خواندن شعر و استفاده از مضامینی که معرفت‌افزا نباشد، گناه است + جدول

عقیق:امیرحسین کسائی: حدود چهار دهه است که هر ساله در سالروز میلاد حضرت زهرا (س) مداحان به دیدار آیت‌الله‌ خامنه‌ای چه در کسوت ریاست جمهوری و چه در قامت رهبری معظم انقلاب می‌روند.

مداحان در این دیدارها گوش جان به بیانات و رهنمودهای متنوع ایشان می‌سپارند و رهبر انقلاب در این دیدار از علاقه خود به مداحان به دلیل انتساب به اهل بیت (ع) و همچنین اثرگذاری‌هایشان سخن می‌گویند. ایشان در این نشست‌ها مکرراً فرموده‌اند: «این یک حقیقتی است که وقتی شما یک قصیده را یا یک غزل را که حامل معارف است، در یک مجلسی می‌خوانید، گاهی از ساعت‌ها سخن گفتن فصیح و بلیغِ یک گوینده تأثیرش بیشتر و عمیق‌تر می‌شود.»

رهبر، هر سال در این دیدار، چراغ راهی برای مداحان می‌افروزند تا در مسیر نوکری و ذاکری خود بتوانند قدم‌های محکم‌تر و اثربخش‌تری بردارند. در این گزارش به بازخوانی و تحلیل محتوا مطالبات ایشان در این سال‌ها پرداختیم. برخی از این مطالبات تا حدودی عملیاتی شده است و برخی هم متاسفانه بر زمین مانده است. در جدول، روی هریک از لینک‌ها بزنید، سخنرانی مورد نظر از پایگاه رهبر معظم انقلاب فرا خوانده می‌شود:

اشعار مداحان چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟

مقام معظم رهبری در این دیدارها همواره روی محتوای اشعار تاکید و توصیه بسیار داشتند و وظیفه مداحان را معرفت‌افزایی در وهله اول توصیف کرده‌اند. ایشان در دیدار ۶۹/۱۰/۱۷ فرمودند: «جامعه‌ مداح، آن وقتی که از زبان خوب ـ شعر عالی، محکم، قوی، گویا ـ و محتوای خوب ـ شعر اخلاقی، تاریخی، اعتقادی، توحید، نبوت، ولایت ـ برخوردار باشد، نقش خود را ایفا کرده است.»

شعری بخوانید که ایمان مخاطبان زیاد شود

معظم‌له در ۸۶/۴/۱۴ در خصوص شعر می‌فرمایند: «(اگر) وقتی شعر را می‌خوانیم، به فکر باشیم که از این شعر ما ایمان مخاطبان ما زیاد شود. پس، هر شعری را نمی‌خوانیم؛ هرجور خواندنی را انتخاب نمی‌کنیم؛ جوری می‌خوانیم که لفظ و معنا و آهنگ، مجموعاً اثرگذار باشد. در چه؟ در افزایش ایمان مخاطب....»

فایده‌ شعر خوب چیست؟

ایشان در همین دیدار با اشاره به ویژگی‌های شعر خوب می‌فرمایند: «لفظ شعر، لفظِ خوب باشد؛ همه شعر خوب را نمی‌شناسند. ... فایده‌ شعر خوب چیست؟ فایده‌اش این است که بدون اینکه من و شما ملتفت شویم، تأثیرگذاریش در مخاطب بیشتر است، هنر، این است دیگر. ... لفظ، باید لفظ قوی، خوب، زیبا؛ مضامین، مضامین جذاب، جالب، تازه، غیرتکراری و مطلب ـ که عمده این است ـ آموزنده باشد...»

شعر خوب بر مردم اثر می‌گذارد

ایشان در ۸۴/۵/۵ به یکی از موضوعات رایج این روزهای جامعه مداح یعنی سطح فهم و درک مخاطبان نسبت به مضامین اشعار پاسخ می‌دهند و می‌فرمایند: «یک وقت یکی از برادران مداح می‌گفت ما اگر از شعرهای خوب و شعرای بزرگ شعری انتخاب کنیم، مردم نمی‌فهمند؛ بنابراین مجبوریم از این شعرها استفاده کنیم. این‌طوری نیست؛ من این را قبول ندارم. وقتی با زبان شعر با مردم حرف بزنید، هرچه شعر پیچیده هم باشد، وقتی مداح با هنر مداحی خود توانست این را کلمه کلمه به مردم القاء و مخاطبه کند، در دل مردم اثر می‌گذارد. ...»

