عقیق: امالی‌نویسی یکی از روش‌های نگارش حدیث است. در این روش، استاد در مجلسی سخنرانی می‌کرد و شاگردان، سخنان او را می‌نوشتند و جمع‌آوری می‌کردند تا کتابی می‌شد و آن را الأمالی یا المَجالس می‌خواندند. املا کردن و نوشتن، اختصاص به حدیث ندارد و در موضوعات دیگر هم امالی‌هایی نوشته شده است. مشهورترین نمونه‌های امالی‌نویسی در شیعه، کتاب‌های شیخ مفید، شیخ صدوق، سید مرتضی و شیخ طوسی است.
«امالىِ» شیخ صدوق متشکل از جلسههاى متعددى است که شیخ صدوق هفتهاى دو روز در روزهاى سه‌شنبه و جمعه از 18 رجب سال 367 هجرى تا روز 11 شعبان سال 368 هجرى در مشهد مقدس املاء فرموده و شاگردان ایشان نوشتهاند. استاد در هر جلسه به ذکر احادیثی با موضوع مشخص می‌پرداختند. متن این کتاب همان متن احادیث است که با سلسله سند آورده شده. در این کتاب تبحر شیخ بزرگوار، صدوق در جمع و حفظ احادیث فریقین شیعه و سنى به خوبى آشکار است. شیخ صدوق از 71 استاد شیعه و سنى استفاده حدیث کرده و روایات آنها را با سلسله سندها در کتاب خصال خود آورده است. این اساتید در جای‌جاى کشور اسلامى آن روز، از ماوراءالنهر تا بغداد، صاحب سند حدیث بودهاند که شیخ صدوق در مسافرت‌هاى پرمشقت خود با همت خستگى‌ناپذیرى از محضر آنها استفاده و روایات آنها را جمع کرده است.
موضوعات مختلفى در این کتاب مورد بحث واقع شده که اکثر آنها جنبه اخلاقى و تاریخى و نقل فضائل خاندان پیامبر اسلام صلى اللّه علیه و آله را دارند. یکی از بخش‌های «امالی» یعنی مجلس بیست و هفتم و بیست هشتم، اختصاص به امام حسین و تاریخ کربلا دارد. شیخ صدوق روایات این مجموعه را به ترتیب روزهای جمعه همزمان با آغاز ماه محرم و سه‌شنبه پنجم محرمِ سال 368 ، جمعه 8 محرم و نیز نهم و دهم و پس از رجوع از مشهد و طی 40 روایت بیان کرد.
شیخ صدوق در اولین حدیث این مجلس روایتی را به نقل از میثم تمار نقل کرده، می‌فرماید:
از جبله مکیه گوید شنیدم میثم تمار قدس اللَّه روحه می‌گفت به خدا این امت، پسر پیغمبر خود را در دهم محرم بکشند و دشمنان خدا این روز را روز برکت گیرند؛ این اتفاق می‌افتد و در علم خداى تعالى گذشته است. می‌دانم آن را از سفارشى که مولایم امیرالمؤمنین(ع) به من کرده است و به من خبر داده که همه‌چیز بر آن حضرت بگریند تا وحشیان بیابان و ماهیان دریا و پرندگان هوا و خورشید و ماه و ستارگان و آسمان و زمین و مؤمنان انس و جن و همه ملائک آسمان‌ها و رضوان و مالک و حاملان عرش بر او بگریند و آسمان، خاکستر و خون گرید. سپس فرمود لعنت بر قاتلان حسین(ع) واجب است، چنانچه بر مشرکان واجب است که با خدا معبودان دیگرى قرار دهند و چنانچه بر یهود و نصارى و مجوس واجب است. جبله گوید گفتم اى میثم، چطور مردم روزى که حسین کشته شود روز برکت گیرند؟ میثم گریست و گفت: به گمان، حدیث مجعولى که آن روز خدا توبه آدم را پذیرفته، با آنکه خدا توبه او را در ذیحجه پذیرفته و گمان کنند آن روز خدا یونس را از شکم ماهى برآورده، با آنکه خدا یونس را در ذیقعده از شکم ماهى برآورده و گمان کنند آن، روزی است که کشتى نوح در آن روز بر جودى استوار شده، با اینکه روز هجدهم ذیحجه بر جودى استوار شده و گمان کنند روزی است که خدا دریا را براى بنى‌اسرائیل شکافته، با اینکه در ماه ربیع‌الاول بوده است؛ سپس گفت اى جبله بدان که حسین بن على، روز قیامت، سیدِ شهیدان است و یارانش یک درجه برتری نسبت به شهیدان دیگر دارند. زمانی که بینى خورشید مانند خون تازه سرخ شد، بدان که آقایت حسین کشته شده است. جبله گوید روزى بیرون آمدم و دیدم آفتاب بر دیوارها چون پارچههاى زعفرانیست.گریستم و گفتم به خدا آقاى ما حسین(ع) کشته شد.
