منبر سنتی پایه اول تبلیغ دین است

عقیق:امیرحسین کسائی: شیوع ویروس کرونا تمامی ساحات زندگی اعم از کار، آموزش، روزمرگی‌های ما را دست‌خوش تغییر کرد و در هر سازمان و نهادی نیز بعد از یک سال تغییر این رویکردها محسوس است. حوزه‌های علمیه نیز در همین راستا با تغییراتی مواجه شدند که در گفت‌وگویی با آیت‌الله محمدباقر تحریری تولیت حوزه علمیه فخریه مروی این تغییرات و همچنین وضعیت کنونی تبلیغ دین باتوجه به تغییرات و پیشرفت‌های صورت گرفته در جهان را بررسی کردیم که ماحصل آن را در ادامه می‌خوانید:

کتابخانه غنی علوم‌انسانی با ۳ هزار جلد کتاب

کرونا برنامه‌ها و جلسات حوزه‌های علمیه را با چه تغییراتی روبرو کرد؟

برنامه‌های تعلیمی، پژوهشی و تهذیبی ما در حوزه به جهت کرونا تغییراتی داشت، کلاس‌ها لغو و یا غیرحضوری شد اما ادامه پیدا کرد و تعطیل نشد و به نوعی از سایر مدارس علمیه عقب نماندیم. حتی در مقایسه با سال‌‌های گذشته که ما تازه آمده بودیم، موفق‌تر بودیم.

ما همواره در جهت تکمیل برنامه‌های آموزشی و پژوهشی هستیم. یکی از کارها، برای تقویت حوزه و نشان دادن کارهای علمی مخصوصاً در حوزه علمیه قم، حرکت در زمینه گفتمان انقلاب اسلامی بود که در مدرسه مروی شروع کردیم و هم‌اکنون، حدود ۳ هزار عنوان کتاب تحقیقاتی که از اول انقلاب بی‌سابقه است، در حوزه علوم انسانی گردآوری کردیم که بسیاری حتی برای خود روحانیت هم مورد غفلت بودند. اولین کتابخانه در فیضیه قم تشکیل شد، دومین کتابخانه هم در مدرسه مروی ایجاد شد. دانشگاهیان بنا داشتند، این کار را انجام دهند اما مانع شدیم زیرا جایش در حوزه بود.

اولین کرسی آزاد اندیشی در این زمینه را هفته گذشته با حضور حجت‌الاسلام خسروپناه برگزار کردیم که با موضوع نقد و بررسی یکی از کتاب‌های تالیفی وی بود.

ما گروه‌های تخصصی را در حوزه ایجاد کردیم البته به دلیل کرونا فرضا کار گروه فلسفی ما متوقف شد که همین فعالیت در تهران بی‌سابقه است و ان‌شاءالله به زودی فعال خواهد شد. گروه علمی ادبیات داریم و گروه علمی فقه و اصول را هم راه‌اندازی خواهیم کرد تا بنیه علمی و پژوهشی حوزه را بالا ببریم.

مرکز مشاوره حوزه علمیه مروی دوباره راه‌اندازی می‌شود

یکی از فعالیت‌ها و برنامه‌های حوزویان امر تبلیغ دین که مشابه یک رسانه است، برای ارتقای ظرفیت‌های تبلیغی چه برنامه‌هایی دارید؟

رسانه مروی یکی از کارهای پژوهشی تبلیغی حوزه است که طلاب همراه با معاونت پژوهش وارد عرصه شدند. با هماهنگی دفتر تبلیغات بنا داریم، برنامه‌های جدیدی در این حوزه اجرایی کنیم. مرکز مشاوره قبلاً وجود داشت اما متوقف شده بود اما مجددا بنا داریم در مدرسه مروی راه بیندازیم که هم کارهای مشاوره‌ای طلاب و خانواده‌ها را انجام دهیم و هم پرورش مشاورین در حد محدودی را داشته باشیم.