شعر خوب سطح ذهن و فکر مردم را بالا می‌آورد

رهبر انقلاب ۹۱/۲/۲۳ در خصوص آثار شعر خوب می‌فرمایند: «شعر خوب، شعر پرمغز و البته شعر زیبا. خود هنر شعر اثر هم می‌گذارد. وقتی شعر خوب بود، وقتی استخوان‌بندی شعر، الفاظ شعر، خوب بود ـ شعرِ خوب، با مضمون خوب ـ تأثیرش بیشتر هم هست؛ به علاوه که سطح ذهن مردم و فکر مردم را هم بالا می‌آورد»

با هنر مداحی می‌توان مضامین سخت را فهماند

مقام معظم رهبری در این سال‌ها به موضوع هنر مداحی و اینکه این فعالیت یک هنر است هم اشاره بسیاری داشتند و این هنر را بستری برای فهماندن و طرح موضوعات و مضامین بالا معرفی کردند. ایشان در ۶۹/۱۰/۱۷ می‌فرمایند: «مردم زبان شعر را بهتر می‌خواهند، اما مثل زبان نثر نمی‌فهمند، به خصوص اگر شعر، شعر بالایی باشد. شما باید این را بفهمانید. فهماندنش با این نیست که آدم با صدای خوب بخواند. ... این فهماندن، همان هنر مداحی است.»

بازی کردن با مسأله مداحی سزاوار نیست

ایشان در ۸۷/۴/۴ در این خصوص می‌فرمایند: «مداحىِ شما ... هر چه هنرمندانه‌تر باشد، از ابزار هنر، از صوت خوش، حنجره‌ خوب برخوردار باشد، بهتر است و هر چه محتوا ـ آنچه که می‌خوانیم ـ آموزنده‌تر باشد، برای مخاطب قابل فهم‌تر باشد، درس‌آموزتر باشد، از جهت مدیریت فکرىِ مخاطبتان تازه‌تر و با طراوت‌تر باشد، ارزشش بیشتر است. البته ... (باید) در چهارچوب تعالیم و معارف اهل‌بیت (باشد). لذا بازی کردن با مسأله مداحی سزاوار نیست.... هیچ اشکالی ندارد که از شعری با زبان مردم استفاه شود، لیکن با مضمون درست، با مضمون صحیح.»

پالایش درونی هیچ‌وقت متوقف نشود

یکی از نکاتی که مقام معظم رهبری در این سال‌ها به مداحان توصیه کردند پرداختن به خود در ابعاد مختلف اخلاقی است. ایشان در ۶۹/۱۰/۱۷ می‌فرمایند: «مولوی می‌گوید: هر اهل معرفتی هم اگر این استحاله و عروجِ گاهگاهی را نداشته باشد، هرچند که خود، وسیله پاکی و طهارت و نزاهت و زیبایی و آراستگی دیگران می‌شود؛ اما این سرمایه‌ها را خودش بتدریج از دست می‌دهد. پس، سعی کنیم که اول این پالایش درونی هیچ‌وقت متوقف نشود. هرکس هم که هستیم، فرقی نمی‌کند.»

خطای مداحان نسبت به دیگران سنگین‌تر است

ایشان در ۸۴/۵/۵ این موضوع را بیشتر توضیح می‌دهند و می‌فرمایند: «اگر ما به واسطه انتصاب به اهل بیت (ع) خطایی انجام دهیم، خطای ما مثل خطای مردمِ عادی نیست؛ سنگین‌تر و سخت‌تر است. اگر ما خدای نکرده کسی را به وادی ضلالت و گمراهی انداختیم، با عمل مشابهِ دیگری تفاوت دارد. مداح‌ها بدانند چه می‌خوانند و چه می‌گویند.»

نباید رفتار و شعر مداح موجب دوری مردم از مسائل دینی شود

ایشان در ۸۵/۴/۲۵ می‌فرمایند: «نباید رفتار و یا شعر مداح و ذاکر اهل بیت موجب فاصله گرفتن مخاطب از عمل به مسائل دینی و روی آوردن به مسائل ظاهری شود.»

مردم به جز خواندن به رفتار شما هم دقت دارند

۸ سال بعد ایشان در ۹۲/۲/۱۱ می‌فرمایند: «... اگر شما از لحاظ اخلاق، از لحاظ تدین، از لحاظ عفت، نمود تحسین‌آوری داشتید، همه آنچه را که عرض کردیم، به صورت مضاعف در مردم اثر خواهد کرد. اما اگر خدای نکرده بعکس شد؛ مردم نشانه تزلزل اخلاقی، نشانه عقب‌ماندگی از لحاظ اخلاق و رفتار و خدای نکرده عفت و این چیزها مشاهده کنند، اثر این هنرها و زیبائی‌هائی که در کار شما هست، از بین خواهد رفت؛ این را مراقب باشید.»