متن حدیث:حَدَّثَنَا الشَّیْخُ الْفَقِیهُ أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُوسَى بْنِ بَابَوَیْهِ الْقُمِّیُّ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا الْحُسَیْنُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَبِی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنْ نَصْرِ بْنِ مُزَاحِمٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ سَعْدٍ عَنْ أَرْطَاةَ بْنِ حَبِیبٍ عَنْ فُضَیْلٍ الرَّسَّانِ عَنْ جَبَلَةَلْمَکِّیَّةِ قَالَتْ سَمِعْتُ الْمِیثَمَ التَّمَّارَ قُدِّسَ سِرُّهُ یَقُولُوَ اللَّهِ لَتَقْتُلَنَ هَذِهِ الْأُمَّةُ ابْنَ نَبِیِّهَا فِی الْمُحَرَّمِ لِعَشْرٍ مَضَیْنَ مِنْهُ وَ لَیَتَّخِذَنَّ أَعْدَاءُ اللَّهِ ذَلِکَ الْیَوْمَ یَوْمَ بَرَکَةٍ وَ إِنَّ ذَلِکَ لَکَائِنٌ قَدْ سَبَقَ فِی عِلْمِ اللَّهِ تَعَالَى ذِکْرُهُ أَعْلَمُ ذَلِکَ بِعَهْدٍ عَهِدَهُ إِلَیَّ مَوْلَایَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ص وَ لَقَدْ أَخْبَرَنِی أَنَّهُ یَبْکِی عَلَیْهِ کُلُّ شَیْءٍ حَتَّى الْوُحُوشُ فِی الْفَلَوَاتِ وَ الْحِیتَانُ فِی الْبِحَارِ وَ الطَّیْرُ فِی جَوِّ السَّمَاءِ وَ تَبْکِی عَلَیْهِ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ وَ النُّجُومُ وَ السَّمَاءُ وَ الْأَرْضُ وَ مُؤْمِنُو الْإِنْسِ وَ الْجِنِّ وَ جَمِیعُ مَلَائِکَةِ السَّمَاوَاتِ وَ رِضْوَانُ وَ مَالِکٌ وَ حَمَلَةُ الْعَرْشِ وَ تُمْطِرُ السَّمَاءُ دَماً وَ رَمَاداً ثُمَّ قَالَ وَجَبَتْ لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى قَتَلَةِ الْحُسَیْنِ ع کَمَا وَجَبَتْ عَلَى الْمُشْرِکِینَ- الَّذِینَ یَجْعَلُونَ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ وَ کَمَا وَجَبَتْ عَلَى الْیَهُودِ وَ النَّصَارَى وَ الْمَجُوسِ قَالَتْ جَبَلَةُ فَقُلْتُ لَهُ یَا مِیثَمُ وَ کَیْفَ یَتَّخِذُ النَّاسُ ذَلِکَ الْیَوْمَ الَّذِی یُقْتَلُ فِیهِ الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِیٍّ ع یَوْمَ بَرَکَةٍ فَبَکَى مِیثَمٌ رِضْوَانُ اللَّهِ عَلَیْهِ ثُمَّ قَالَ سَیَزْعُمُونَ بِحَدِیثٍ یَضَعُونَهُ أَنَّهُ الْیَوْمُ الَّذِی تَابَ اللَّهُ فِیهِ عَلَى آدَمَ ع وَ إِنَّمَا تَابَ اللَّهُ عَلَى آدَمَ ع فِی ذِی الْحِجَّةِ وَ یَزْعُمُونَ أَنَّهُ الْیَوْمُ الَّذِی قَبِلَ اللَّهُ فِیهِ تَوْبَةَ دَاوُدَ وَ إِنَّمَا قَبِلَ اللَّهُ تَوْبَتَهُ فِی ذِی الْحِجَّةِ وَ یَزْعُمُونَ أَنَّهُ الْیَوْمُ الَّذِی أَخْرَجَ اللَّهُ فِیهِ یُونُسَ مِنْ بَطْنِ الْحُوتِ وَ إِنَّمَا أَخْرَجَهُ اللَّهُ مِنْ بَطْنِ الْحُوتِ فِی ذِی الْقَعْدَةِ وَ یَزْعُمُونَ أَنَّهُ الْیَوْمُ الَّذِی اسْتَوَتْ فِیهِ سَفِینَةُ نُوحٍ عَلَى الْجُودِیِّ وَ إِنَّمَا اسْتَوَتْ عَلَى الْجُودِیِ یَوْمَ الثَّامِنَ عَشَرَ مِنْ ذِی الْحِجَّةِ وَ یَزْعُمُونَ أَنَّهُ الْیَوْمُ الَّذِی فَلَقَ اللَّهُ فِیهِ الْبَحْرَ لِبَنِی إِسْرَائِیلَ وَ إِنَّمَا کَانَ ذَلِکَ فِی شَهْرِ رَبِیعٍ الْأَوَّلِ ثُمَّ قَالَ مِیثَمٌ یَا جَبَلَةُ اعْلَمِی أَنَّ الْحُسَیْنَ بْنَ عَلِیٍّ سَیِّدُ الشُّهَدَاءِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ لِأَصْحَابِهِ عَلَى سَائِرِ الشُّهَدَاءِ دَرَجَةٌ یَا جَبَلَةُ إِذَا نَظَرْتِ إِلَى الشَّمْسِ حَمْرَاءَ-کَأَنَّهَا دَمٌ عَبِیطٌ فَاعْلَمِی أَنَّ سَیِّدَکِ الْحُسَیْنَ قَدْ قُتِلَ قَالَتْ جَبَلَةُ فَخَرَجْتُ ذَاتَ یَوْمٍ فَرَأَیْتُ الشَّمْسَ عَلَى الْحِیطَانِ کَأَنَّهُ الْمَلَاحِفُ الْمُعَصْفَرَةُ فَصِحْتُ حِینَئِذٍ وَ بَکَیْتُ وَ قُلْتُ قَدْ وَ اللَّهِ قُتِلَ سَیِّدُنَا الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِیٍّ ع.
منبع:تسنیم
