يكي از مسائلي كه همواره بسياري از جوانان در پي يافتن پاسخي براي آن هستند، اين است كه چرا پيروان اميرالمومنين(ع) «شيعه جعفري» نام گرفتند؟!
عقیق:«شيعه» به افرادي اطلاق مي‌شود كه علاوه بر اينكه به امامت و جانشيني بلافصل اميرالمومنان(ع) بعد از رحلت پيامبر(ص) اعتقاد دارند به امامت يازده فرزند آن حضرت نيز معتقد هستند و به اين گروه شيعه اثني عشري، اماميه و جعفري مذهب نيز اطلاق مي‌شود.(1)
پيدايش شيعه و اطلاق اين نام به گروهي خاص (يعني پيروان اميرالمومنان(ع)) طبق روايات و گزارشات تاريخي مستند به دوران زندگي و حيات حضرت رسول اكرم(ص) برمي‌گردد.
جابر بن‌عبدالله انصاري، يكي از صحابي رسول مكرم اسلام(ص) نقل مي‌كند؛ ما در خدمت پيامبر بوديم، علي‌بن‌ابي‌طالب(ع) وارد شد، آنگاه پيامبر(ص) با اشاره به علي(ع) فرمودند: و الذي نفسي بيده ان هذا و شيعته هم الفائزون يوم القيامه(2). سوگند به كسي كه جانم در قبضه قدرت اوست، همانا اين مرد(علي) و پيروانش در روز قيامت البته از رستگاران خواهند بود؛ و در جاي ديگر مي‌فرمايد: يا علي تو و شيعيانت در بهشت هستيد.(3)
بعد از رحلت پيامبر اكرم(ص) و در دوره حكومت خليفه اول و دوم نوشتن حديث و حتي نقل آن ممنوع شد و اين عمل حدود يكصد سال ادامه يافت تا اينكه در دوره امامت امام باقر(ع) كه در ايام خلافت عمر بن عبد العزيز اموي بود، ممنوعيت كتابت و نوشتن حديث برداشته شد، و از طرفي هم به خاطر درگيري خلافت به مسائل ديگر فرصت مناسبي براي امام باقر(ع) و شاگردان آن ايجاد شد تا اخبار و روايات وارد شده از پيامبر(ص) و ديگر امامان جمع آوري و توسعه دهند و اين امر در دوره امام صادق(ع) به اوج خود رسيد.
يعني در دوره‌اي كه از 114 تا 148 هجري زمان حيات امام صادق(ع) پايه فكري نظام تشيع در زمان پيامبر(ص) و ائمه پيشين طرح‌ريزي شده بود، مستحكم گرديد؛ امام صادق(ع) از فرصت به دست آمده و مناسب سياسي موجود، كه در نهايت موجب انتقال خلافت از امويان به عباسيان شد، و با ملاحظه نياز جامعه و آمادگي زمينه اجتماعي دنباله نهضت علمي و فرهنگي پدرش امام باقر(ع) را گرفت و حوزه وسيع علمي بزرگي به وجود آورد و در رشته‌هاي مختلف علوم عقلي و نقلي آن روز را به شاگردان بزرگي هم چون هشام بن‌حكم، محمد بن‌مسلم و جابر بن‌حيان آموخت كه علاوه بر استحكام پايه اعتقادي شيعه موجب توسعه و گسترش آن هم شد.
لذا در اين دوره تكيه اصلي شيعه بر امام صادق(ع) بود و اكثر روايات را از آن حضرت اخذ مي كرد (4) و در اين تاريخ، تشيع داراي شناسنامه شد و به صورت يك مذهب رسمي به نام امام صادق(ع) مزين گرديد.
دوران امامت امام صادق(ع) نقطه عطفي در نهضت تشيع و زماني بسيار حساس براي اين مكتب بوده است؛ چرا كه اين دوره، دوره‌اي است كه مكاتب و مذاهب مختلف در شرف شكل‌گيري بودند.
از طرفي مذاهب اهل سنت و از طرفي گروه خوارج و مرجئه و قدريه و نيز گروه هاي منشعب شده از شيعه مثل كيسانيه، و ديگر گروه ها درحال شكل گيري و يا فعاليت بودند؛ لذا براي تفكيك اين مذهب با مذاهب ديگر، پيروان اين مكتب كه در مكتب جعفري و حوزه درس آن حضرت تربيت يافته بودند، به اين نام و عنوان شهرت يافتند؛ چرا كه اطلاق شيعه در دوره امام صادق(ع) معناي وسيعي داشت.
بنابراين در دوره امام صادق(ع) آن حضرت با تربيت شاگردان و فرستادن آنها به مناطق ديگر و جمع آوري و تدوين و استحكام بخشيدن به عقايد و فقه تشيع و نشر آن توسط شاگردان تربيت يافته و نيز براي تفكيك از ديگر فرقه ها و گروه هايي كه در اين دوره فعاليت داشتند، شريعت اسلام و آيين محمدي(ص) در چهره مذهب تشيع كه هم زمان با پيامبر(ص) گرفته بود، شكل و انسجام فكري محكم‌تري يافت و طرفداران آنان به نام شيعه امامي و شيعه جعفري شهرت يافتند و امام صادق به رئيس مذهب مشهور شد و فقه شيعه امامي را منسجم ساخت؛ به عبارت ديگر مذهب اهل بيت به نام مذهب جعفري معروف شد.(5)
پی نوشت ها:
1_(نبوت عامه، 1409ق. ص147.)