نیت‌ها را خدایی کنید

ایشان البته در ۹۱/۲/۲۳ هم نکته دیگری در این خصوص با رویکرد نیت‌های مداحان توصیه کردند و فرمودند: «نیت‌ها را خدایی کنید؛ اصل قضیه این است. اگر نیت ما در این گفتن، در این مدح و ثناگستری، نیت خدائی بود، به قصد روشن کردن دل‌ها، جلا دادن ذهن‌ها، انسان این را بیان کرد و گفت، آن وقت این می‌شود یکی از جنودالله... می‌شود سرباز خدا. اگر نیت دیگری بود، نه.»

چیزی را بخوانید که معقول باشد

بعد از شعر مضامین و محتوای اشعار در این سال‌ها بارها و بارها مورد تاکید و توصیه مقام معظم رهبری بوده است. ایشان در ۶۹/۱۰/۱۷ می‌فرمایند: «دنبال این نباشید که چیزی که در متن تاریخ اثبات شده است، آن را بخوانید؛ چون هیچ‌چیز نمی‌توانید بخوانید. ... چیزی را بخوانید که معقول باشد. البته، نه این‌که انسان هرچه معقول است، از خودش بسازد و بخواند! نه، آن را به اصول و واقعیت‌هایی متکی کنید.»

در ارائه مضامین، نیاز زمان را پُر کنیم

مقام معظم رهبری در ۸۰/۶/۱۸ در خصوص مضامین مداحی‌ها می‌فرمایند: «... ما باید بدانیم که اگر فاطمه زهرا (س) امروز در بین ما ظاهر می‌شدند و یک ساعت، دو ساعت و یا یک روز در بین مردم می‌آمدند، ما را به چه چیزی امر می‌کردند؟ انگشت اشاره به کدام راه از راه‌هایی که در مقابل ما گشوده است، دراز می‌کردند و به ما می‌گفتند که از این راه بروید؟ ما باید آن را دنبال کنیم و در تبیین و تعلیم و معرفتی که می‌خواهیم به مستمع بدهیم، آن را ملاحظه کنیم و نیاز زمان را پُر کنیم.»

از تعابیر معشوق خود برای اهل بیت (ع) استفاده نکنید

ایشان در همین سال به موضوع نوع خطاب ذوات مقدسه و تعابیر مورد استفاده برای این بزرگان هم اشاره می‌کنند و می‌فرمایند: «... از برخی تعبیرات درباره ائمّه (ع) نباید استفاده کرد؛ اینها سبک است. برای فاطمه زهرا (س)آن موجود قدسىِ والا، آن انسان برتر و آن معلّم بشر، از آن تعبیری که هر شاعری، چه شاعر درست و حسابی‌گوی و چه شاعر هرزه‌گوی، برای محبوب و معشوق خودش ذکر می‌کند، نباید استفاده کرد؛ باید از تعبیرات متناسبی استفاده کرد.»

خلأهای معرفتی را از زندگی اهل بیت کشف و ارائه کنید

معظم‌له در ۸۳/۵/۱۷ در خصوص استخدام مضامین هم این توصیه را به مداحان دارند و می‌فرمایند: «شما ببینید امروز نسل جوان شما ـ چه دخترهاتان، چه پسرهاتان ـ و جامعه شما از خلأ کدام معرفت رنج می‌برند و آسیب می‌بینند؛ از کمبود کدام عنصر سازنده اخلاقی رنج می‌برند، آن عنصر اخلاقی را در وجود فاطمه‌ زهرا (س) و در فضایل آن بزرگوار و این وجودهای مقدس پیدا کنید و به زبان شعر ـ که زبان هنر هست ـ آن را القا و بیان کنید. ببینید ما در زندگی سیاسی و اجتماعی‌مان به کدام درس اهل بیت احتیاج داریم، آن را از زندگی این بزرگواران و این بزرگوار به خصوص استخراج کنید و با زبان شعر بیان کنید.»

