چند حدیث درباره خوشبختی حقیقی

عقیق:حضرت علی علي(ع) می فرماید: «هر كس در به صلاح آوردن نفس خود تلاش كند، سعادتمند گردد و هر كس به خاطر لذت نفساني در اين امر كوتاهي كند، بدبخت گردد و از رحمت حق تعالي دور شود». بر همین اساس، سعادت و حسن عاقبت در گرو تزكيه نفس است. اما لازم است بدانيم كه سعادت و شقاوت چيست و از چه راهي كسب مي شود. سعادت به معناي خوشبختي و نيكبختي و شقاوت به معناي بدبختي است. گروهي بر اين عقيده هستند كه سعادت انسان، در تقويت بنيه مالي و ازدياد ثروت و يا در به دست آوردن پست و مقام است. اينها فكر مي كنند كه هر چه مال و ثروت انسان بيشتر باشد و اموال و املاك و امكانات رفاهي بيشتر داشته باشند به سعادت و خوشبختي دست يافته است.

پايه و اساس اين ديدگاه، همان تفكر مادي است كه آنان بر اساس اين تفكر جهان را در چهارچوب ماديت محصور نموده، عالم آخرت و جهان ماوراي طبيعت را درك نمي كنند و مورد پذيرش قرار نمي دهند، اما گروهي ديگر اموال و املاك مقامات و عناوين را ملاك سعادت و خوشبختي نمي بينند، بلكه همه آنها را احيانا مايه بدبختي و پايه وزر و بال مي شمارند. اين گروه سعادت و خوشبختي را در گرو سلامت روان و وصول به كمال انسانيت مي دانند. اينها كه همان الهيون هستند،مي گويند ماديون جهان خارج را با تنگ نظري و با ديده نيمه باز مي نگرند و تمام جهان را در ماده و ماديات محصور مي كنند، اما اگر اين گونه بينديشيم كه اين ماده، ماورايي دارد و براي اين دنيا عاقبت و آخرتي هست و در نهايت، عالم را با يك ديد و سيع تر بنگريم، ديگر مال و جاه و پست و مقام را سعادت نخواهيم دانست، زيرا دنيا در برابر آخرت چيز قابل توجهي نيست. همه امور دنيوي در برابرآخرت كمتر از ذره اي است.

بر اساس دیدگاه الهیون، ما نبايد سعادت و خوشبختي زودگذر را با سعادت جاوداني اشتباه بگيريم. در اصل سعادت واقعي آن است كه تمام اخلاق فاضله و مكارم اخلاق براي انسان ملكه شود. به سخني ديگر، انسان در هر يك از فضايل اخلاق آن قدرقوي و نيرومند شود كه انجام دادن و به كار انداختن هر يك از آنها برايش آسان و بلكه لذت بخش باشد.

از اين تعريف دو نكته بدست مي آيد؛ یکی اینکه، اگر انسان در برابر ناملايمات، صبر و شكيبايي را بر خود هموار سازد يا در برابر اهانت و بي ادبي ديگران با زحمت و مشقت عكس العمل نشان دهد و بالاخره در مقام اجرا و به كارگيري هر فضيلتي، با تكلف و سختي آن را به كار گيرد اين شخص گرچه انسان بسيار خوبي است،اما بايد گفت هنوز به سعادت واقعي نرسيده است و به كمال انسانيت نايل نشده است. سعادتمند واقعي و انسان كامل كسي است كه فضايل اخلاقي برايش ملكه شده باشد و اجراي هر فضيلتي برايش آسان باشد،نه مشكل.

دوم اینکه، سعادت كامل آن گاه تحقق مي پذيرد كه انسان تمام ريشه هاي اخلاق و صفات منشعب از آن را به دست آورده باشد نه تنها برخي ازآنها را؛ پس اگر شخصي برخي از فضايل اخلاقي را به طور كامل كسب نموده، اما به پاره ديگر آن دست نيافته باشد، او نيز هنوز به سعادت واقعي دست نيافته است. سعادت واقعي به هنگامي است كه اخلاقيات براي او ملكه گشته باشد و به تمامش نايل شده باشد.

سلامت روان نيز همانند سلامت بدن است. بدن در صورتي كاملا سالم است كه تمام  اعضاي ريز و درشت، از لحاظ ظاهري و باطني سالم باشد. اگر اكثر اعضاي بدن كسي سالم باشد اما چشم او نبيند، يا گوش او نشنود .نمي توان گفت بدن او سالم است، در صورتي حقيقتا نه مجازا مي توان گفت بدن سالم است كه تمام اعضا و اجزاي اصلي و غير اصلي سالم باشد و گرنه اطلاق سالم برآن بدن مجاز خواهد بود.

همچنين است سلامت و سعادت، نسبت به روان كسي كه در برابر مصايب صبرمي كند،اما به هنگام سخاوت به ستمديدگان كمك نمي كند و بخل مي ورزد، و كسي كه در محيط خارج از منزل خوش رويي مي كند اما در محيط منزل به خانواده خود بدخلقي مي كند، نمي توان به او انسان كامل و سعادتمند گفت؛چون نسبت به بعضي از اخلاقيات ناقص است. سعادتمند واقعي،انساني است كه در تمام اخلاقيات، سرآمد بوده و با علاقه به آنها عمل كند.

رسول خدا(ص) می فرماید: خوشبخت و سعادتمند واقعي كسي است كه بهشت ماندگاري را كه نعمت هاي آن دنباله دار است، بر جهان فاني اي كه عذاب ناشي از آن تمامي نمي پذيرد،ترجيح دهد. حضرت علي(ع) هم می فرماید: سعادتمند كسي است كه خالصانه اطاعت كند.

امام صادق(ع) می فرماید: اين چنين نيست كه هر كسي نيت كاري كند، بر آن توانايي يابد و هر كس كه بر آن توانايي يابد،توفيق انجامش را پيدا كند و هر كس كه توفيق انجام آن را پيدا كند،به هدف نائل گردد؛پس اگر نيت و قدرت و رسيدن به هدف با هم جمع گردد،سعادت كامل گردد.

منبع:مهر

211008