2_(دار الثقافه، چاپ اول، 1414ق، ص251.)
3_(بحارالانوار ، 1403ق، ج9، ص199.)
پيدايش شيعه و اطلاق اين نام به گروهي خاص (يعني پيروان اميرالمومنان(ع)) طبق روايات و گزارشات تاريخي مستند به دوران زندگي و حيات حضرت رسول اكرم(ص) برمي‌گردد.
جابر بن‌عبدالله انصاري، يكي از صحابي رسول مكرم اسلام(ص) نقل مي‌كند؛ ما در خدمت پيامبر بوديم، علي‌بن‌ابي‌طالب(ع) وارد شد، آنگاه پيامبر(ص) با اشاره به علي(ع) فرمودند: و الذي نفسي بيده ان هذا و شيعته هم الفائزون يوم القيامه(2). سوگند به كسي كه جانم در قبضه قدرت اوست، همانا اين مرد(علي) و پيروانش در روز قيامت البته از رستگاران خواهند بود؛ و در جاي ديگر مي‌فرمايد: يا علي تو و شيعيانت در بهشت هستيد.(3)
چرا به شيعه، مذهب جعفري اطلاق شده است؟
بعد از رحلت پيامبر اكرم(ص) و در دوره حكومت خليفه اول و دوم نوشتن حديث و حتي نقل آن ممنوع شد و اين عمل حدود يكصد سال ادامه يافت تا اينكه در دوره امامت امام باقر(ع) كه در ايام خلافت عمر بن عبد العزيز اموي بود، ممنوعيت كتابت و نوشتن حديث برداشته شد، و از طرفي هم به خاطر درگيري خلافت به مسائل ديگر فرصت مناسبي براي امام باقر(ع) و شاگردان آن ايجاد شد تا اخبار و روايات وارد شده از پيامبر(ص) و ديگر امامان جمع آوري و توسعه دهند و اين امر در دوره امام صادق(ع) به اوج خود رسيد.
يعني در دوره‌اي كه از 114 تا 148 هجري زمان حيات امام صادق(ع) پايه فكري نظام تشيع در زمان پيامبر(ص) و ائمه پيشين طرح‌ريزي شده بود، مستحكم گرديد؛ امام صادق(ع) از فرصت به دست آمده و مناسب سياسي موجود، كه در نهايت موجب انتقال خلافت از امويان به عباسيان شد، و با ملاحظه نياز جامعه و آمادگي زمينه اجتماعي دنباله نهضت علمي و فرهنگي پدرش امام باقر(ع) را گرفت و حوزه وسيع علمي بزرگي به وجود آورد و در رشته‌هاي مختلف علوم عقلي و نقلي آن روز را به شاگردان بزرگي هم چون هشام بن‌حكم، محمد بن‌مسلم و جابر بن‌حيان آموخت كه علاوه بر استحكام پايه اعتقادي شيعه موجب توسعه و گسترش آن هم شد.
لذا در اين دوره تكيه اصلي شيعه بر امام صادق(ع) بود و اكثر روايات را از آن حضرت اخذ مي كرد (4) و در اين تاريخ، تشيع داراي شناسنامه شد و به صورت يك مذهب رسمي به نام امام صادق(ع) مزين گرديد.
دوران امامت امام صادق(ع) نقطه عطفي در نهضت تشيع و زماني بسيار حساس براي اين مكتب بوده است؛ چرا كه اين دوره، دوره‌اي است كه مكاتب و مذاهب مختلف در شرف شكل‌گيري بودند.
از طرفي مذاهب اهل سنت و از طرفي گروه خوارج و مرجئه و قدريه و نيز گروه هاي منشعب شده از شيعه مثل كيسانيه، و ديگر گروه ها درحال شكل گيري و يا فعاليت بودند؛ لذا براي تفكيك اين مذهب با مذاهب ديگر، پيروان اين مكتب كه در مكتب جعفري و حوزه درس آن حضرت تربيت يافته بودند، به اين نام و عنوان شهرت يافتند؛ چرا كه اطلاق شيعه در دوره امام صادق(ع) معناي وسيعي داشت.
بنابراين در دوره امام صادق(ع) آن حضرت با تربيت شاگردان و فرستادن آنها به مناطق ديگر و جمع آوري و تدوين و استحكام بخشيدن به عقايد و فقه تشيع و نشر آن توسط شاگردان تربيت يافته و نيز براي تفكيك از ديگر فرقه ها و گروه هايي كه در اين دوره فعاليت داشتند، شريعت اسلام و آيين محمدي(ص) در چهره مذهب تشيع كه هم زمان با پيامبر(ص) گرفته بود، شكل و انسجام فكري محكم‌تري يافت و طرفداران آنان به نام شيعه امامي و شيعه جعفري شهرت يافتند و امام صادق به رئيس مذهب مشهور شد و فقه شيعه امامي را منسجم ساخت؛ به عبارت ديگر مذهب اهل بيت به نام مذهب جعفري معروف شد.(5)
پی نوشت ها:
1_(نبوت عامه، 1409ق. ص147.)
2_(دار الثقافه، چاپ اول، 1414ق، ص251.)
3_(بحارالانوار ، 1403ق، ج9، ص199.)
4_(حيات فكري و سياسي امامان شيعه، 1423ق، ص325ـ335.)
5_(تاريخ تشيع، 1376ش. ص78.)
5_(تاريخ تشيع، 1376ش. ص78.)
منبع: دانشجو
211008
