلسه قرآن استاد موسوی بلده از معدود جلسات قدیمی قرائت قرآن است که با گذشت سال‌ها از برقراری آن به همت خود استاد و البته شاگردان، هنوز هم هر جمعه تشکیل می‌شود و با برنامه‌های متنوعی اصول علم و هنر قرائت قرآن و نیز نکاتی از معنا، تفسیر و مفاهیم آیات وحی را به قرآن‌آموزان منتقل می‌کند.

وارد جلسه که می‌شوی، اول از همه حضور استاد در بالای جلسه که بر روی کرسی نشسته توجه را به خود جلب می‌کند. در کنار استاد یکی از شاگردان بر کرسی تلاوت تکیه زده و مشغول تلاوت آیات مورد نظر است. روبروی استاد هم ردیف‌های رحل و قرآن قرار گرفته‌اند که دیگر شاگردان در برابر آن زانو زده‌اند و ضمن تلاوت آیات، مشغول گوش دادن به درس‌ها و تذکرات استاد هستند.

سیستم پخش صدا در جلسه به نظر قوی و مرتب می‌آید و اپراتور آن هم بدون کوچکترین ایرادی خدمات صوتی را به استاد و شاگردان ارائه می‌دهد. دور تا دور فضای جلسه با تابلو نوشته‌های مزین به آیات وحی و کلام معصومین (ع) پوشانده شده و حاضران به هر سو که سر خود را بچرخانند می‌توانند گوهری از گوهرهای ناب کلام قرآن و بزرگان دین را دریافت کنند. همچنین وجود کتابخانه‌ای مملو از کتاب قرآن و تفسیر نیز از دیگر نکاتی است که در همان نگاه اول توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند.

استاد استادان را بشناسیم

استاد سید محسن موسوی بلده متولد شهر تهران است و به گفته خودش این جلسه از سال 1359 برقرار است و ابتدا در مرکز دار التحفیظ تشکیل می‌شد. اما از سال 1384 به بعد به حسینیه بلده‌ای‌ها منتقل شد.

در طول سالیان گذشته قرآن‌آموزان بسیاری با شرکت در این جلسه قرائت قرآن و بهره‌گیری از مطالب ارائه شده تبدیل به قاریان قرآن حرفه‌ای و بعضاً بین‌المللی شده‌اند که خود استاد موسوی در این باره به نام‌های استادان سید حسین موسوی بلده، محمدرضا پورزرگری و منصور قصری زاده اشاره می‌کند که موفق شده‌اند در ادوار مختلف مسابقات بین‌المللی قرآن کریم داخل یا خارج از کشور رتبه‌های نخست را به دست آورند.

استاد سید محسن موسوی بلده در سال 1350 در رشته فیزیوتراپی دانشگاه تهران پذیرفته شد و سال 1353 نیز مدرک کارشناسی این رشته را دریافت کرد و از همان آن سال‌ها علاوه بر فعالیت‌های قرآنی در زمینه تحصیلی خود نیز مشغول به کار شد.

در ابتدای جلسه خود استاد چند آیه از کلام وحی را تلاوت می‌کند. در ادامه نوبت به حضور و غیاب از شاگردان می‌رسد. خود استاد می‌گوید: تعداد افرادی که به طور رسمی در دفتر ثبت نام کرده‌اند مشخص است اما در هر جلسه تعدادی هم ممکن است به عنوان مستمع آزاد در کلاس شرکت کنند، بنابراین در هر جلسه به طور متوسط تعداد زیادی قرآن‌آموز پای درس استاد حاضر می‌شوند.

شاگردان شهید در این جلسه قرآنی حاضرند

نکته جالب توجه در حضور و غیاب جلسات قرائت قرآن استاد موسوی بلده ذکر نام و یاد شهدای این جلسات است. خود استاد در این زمینه توضیح می‌دهد: در طول هشت سال دفاع مقدس حدود 28 نفر از شاگردانی که در این جلسه قرائت قرآن حضور پیدا می‌کردند برای حفاظت از خاک و ناموس ایران اسلامی داوطلبانه به خطوط مقدم رفته و در جبهه‌های نبرد حق علیه باطل به فیض شهادت نائل شدند و امروز هم برای زنده نگه داشتن نام و یاد آنها در ابتدای هر جلسه و در وقت حضور و غیاب، اسامی آنها طبق لیست موجود خوانده می‌شود و شاگردان امروز جلسه به جای آنها حاضر می‌گویند.

بیان نکات تخصصی تجوید از دیگر برنامه‌هایی است که زمان خاص خودش را دارد و این موضوع به ویژه برای قاریانی که به صورت حرفه‌ای قرائت قرآن کریم را دنبال می‌کنند و خود را برای شرکت در مسابقات قرآن آماده می‌کنند بسیار مورد توجه است.

ذکر مصائب اهل بیت (ع) هم بخش دیگری از برنامه این جلسه قرائت قرآن را به خود اختصاص می‌دهد که طی آن یکی از قرآن آموزان به عنوان مداح هر هفته اجرای این بخش را بر عهده می‌گیرد. این هفته نیز همزمان شدن ایام با سالروز شهادت حضرت زهرا (س) این ذکر مصیبت را از جایگاه ویژه‌ای برخوردار کرده بود.

زمانی که هر یک از شاگردان آیات را تلاوت می‌کنند استاد به بخشی از ویژگی‌های تلاوت احسن می‌پردازد و سعی در این دارد که ایرادات و نکات را در پس هر آیه به جمع گوشزد کند تا نکته‌ای باقی نماند که قرآن آموز را به اشتباه خواندن عادت دهد.