ایجاد مرکز پاسخ به سؤالات دینی در حوزه مروی

یک انتقاد و نقدی به حوزه وجود دارد که بحث تبلیغ دین متناسب با رشد و پیشرفتی که در عرصه‌های دیگر به روز نشده است، و ما هنوز هم شاهد همان منبرهایی یک طرفه هستیم که فرد سخنرانی می‌کند و مردم صرفا شنونده‌اند، این نقد قبول دارید و برای تغییرات در حوزه تبلیغ هم فکری دارید؟

بله گسترش نحوه‌های تبلیغی را بررسی کرده‌ایم تا عزیزان کارها را انجام دهند. وبینارهایی بناست، تشکیل شود که البته دو مورد آن تشکیل شده است تا با حضور طلاب پرسش و پاسخ‌هایی در این زمینه‌ها داشتته باشیم.

البته در نظر داریم یک مرکز پاسخ به سوالات دینی هم علاوه بر سوالات فقهی که هم‌اکنون دفتر حضرت امام دارند تشکیل دهیم تا طلاب در مباحث دیگر دینی هم بتوانند ارتباط پیدا کنند که یک زمینه‌اش همین رشد رسانه است یعنی ابعاد رسانه را ما گسترش باید بدهیم تا این برنامه‌ها را داشته باشیم.

اگر منبر سنتی نباشد سؤالی برای مردم ایجاد نمی‌شود

به نظر شما با توجه به شرایط کنونی جامعه، منبر سنتی که هم‌اکنون در هیأت‌ها و مساجد داریم، پاسخگو است؟

هر‌کدام از این‌ها به فرموده رهبر بزرگوار انقلاب جای خود را دارد. ما مباحث معرفتی و موعظه‌ای را هم نیاز داریم تا افراد، مسائل را به صورت ابتدایی فرا بگیرند. اگر مباحث اولیه نباشد مباحث گفتمانی معنا ندارد. کسی که چیزی از دین نمی‌داند سوالی هم برایش مطرح نمی‌شود بنابراین گفتمان بعد از مسئله طرح اولیه است بنابراین در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود و بعد در سطوح عالی مثل دکترا رفع اشکال می‌شود. مقدمات را باید داشته باشند.

تبلیغ دین از منبر شروع شده است و تأثیر خودش را دارد. اقشار مختلف که دنبال سوال و جواب نیستند و می‌خواهند اطلاعاتی را داشته باشند. بنابراین هر یک از نحوه‌های تبلیغ در سر جای خودش لازم است و دیگری را نفی نمی‌کند. اما باید یک انسجامی مابین این‌ها وجود داشته باشد. یعنی بخشی از کار تبلیغی در موضوعی قسمت دیگر را نفی نکند و یا از جهت روشی هم آن را نفی نکند. هر کدام سر جای خودش تأثیر خودش را دارد که باید با شرایطش تقویت شود.

ما منبری خوب لازم داریم که آگاه به زمان، دین و مخاطب باشد و بداند که چگونه باید مطالب را بازگو کند. یک منبری جوان و خوب ممکن است به‌گونه‌ای مطالب را بیان کند که من نتوانم مثل او باشم البته او هم باید طبق تعالیم دینی حرف بزند و از خودش حرفی نزند.

یک مرکزیتی باید وجود داشته باشد تا کم‌کم به صورت وسیع زیر نظر مقام معظم رهبری تمام کارهای تبلیغاتی چه در داخل کشور و چه در خارج کشور را زیر نظر بگیرد و به صورت جامع مدیریت کند و تمام ارگان‌ها و مراکز دیگر با این مرکزیت ارتباط داشته باشند. بارها به نمایندگان مجلس گفته‌ام که این را در مجلس پیگیری کنید تا نهادی ایجاد شود زیر نظر مقام معظم رهبری و دفتر تبلیغات اسلامی، سازمان تبلیغات، اوقاف و ... در جنبه تبلیغی زیرنظر آن باشند که هنوز موفق به انجام چنین کاری نشدند.

اگر یک سیستم واحدی حاکم شود کارهای موازی و بی‌فایده کنار می‌رود و کارها همواره در جهت گسترش و کیفیت بهتر و ابعاد مختلف شکل می‌گیرد.