فضیلت‌های رفتاری و عملی اهل بیت هم بیان شود

رهبر انقلاب با اشاره به مضامینی که از زندگی ذوات مقدسه می‌توان برداشت کرد در ۸۳/۵/۱۷ می‌فرمایند: «در اشعار و مداحی حضرت فاطمه‌ زهرا  (س)، سیدالشهداء (ع) و دیگر معصومین، باید علاوه بر استفاده از مضامین معنوی و تعمیق پیوندهای عاطفی، فضیلت‌های رفتاری و عملی این بزرگواران نیز گنجانده شود تا آحاد مردم بتوانند این اسوه‌ها را الگوی اخلاق و رفتار فردی و اجتماعی خود قرار دهند.»

مگر ارزش اباالفضل به چشم‌های قشنگش بوده؟

رهبر انقلاب در ۸۴/۵/۵ در خصوص استفاده از برخی مضامین و مدح‌های ظاهری از اهل بیت (ع) تذکر می‌دهند و می‌فرمایند: «استفاده از مدح‌ها و تمجیدها بی‌معناست، گاهی هم مضر است. فرض کنید راجع به حضرت اباالفضل (س) صحبت می‌شود؛ بنا کنند از چشم و ابروی آن بزرگوار تعریف کردن؛ مثلاً قربون چشمت بشم! مگر چشم قشنگ در دنیا کم است؟ مگر ارزش اباالفضل به چشم‌های قشنگش بوده؟! اصلاً شما مگر اباالفضل را دیده‌اید و می‌دانید چشمش چگونه بوده؟! این‌ها سطح معارف دینی ما را پایین می‌آورد... ما با این معارف نباید شوخی کنیم.... گاهی روی این تعبیرها تکیه هم می‌شود! حالا یک وقت شاعری در یک قصیده‌ سی، چهل بیتی اشاره‌ا‌ی هم به جمال حضرت اباالفضل می‌کند؛ آن یک حرفی است؛ ما نباید خیلی خشکی به خرج دهیم و سخت‌گیری کنیم؛ اما این‌که ما همه‌اش بیاییم روی ابروی کمانی و بینی قلمی و چشم خمار این بزرگواران تکیه کنیم، این‌که مدح نشد؛ در مواردی ضرر هم دارد؛ در فضاهایی این کار خوب نیست. نباید بگذارید منبرِ ۱۰ دقیقه‌ا‌ی یا بیست دقیقه‌‌ای شما از معارف خالی بماند.»

طوری انتقاد نکنید که موجب تضعیف شود

مقام معظم رهبری در ۸۷/۴/۴ در خصوص وجود مضامین روز و انقلابی در اشعار مداحان می‌فرمایند: «...شخصیت‌های مطرح جامعه ـ سیاسی و فرهنگی و غیره ـ باید مراقب حرف زدن‌های خودشان، مراقب نوشتن‌های خودشان، مراقب موضع‌گیری‌های خودشان باشند. اتحاد و اتفاقی که رمزِ همه پیشرفت‌ها و پیروزی‌هاست، امروز بیشتر از همه برای این کشور لازم است. ...اگر کسی ایراد و انتقادی هم دارد، نباید آن را جوری مطرح کند که این مدیری که در تلاش هست برای اینکه کار را بهتر انجام دهد، او را تضعیف کند.»

چه زمان مداحی به قدر چند ساعت سخنرانی و درس استدلالی ارزش پیدا می‌کند؟

معظم‌له در ۸۷/۴/۴ در خصوص انتخاب محتواها می‌فرمایند: «محتواها را محتوائی قرار بدهید که مخاطب شما استفاده کند؛ یا یک منقبت قابل فهمی، یا یک فضیلت برانگیزاننده‌ای از اهل‌بیت (ع) باشد که اعتقاد و ایمان انسان را محکم کند. ...وقتی شما این هنر را ...در خدمت این معانی قرار دهید که یا اثبات حقانیت اهل‌بیت را می‌کند، یا فضائل و مناقب اهل‌بیت را می‌گوید که دل شنونده را روشن می‌کند، یا معارف اهل‌بیت را تفهیم می‌کند و راه زندگی را برای مخاطب شما روشن می‌کند، آن‌وقت این بالاترین ارزش را پیدا می‌کند؛ آن وقت یک برنامه مداحی شما به قدر چند ساعت سخنرانی و درس استدلالی ارزش پیدا می‌کند.»

اهل بیت را معرف خودشان قرار دهیم

ایشان در همین سال در باب معارف اهل بیت (ع) و نوع مواجهه به آن می‌فرمایند: «... معرفت این خاندان هم در اختیار خود این خاندان است؛ از آنها فرا بگیریم. آنها را معرف خودشان قرار بدهیم.»

