بانوان دستیار را از کاروان‌های حج حذف نکنید

عقیق: مریم‌سادات آجودانی: ثبت‌نام حج تمتع آغاز شده و مشمولان حج تمتع باید لااقل ۱۲۰ میلیون تومان به عنوان قسط اول برای تشرف به این سفر معنوی باید بپردازند. بر همین اساس، حج آینده گران‌ترین حج برای ایرانیان خواهد بود. 

دستیار زن در کاروان‌های حج تمتع ۱۴۰۲ حذف می‌شود؟

البته خبرگزاری فارس در گزارش‌هایی به راهکارهای کاهش هزینه حج تمتع اشاره کرد که یکی از این راهکارها کاهش عوامل ستادی و اجرایی بود. (اینجا، اینجا، اینجا و اینجا بخوانید) اما به نظر می‌رسد در جلسه اخیر شورای برنامه‌ریزی و هماهنگی بعثه مقام معظم رهبری و سازمان حج و زیارت به جای کاهش عوامل ستادی، یکی از عوامل کاروان‌های ۱۶۰ نفره به بالا کاهش می‌یابد که نتیجه این امر حذف دستیار امور بانوان یا دستیار زن کاروان خواهد بود.

 یکی از ساز و کارهایی که به منظور تحقق اهداف اجرایی و فرهنگی و بر اساس تجربیات دهه‌های گذشته در کادر اجرایی کاروان‌های حج تمتع پیش‌بینی می‌شود، قرار گرفتن یکی از عوامل اجرایی کاروان به عنوان دستیار‌ امور بانوان است که این اقدام از دهه ۷۰ اجرایی شد. چرا که همیشه بیش از ۵۰ درصد زائران ثبت نام کننده در کاروان‌ها بانوان هستند و با توجه به اینکه آنها مسائل مربوط به خود را دارند، از نظر هماهنگی‌های اجرایی و سایر امور، تنها مسیر و پل ارتباطی بین مدیر و کادر اجرایی کاروان با بانوان زائر، دستیار امور بانوان است که باعث حفظ هر چه بیش‌تر حقوق زائران زن در کاروان‌های حج می‌شود.

راهکارهای صیانت از بانوان در حج

دستیار امور بانوان کاروان با نقش آفرینی در کنترل و هدایت زائران زن، برقرارکننده کانال ارتباطی با مدیر، معاون و روحانی کاروان است. نقشی که از ابتدای روز ثبت‌نام آغاز و تا پایان سفر و حتی بعد از اتمام سفر نیز ایفا می‌‌شود، اما به نظر می‌رسد که در حج آینده قرار است دستیار زن از عوامل اجرایی کاروان حذف شود. در حالی که برای کاهش هزینه حج تمتع، کم کردن تعداد عوامل ستادی که شاید نقش مهمی هم در امور زائران و برنامه‌های اجرایی حج نداشته باشند، می‌تواند در اولویت باشد.

با این وجود، به نظر می‌رسد در جلسه اخیر بعثه مقام معظم رهبری و سازمان حج و زیارت، دستیار زن کاروان که یکی از عوامل اجرایی در صف به شمار می‌رود، در حال حذف شدن است. این امر در حالی است که در حج آینده که نخستین حج بدون محدودیت پس از شیوع کروناست، تعداد زائران مسن نسبت به سال‌های گذشته هم بیش‌تر خواهد بود و از طرفی هم هر ساله در حج تمتع تعداد بانوان بیش از آقایان است. بر همین اساس، حضور دستیار زن برای جلوگیری از برخی مشکلات در طول حضور بیش از یک ماهه در ایام حج تمتع می‌تواند مانع از برخی مشکلات شود.

اهمیت حضور دستیار زن در کاروان‌های حج تمتع

حضور دستیار امور بانوان در کاروان که از ابتدای آموزش‌ها تا اعمال حج و طول سفر در کنار زائران است، علاوه بر کمک به ایجاد فضای همدلی و یکپارچگی و به‌کارگیری ظرفیت‌ها و مهارت‌های بانوان حاضر در کاروان، با توجه به شناخت مشکلات بانوان و آسیب‌های احتمالی، می‌تواند خدماتی متناسب با وضعیت آن‌ها ارائه داده و در همراهی بانوان و رسیدگی به آن‌ها به ویژه افراد سالمند یا بیمار نقش مؤثری داشته باشد و حتی از تنش‌های احتمالی جلوگیری کند.

همچنین با توجه به اینکه اعزام بانوان بدون محرم هم در چند سال اخیر به حج تمتع امکان‌پذیر شده است، حضور دستیار زن در کاروان‌ها می‌تواند ضمن کاهش استرس جدایی از خانواده برای بانوان، مشکلات آن‌ها را احصا کرده و به مدیر کاروان یا حتی سازمان حج و زیارت منتقل کند و از طرفی هم به عنوان یک همراه، با توجه به همدلی و همزبانی و درک مشترک احساسات و عواطف زنانه، در کنار اثربخشی معنوی به اعمال عبادی و اجرای صحیح مناسک بدون تشویش و نگرانی آن‌ها، در انجام صحیح اعمال بانوان در ایام تشریق همچون اعزام به عرفات، مشعر، منا و رمی جمرات شبانه نقش‌آفرینی کند.