روحانیون جوان تبلیغ را فدای خدمت‌رسانی نکنند

به بحث نفوذ کلام روحانیون جوان اشاره‌ای کردید. بعضی از طلاب و مبلغین در روستاها برای کسب این نفوذ کلام و ایجاد صمیمیت با مردم، بیل دست می‌گیرند و در زمین‌هایشان کار می‌کنند و یا پابه‌پای آن‌ها در عرصه‌های مختلف وارد می‌شوند، برخی این کارها را متضاد شأن روحانیت می‌دانند، نظر و توصیه شما به روحانیون جوان و مبلغین چیست؟

اولا هدف اصلی و روش اصلی نباید فراموش شود. هدف اصلی تبلیغ دین و القا معارف دین است. پایگاه این القا باید در مسجد و با تشکیل جلسات دینی همراه باشد اما برای تقویت این هدف آن کارها هم لازم است. یعنی ما دو روش تبلیغی داریم، یک روش گفتاری و یک روش هم عملی. ائمه علیهم‌السلام هم با روش عملی تبلیغ می‌کردند.

در روایت داریم: «کُونُوا دُعَاةَ النَّاسِ‏ بِغَیْرِ أَلْسِنَتِکُمْ لِیَرَوْا مِنْکُمُ الِاجْتِهَادَ وَ الصِّدْقَ وَ الْوَرَع‏» این ورع را چطور از من روحانی مشاهده کنند؟ در رفتار من با خانواده‌ام و یا در نحوه ارتباط من با دیگران مشهود است. البته افراد باید از افراط و تفریط دوری کنند، برخی از آن سمت پشت بام می‌افتند و کار تبلیغی را رها می کنند و صرفا به این کارها می پردازند. اصل باید مشخص شود. بنابراین وقتی این اصل مشخص شد آن کار خدمت رسانی هم هم در راستای همان تبلیغ قرار می‌گیرد و در جان طرف وارد می‌شود.

اطلاع‌رسانی یکی از لوازم حیات طیبه است

اطلاع‌رسانی و خبردهی به مردم در آیات و روایات دینی ما چه جایگاهی دارد؟

برای تشکیل حیات طیبه یک لوازم و زمینه‌های لازمی باید باشد که یکی از آن‌ها اطلاع‌رسانی به افراد یک جامعه است. اجتماع یک جامعه براساس دیدگاه‌ها، اهداف و روش‌هایی است که آن‌ها را دور هم جمع کرده است. ما یک جامعه اسلامی هستیم، از این نظر این شاخصه اصلی باید در همه ابعاد جامعه شکل بگیرد و مهر بخورد. در قرآن کریم داریم اگر یک فاسقی خبری را می‌آورد شما تحقیق کنید تا جامعه آسیب نبیند.

از مسائل مهمی که در جامعه اسلامی به آن باید توجه شود، نشر معارف دینی است که یک قسمت این نشر برعهده خبرگزاری‌ها و صدا و سیما است و نوعاً عموم مردم از اهمیت تأثیر خبرها غافل هستند اما تأثیر خودش را خواه ناخواه می گذارد. وقتی که در یک ارتباطات جزئی یک خبر نامناسبی گفته شود یا یک خبر خوبی گفته شود، تفاوت بسیاری دارد زیرا خبر خوب یا بد با واقعیت تطبیق پیدا کند یا نکند، تأثیر خودش را می‌گذارد. بنابراین در خصوص برخی از عناوین فقهی ما اگر یک مقداری تحلیل کنیمٰ مشاهده می‌کنیم که پشتوانه‌اش یک نوع خبر است. مثلاً کسی غیبت می‌کند این غیبت یک نوع خبردهی است اگر همان جا جلویش گرفته شود این جرئت‌ها کمتر می‌شود. مسئله تهمت دارای یک سبقه خبری است.