اگر مضمون معرفت‌افزا نداشته باشید، گناه است

ایشان همچنین درباره مضامینی که باید در مداحی‌ها بیاید نیز در ۹۷/۱۲/۷ می‌فرمایند: «شعر باید با مضمون و محتوای قرآنی و اسلامی و به تعبیر رایج امروز شماها، فاطمی و حسینی باشد. اهداف انقلاب را با دید روشن، با فکر باز، با اندیشه عمیق، در شعر بگنجانید و آن را با صدای خوش، با لحن خوش، با شیوه‌های هنری در جلسه القا کنید. ...گاهی اوقات می‌شنوم که در جلسه‌ مدّاح صاحب‌ هنر، نه شعر و نه مضمون در جهت معرفت‌افزایی نیست؛ این گناه است، این ظلم است.»

چیزی بگویید که دل‌ها را به سمت پیروی از اهل بیت راغب می‌کند

رهبر انقلاب در خصوص انتخاب محتوا در  ۹۱/۲/۲۳ هم می‌فرمایند: «یک چیزهایی هست که گفتن آنها هیچ گشایشی و هیچ فتوحی در ذهن شنونده‌ شما به وجود نمی‌آورد، هیچ بهجتی در جان مستمع شما به وجود نمی‌آورد؛ اینها را نگوئید. آن چیزهائی را بگوئید که دل‌ها را نرم می‌کند، خاشع می‌کند، به پیروی از فاطمه‌زهرا (س) راغب می‌کند. آن چیزهائی را بگوئید که می‌تواند مستمع شما را به پیمودن راهی که آن بزرگوار رفت، تشجیع کند، تشویق کند. اینها فکر لازم دارد، آموزش لازم دارد؛ کار، آسان نیست»

نمی‌شود از مسائل روز صرفِ‌نظر کرد

ایشان در خصوص پرداختن به مسائل روز هم در مداحی‌ها در ۹۵/۱/۱۱ می‌فرمایند: «نکته‌ دیگری که خوشبختانه امروز در جامعه‌ مدّاح تا حدود زیادی رواج دارد، توجّه به مسائل جاری روز است ... این‌ها خیلی مسائل مهمّی است، این‌ها مسائل اساسی است؛ نباید خیال کنیم که اینها از حیطه تدیّن ما خارج است.»

گفتمان در جامعه به وجود بیاورید

ایشان در ۹۵/۱۲/۲۹ در باب معرفت اهل‌بیت با بیان این‌که «خیلی عقبیم» می‌فرمایند: «در بخش محتوا، مسأله، مسأله منقبت اهل‌بیت (ع) و دل‌ها را نزدیک کردن به محبّت و معرفت ایشان است. ما انصافاً از لحاظ معرفت اهل‌بیت خیلی عقبیم؛ هرچه بتوانیم بیشتر معرفت پیدا کنیم، این برای هر انسانی فضیلت است؛ پس بنابراین، این را وجهه همّت قرار بدهید و مردم را بامعرفت کنید؛ یکی از کارهای محتوا این است. یکی از کارهای محتوا این است که مردم را با وظایف دینی‌شان آشنا کند. آنچه من انتظار دارم از جامعه‌ی مدّاح ـکه امروز بحمدالله، هم زیادند، هم باکیفیّتند، هم ارزشمدارندـ این است که بتوانید گفتمان در جامعه به وجود بیاورید، فکر به وجود بیاورید.»

مضامین ترویجی که باید در شعر مداحان باشد

رهبر انقلاب یک سال بعد در ۹۶/۱۲/۱۷ در خصوص معرفت‌افزایی و ایمان مخاطبان می‌فرمایند: «شعر را، بیان را جوری انتخاب کنید که معرفت مخاطب و ایمان مخاطب بالا برود؛ هم معرفتش ـ عقلانیّت دینی‌اش ـ هم ایمان قلبی‌اش. ارتقاء معرفت و ایمان. روشنگری سیاسی؛ مسائلِ گوناگونِ سیاسیِ امروزِ ما احتیاج به روشنگری‌های واضح و قانع‌کننده دارد؛ این‌ها را حتماً بایستی فرا بگیرید، به مردم منتقل بکنید. ترویج اخلاق و رفتار اسلامی؛ اخلاق اسلامی و رفتار اسلامی را در بین کتاب‌های اخلاق و از علمای اخلاق بگیرید و به مردم منتقل کنید، با استفاده‌ از هنر که کار شما هنر است ـ شعر و آواز، هنر است ـ اخلاق را ترویج کنید، رفتار صحیح اسلامی را ترویج کنید، برادریِ بین مردم را ترویج کنید، محبّت و مهربانی را ترویج کنید، اتّحاد ملّی را ترویج کنید؛ اُنس با قرآن را، اُنس با نماز را، توجّه به خدا را، پرهیز از گناه را به مخاطبینِ خودتان یادآوری کنید.»