لزوم توجه بیش‌تر به بانوان در سفرهای زیارتی 

سازمان حج  نیز به عنوان مجری اعزام زائران به سفرهای زیارتی به ویژه حج تمتع موظف است تا زمینه‌های گناه و ارتباط مردان و زنان در سفر طولانی حج تمتع را کاهش داده و استیفای حقوق بانوان کاروان را از طریق دستیاران زن پیگیری کند. 

علاوه بر این، یکی از حقوقی که برای بانوان زائر حج تمتع متصور است و به تحقق عدالت جنسیتی کمک کرده و از طرفی می‌تواند توطئه دشمنان به ویژه غربی‌ها درباره کم‌توجهی به بانوان را خنثی کند، حضور کارگزار زن در بین کارگزاران است. البته این حق باید به تمام لایه‌ها و سطوح سازمانی نیز تسری پیدا کند. چرا که جایگاه و شأن سازمان حج و زیارت به لحاظ شرعی و دینی ایجاب می‌کند که رویکرد مردسالاری در این سازمان تعدیل و به منظور رسیدگی به  امور زائران و دستیاران زن، با تخصیص پست‌های سازمانی در بخش‌های مختلف سازمان همچون ارزشیابی، حوزه دفتر راهبری و نظارت برامور کارگزاران و زائران و به تناسب در واحدهای استانی، نسبت به استیفای حقوق بانوان زائر اقدامات لازم صورت گیرد. 

البته در نظام جمهوری اسلامی به منظور فراهم کردن زمینه‌های تحقق اصول ارزشی و ابعاد معنوی، اولویت خدمت‌رسانی به بانوان با خود آنهاست؛ مگر آنکه امکان دستیابی به زنان در امر خدمات‌رسانی مقدور نباشد. همانطور که در نظام تعلیم و تربیت اولویت آموزش به دختران و دانشجویان با معلمان و اساتید زن و در خدمات درمانی و پزشکی اولویت درمان بانوان با پزشک زن است، اولویت خدمت به زائران زن در سفر طولانی حج تمتع هم بهتر است با بانوان باشد. البته در برخی موارد با توجه به شرایط عربستان، شاید در همه سطوح این امر امکان‌پذیر نباشد، اما حضور دستیار زن در کاروان می‌تواند مشکلات احتمالی را در زمینه‌های مختلف به حداقل برساند.

پیشگیری از مشکلات احتمالی و رسیدگی به امور بانوان در ایام حج تمتع

با توجه به اینکه بیش از ۵۰ درصد ترکیب کاروان‌ها را بانوان تشکیل می‌دهند، بخش قابل توجهی از نکات امنیتی و حراستی در ایام حج به ویژه در حرم نبوی یا نمازهای جماعت مسجدالحرام و میقات‌های شجره و جحفه که بانوان و آقایان از یکدیگر جدا هستند، می‌تواند در بخش بانوان روی دهد. بر  همین اساس حضور دستیار زن با توجه به اهمیت این سفر می‌تواند بانوان زائر را در رابطه با تبلیغات و ارتباط گیری وهابیت در بین زنان و لزوم کاهش بازارگردی توجیه کرده و با نظارت بر رفت  وآمد، حضور و غیاب روزانه و شبانه از آن‌ها و حل مشکلات با هماهنگی مدیرکاروان، به سلامت و امنیت فضای کاروان کمک کند.

رسیدگی و حضور دائم و منظم دستیار زن در طول سفر و به ویژه در اتاق‌های زائران و پایش و نظارت بر رعایت اصول بهداشتی در زندگی جمعی و گروهی می‌تواند نسبت به پیشگیری بسیاری از بیماری‌ها و درمان بیماران کمک کند، چرا که گاهی دستیاران زن نقش پرستاران را برای زائران ایفا می‌‌کنند.

رضایت و حمایت قشر بانوان از طرح و برنامه‌های کاروان و سازمان منجر به افزایش اعتماد مردان و درنتیجه ارتقا اعتماد به نفس جمعی و سازمانی و سهولت در اجرای برنامه‌ها و عزت نفس گروهی خواهد شد. با توجه به رویکرد جدید سازمان در تنظیم نظام‌نامه جامع نیروی انسانی، شناسایی، جذب و بکارگیری کارگزاران جوان  و دستیاران زن تحصیل‍کرده و کارآزموده می‌توان به افزایش رضایتمندی و اعتماد به نفس سازمانی کمک کرد. البته توجه شود که وجود یک بانو به عنوان معینه در کاروان‌ برای پاسخگویی به مسایل شرعی بانوان به هیچ وجه نافی نقش راهبردی دستیار امور بانوان در کاروان‌های حج نیست و بلکه تکمیل‌کننده فرآیند خدمتگزاری به بانوان است. چرا که نقش معینه در کاروان‌ها صرفا فرهنگی بوده و مسؤولیت پاسخگویی به سوالات شرعی بانوان را برعهده دارد و هیچ گونه وظیفه‌ای در قبال مسائل اجرایی بانوان در کاروان ندارند.

منبع:فارس