آیات یک به یک خوانده می‌شوند و پس از آن استاد ضمن بیان معنای برخی از واژگان کلیدی مباحث تاریخی تفسیر و مفهوم آیه را روشن می‌کند و البته در این کار قرآن آموزان هم - که برخی خود به اصطلاح سن و سال دار هم هستند - مشارکت دارند.

تعدادی از قرآن آموزان ظاهراً به این راحتی از کنار آیات عبور نمی‌کنند و مرتب از جوانب مختلف قصد دارند مطالبی را درباره آیه تلاوت شده طرح کنند و نظر استاد را نیز جویا شوند که گاهی منجر به پرسش و پاسخ‌های متوالی می‌شود. اما به هر حال با ادامه مباحث ابهامات موجود رفع می‌شود و افراد یک به یک به تلاوت آیات موردنظر می‌پردازند.

توجه به معانی از نکات مهمی که در جلسه مورد تأکید استاد است این است که قرائت آیه باید با توجه به معنای آیه انجام شود و به همین دلیل است که در این جلسات علاوه بر سطوح تلاوت باید به معنا و مفهوم آیه هم توجه شود تا قاری زمانی که یک آیه را می‌خواند بداند با چه لحن و شیوه‌ای باید آیه را تلاوت کند که در خودش و مخاطبش اثر بیشتری بر جای گذارد.

گاهی نیز اوج مباحث درباره چگونه خواندن آیات شکل می‌گیرد و با چند بار خواندن آیه، تفسیر استاد و همکاری دیگر قرآن آموزان از میان مقام‌های حزین حماسی و یا شاد، بر رعایت مقام حزین برای قرائت برخی آیات تأکید می‌شود و استاد توضیح می‌دهد که حزین با نوحه و تعزیه تفاوت دارد.

تأثیر آشنایی با مفاهیم بر قرائت زیبای قرآن

استاد موسوی بلده به سخنی از پیامبر(ص) اشاره می‌کند که بعدها اقوامی می‌آیند که قرآن را آهنگین قرائت می‌کنند، اینها قرآن را به غنا نوحه و یا رهبانیه (آواز کلیسایی) می‌خوانند. بنابراین استاد تأکید دارد که قرآن را همواره باید به الحان و اصوات عربی خواند و نیز قرآن را باید با حزن تلاوت کرد چراکه قرآن با حزن نازل شده است.

استاد توضیح می‌دهد این صدای گردش چرخ جهان هستی است که با صوت قرائت قرآن از دهان قاری خارج می‌شود و به تعبیر مولوی اشاره می‌کند که ما این آواهای زیبا را قبلاً در بهشت شنیده‌ایم و زمانی که دوباره آنها را می‌شنویم خاطره حضور در بهشت برای ما زنده می‌شود.

اینجاست که شاید در ابتدای ورود به این کلاس تخصصی تلاوت قرآن تصور شود این جلسه فقط به قرائت محض اختصاص دارد اما بحث که گاهی وارد بخش مفاهیم قرآن می‌شود و مطالب قابل توجهی از تفسیر عنوان می‌شود. خود استاد می‌گوید که اصل و محور کار در جلسه قرائت و بیان مسائل و موضوعات مرتبط با صوت و لحن قرآن کریم است اما این موضوع باعث نمی‌شود که از بحث مفاهیم غفلت شویم.

در مجموع سیاست جلسه این نیست که موضوع مفاهیم در این کلاس بر قرائت پیشی نگیرد چرا که این جلسه با هدف تربیت قاری قرآن تشکیل می‌شود و با این هدف، افزایش سطح کمی و کیفی فن قرائت در قرآن آموزان و ارائه نکات تجویدی در رأس برنامه‌ها قرار دارد اما مفاهیم هم جایگاه ویژه خودش را باید داشته باشد.

نکاتی درباره تلاوت قرآن؛ حزن قرائت یا تحزین؟

موسیقی موجود در تلاوت‌ها انسان را به دورانی از خاطرات خود می‌برد و این عجیب است که قرآن خوانده شود و انسان یاد بهشت بیفتد. انسان در زمین با این همه شلوغی احساس غربت و تنهایی می‌کند، انسان به زمین تبعید شده است و تمام تلاش خود را می‌کند تا دوباره به بهشت بازگردد. بنابراین هر چیزی که ما را یاد خدا بیندازد برای ما خاطره‌انگیز است. اینجاست که استاد می‌گوید قرائت حزن‌انگیز قرآن با سینه‌زنی و نوحه‌خوانی فرق دارد بلکه یک حالت وقار است و سوز و اشکی بی‌صدا با خود همراه دارد، چراکه انسان را به یاد خدا می‌اندازد.

استاد تأکید دارد که این حزن مقدس باید در تلاوت قرآن باشد اما اگر این حزن و گریه زیاد شود و حالت مصنوعی به خود بگیرد به «تحزین» تبدیل می‌شود که از آسیب‌های قرائت قرآن است. تحزین یعنی حزن را به رخ کشیدن و این کار در تلاوت قرآن پسندیده نیست.

از اینجا به بعد است که استاد حین تلاوت قرآن آموزان به آسیب‌های تلاوت قرآن هم اشاره دارد و در هر بخش سعی می‌کند آسیب‌های موجود در تلاوت قاریان جوان و یا حتی برخی قاریان مصری را متذکر شود.

بیان چند دقیقه‌ای موضوعات تخصصی تجوید به صورت تئوریک، کار عملی برای افزایش مهارت در شاگردان و بیان نکات ضروری درباره لزوم رعایت مخارج حروف حین تلاوت از دیگر بخش‌های جلسه قرآن استاد موسوی بلده است که قاریان حرفه‌ای و ممتاز استقبال خوبی از این بخش می‌کنند.

منبع:تسنیم