آن چه که جامعه دینی را قوام می‌دهد افرادی هستند که به تفکرات دینی متعهد هستند و دردمندی و دغدغه حفظ و حراست از شاکله دینی جامعه و افراد را در ابعاد مختلف دارند. در رأس آن، امور حکومتی است. مقام معظم رهبری زمانی که سخن می‌گویند تنها به نقاط مثبت توجه نمی‌کنند، نوعاً در مرحله اول به نقاط مثبت توجه می‌کنند و از نقاط منفی هم غافل نیستند. این یک روش اصلاح گونه و مصلحانه است که ما از اول تاریخ بشر داشتیم.

مسئله امتحان در همه مراحل زندگی وجود دارد اما ما اگر خودمان این مسیر صلاح را با چشم باز و با انتخاب و با دغدغه و با همت بالا دنبال کنیم قطعاً جنبه اصلاح از این طریق رخ می دهد. بنابراین تا انسان صالح نباشد نمی تواند مصلح شود. یکی از راه های اصلاح جامعه بحث خبردهی به جامعه است که اصلاح در بعد اول به نظر می رسد که فرهنگی است. باید به بعد فرهنگی خیلی توجه بکنیم که زیربنای حرکت انسانی انسان است که بعداً هم ابعاد اقتصادی و نظامی و امثال اموری که جامعه اسلامی به آن تکیه می کند را باید در نظر داشت.

در هنگام اطلاع‌رسانی فساد، نکات اخلاقی بگویید

در رسانه گاهی برای جلوگیری از تکرار رفتارهای غلط و فسادها، اطلاع‌رسانی داریم، تیتر می‌زنیم، تصویر افراد را درج می‌کنیم و یا اشاره‌ای به او داریم که افراد از دل مطلب می‌فهمن اشاره به چه کسی دارد، در خصوص این اخبار براساس توصیه‌های دینی چه باید کرد تا مصداق هتک حرمت و آبروی افراد نشود؟

در این موارد اگر ضرورت داشته باشد به اندازه ضرورت باید این اخبار را اعلام کرد. بنابراین اگر ضرورت دارد با شاخص‌هایی که جنبه‌های اجتماعی مطرح است و یا جامعه اسلامی و دینی آسیب نبیند، باید اطلاع‌رسانی شود. اطلاع‌یابی از این مفاسد، نوعی پیشگیری است. خوب است در کنار این خبردهی یک نکات اخلاقی هم گفته شود زیرا نفس همه انسان‌ها در معرض خطاست.

حضرت یوسف علیه السلام از زندان بیرون آمد و معلوم شد زندانش نابجا بوده است و آن کسی که زندانی کرده بود به ناحق عمل کرده بود، او خواست از شخصیتش دفاع کند و دفاع هم کرد، زلیخا هم اقرار می‌کند اما در عین حال به این نکته هم در آیات قرآن باید توجه کرد که خدا ذیل بیان این اتفاقات، نکات اخلاقی هم می‌گوید. «وَمَا أُبَرِّئُ نَفْسِی ۚ إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلَّا مَا رَحِمَ رَبِّی ۚ إِنَّ رَبِّی غَفُورٌ رَحِیمٌ؛ من خود را از گناه تبرئه نمی کنم؛ زیرا نفس طغیان گر، بسیار به بدی فرمان می دهد مگر زمانی که پروردگارم رحم کند؛ زیرا پروردگارم بسیار آمرزنده و مهربان است.» ما باید در بیان آسیب‌ها یا به صورت کلی یا شخصی این نکات را تذکر دهیم.

در روایت داریم کسی که هدفش این باشد، آبروی کس دیگری را بریزد و پیگیری کند، خودش دچار لغزش خواهد شد. اهل بیت توصیه می‌کردند که لغزش‌های مومنین را دنبال نکنید تا یک وقت برملا کنید.

البته در رسانه‌ها عمدتا شما برملا نمی‌کنید بلکه به نتیجه رسیده و شما باید اطلاع‌رسانی کنید اما خود این هم باید با میزان باشد. زمانی که نقل می‌شود نباید طوری باشد که عنوان تتبع به آن صدق شود که اگر عنوان تتبع باشد، خدای نکرده دامنگیر خواهد شد. خدای متعال در مخفی‌گاه انسان را رسوا می‌کند و این بارها در تاریخ رخ داده است.

منبع:فارس