سخن متقن و محکم و متین بگویید

یکی دیگر از توصیه‌ها‌ی مقام معظم رهبری به مداحان، اتقان است. ایشان در ۹۹/۱۱/۱۵ می‌فرمایند: «سعی کنید سخنِ متقن گفته بشود. آنچه باید گفته بشود، چه سیره، چه تاریخ، چه مطالعات معارفی و توحید و امثال این‌ها، چه ذکر مصیبت، با اتقان گفته بشود؛ یعنی سخن متقن و محکم و متین گفته بشود.»

آنچه را مردم برای مسلمان شدن به‌معنای واقعی کلمه نیاز دارند، در اختیارشان قرار دهید

یکی از شئون اثرگذاری که مقام معظم رهبری برای مداحان متصور هستند، فرهنگ‌سازی است. ایشان در ۹۴/۱/۲۰ در این خصوص می‌فرمایند: «آنچه را مردم احتیاج دارند و آنچه را این جوان‌ها احتیاج دارند برای پاک بودن، برای پاک زیستن، برای سبک زندگی اسلامی، برای مسلمان شدن به‌معنای واقعی کلمه، برای عاقبت به خیری، به این‌ها یاد بدهید؛ این در اختیار شما است. کِی ما در طول تاریخ این‌همه مجلس داشتیم که در آنها این‌همه جوان جمع بشوند و دل‌هایشان را در اختیار شما بگذارند.»

روی مسأله سبک زندگی ائمّه (ع) و سبک زندگی اسلامی کار کنید

ایشان در ۹۸/۱۱/۲۶ هم درباره این  موضوع تاکید کردند و فرمودند: «یکی از چیزهایی که در این مجالس باید حتماً به فضل الهی دنبال بشود، مسأله سبک زندگی اسلامی است؛ من می‌خواهم خواهش کنم که برادران عزیز در مطالعات خودشان، در پیگیری‌های خودشان روی مسأله سبک زندگی ائمّه (علیهم ‌السّلام) و سبک زندگی اسلامی کار کنند؛ شعرای متعهّد و برجسته‌ ما این را به هنر شعر مزیّن کنند و در مجالس خوانده بشود تا فرهنگ‌سازی بشود.»

وظیفه گستردن مبانی فکری و فرهنگی اسلام را جدّی بگیرید

ایشان سال گذشته در ۹۹/۱۱/۱۵ در تشریح این بعد وظیفه‌ای مداحان فرمودند: «وظیفه فرهنگ‌سازی در جامعه و ترویج اندیشه‌های بلند این بزرگواران که این بسیار خوب است؛ یعنی گسترش دادن الگوی زیست نبوی و علوی و فاطمی؛ این الگوی زیست آنها را شما با کار خودتان (گسترش می‌دهید)، وظیفه ترویج، وظیفه گستردن مبانی فکری و فرهنگی اسلام را جدّی بگیرید.»

ادب اسلامی را در جامعه بگسترانید

سپس ایشان در ادامه همین مراسم می‌فرمایند: «ادب اسلامی را در جامعه بگسترانید. عزیزان من! یکی از چیزهای بسیار مهم، حفظ ادب اسلامی در سخن گفتن است که متأسّفانه امروز با گسترش فضای مجازی بتدریج این ادب اسلامی دارد کم‌رنگ می‌شود. بدزبانی، بد‌گویی و مانند این‌ها بایستی در جامعه جمع شود. ... شما بایستی در بیان خودتان، در شیوه‌ کار خودتان، به نحوی عمل بکنید که گسترش این (بدزبانی و بدگویی) وجود نداشته باشد....در اظهارات، در صحبت‌ها، قول به غیر علم نباید باشد، غیبت نباید باشد، تهمت نباید باشد و بدگویی و بدزبانی نباید باشد. این‌ها را به مردم یاد بدهید، تعلیم بدهید؛ هم در زبان تعلیم بدهید، هم در عمل تعلیم بدهید و ببینید که چقدر این‌ها مهم است»

ادامه دارد...

منبع:فارس