مثل امام کاظم از تهدیدها فرصت بسازیم

عقیق:امیرحسین کسائی: این روزها شیوع ویروس کرونا در کشور با توصیه مسئولان پزشکی و مراجع عظام تقلید به تعطیلی برنامه‌های مذهبی در گام اول و نهایتاً تعطیلی موقت اماکن زیارتی کشور منجر شد؛ تصمیمی که موجب برخی تعارضات و هنجارشکنی‌ها نسبت به آن شد تا در نهایت عده‌ای به حرمین مطهر امام رضا (ع) و حرم حضرت معصومه (س) در مشهد و قم هتک هجوم بردند و درهای حرم را شکستند.

این هتک حرمت باعث شد تا در فاصله چند ساعت به آغاز سال نوی شمسی برای بررسی موضوع با حجت‌الاسلام میثم علی‌پناه خطیب دینی و کارشناس مذهبی گفت‌وگو کنیم.

ابتدا فیلمی از این مصاحبه را ببینید:

اسلام دین عقلانیت است و تعارضی میان عقل و شرع وجود ندارد

آیا در اسلام تعارضی میان عقل و شرع وجود دارد و آیا تصمیم‌های عقلی و علمی را می‌توان برای امور دینی نادیده گرفت؟

اسلام دین عقلانیت است. هر جا بین شرع و عقل تعارض ایجاد می‌شود، مطمئناً برداشت ما از دین غلط بوده که این دو قطبی ایجاد شده است؛ زیرا تعارضی میان عقل و شرع وجود ندارد. امروز مصادیق این امر را در جامعه مشاهده می‌کنیم که بعد از ۱۴۰۰ سال، بشر به حکمت و منطق عقلانی بسیاری از دستورات شرعی پی‌ برده است.

اگر فردی تلاش کند میان شرع و عقلانیت تضاد ایجاد کند، به دین خیانت کرده است؛ زیرا هیچ گاه دین در برابر مسائل علمی و زیرمجموعه آن مسائل پزشکی موضعی نداشته است. حضرت موسی (ع) بیمار شد و گفت شفادهنده خداوند است. دارو کاره‌ای نیست. خطاب آمد: موسی! تا زمانی که دارو نخوری من تو را شفا نخواهم داد. خداوند در این عالم برای علل و اسباب، شانیت، ارزش و جایگاه قائل است. امام صادق (ع) فرمود: «أَبَى اللَّهُ أَنْ یُجْرِیَ الْأَشْیَاءَ إِلَّا بِالْأَسْبَابِ؛ خداوند ابا دارد که اشیاء را جاری کند؛ به جز به وسیله اسباب» سیل و زلزله موجب خرابی و از بین رفتن بسیاری از زندگی‌های مردم می‌شود. دیگر بلیات طبیعی و امراض نیز همین‌گونه هستند و این‌ها اسباب هستند اما موضع و رفتار ما نسبت به آنها دارای اهمیت است. به طور مثال در حریم رودخانه نباید خانه ساخت؛ زیرا در صورت وقوع سیل، زندگی ما آسیب خواهد دید. در زمان شیوع بیماری‌ها نیز باید به توصیه‌های پزشکی گوش دهیم و اگر این واکنش‌ها را انجام ندهیم و دچار این بلا شویم، تنها باید خود را ملامت کنیم.

امام خمینی (ره) طی نامه‌ای به آیت‌الله پسندیده برادر خود با لحنی ملاطفت‌آمیز می‌نویسند: «فدای تو بشوم هرچه دکتر می‌گوید گوش کن و هر دارویی را که تجویز می‌کند، سر وقت مصرف کن.» دقت کنید که امام با شأن و جایگاه بالای خود، در این موقع نمی‌فرماید که دارو نخور و فلان ذکر و مناجات را داشته باش. این نشان می‌دهد که توسل و زیارت جایگاه خود را دارد و اهمیت دادن به توصیه‌های پزشکان نیز جای خود را.

شفای معصومین (ع) تحت هر شرایطی مبانی اعتقادی را زیر سوال می‌برد

این روزها این گزاره زیاد مطرح می‌شود که حرم اهل بیت (ع) و جلسات هیأت، دارالشفاء است. این شفا چه زمانی حاصل می‌شود و آیا این عنایت اهل بیت (ع) منافاتی با دستورات پزشکی دارد؟

امام رضا (ع) بر اثر مسمومیت به شهادت رسید. حضرت معصومه (س) نیز بیمار شدند و از دنیا رفتند. بنابراین اگر قرار باشد معصومین (ع) تحت هر شرایطی شفا دهند، بسیاری از مبانی اعتقادی زیر سوال خواهد رفت. توسل به ائمه معصومین (ع) و حضور در مجالس روضه جایگاه خود را دارد، اما نباید مسائل علمی و توصیه‌های پزشکی را نادیده گرفت.

اگر جلسه مذهبی برگزار شود و یا تجمعی حتی برای زیارت صورت گیرد و فردی ناقل ویروس کرونا در این جمع حضور پیدا کند که بر اساس اعلام پزشکان فرد ناقل هیچ علائمی هم ندارد و به واسطه حضورش، فردی مبتلا شود که در نهایت موجب وفات او گردد، در همین دنیا می‌توان پاسخگو بود؟ این رفتار از لحاظ عقلی توجیهی ندارد.

 ما بر اساس آموزه‌های دینی، اعتقاد داریم، شفای مریض‌ها توسط خدا و اهل بیت (ع) است، اما ما نمی‌توانیم خود را از بالای بلندی زمین بیندازیم و بگوییم خداوندا! ما را نگهدار! در این صورت خداوند قطعا کاری نخواهد کرد؛ زیرا این عمل اصلا عاقلانه نیست. فرد دارای عقل است و نباید خود را در معرض خطر قرار دهد.

این روزها میان مردم مشهور شده است که در گذشته مرحوم میرزای شیرازی به مردم توصیه کرد که زیارت عاشورا بخوانند، اما نه به این معنا که مردم گرد یکدیگر تجمع کنند و زیارت نامه بخوانند؛ بلکه هر کس در خانه خود و به صورت فردی زیارت عاشورا بخواند.

افرادی که تصور می‌کنند درهای حرم‌ها از روی بغض و کینه بسته شده است و با این عمل مخالفت می‌کنند دو رویکرد دارند اول  یا از حماقت این افراد است یا در نوع دوم، این افراد اجیر شده هستند.

ماجرای علاقه‌مندانی که بهانه بوسیدن دست عالمی راضی به شکستن آن بودند

جهل این افراد ناشی از چیست؟

برخی تصور می‌کنند ائمه معصومین (ع) را از دیگران بیشتر دوست دارند. این افراد جاهل هستند. غرضی هم ندارند. بنابراین زمانی که در حرم بسته می‌شود، تصور می‌کنند بناست جلوی دین گرفته شود. البته در این ماجرا عده‌ای نیز واقعاً اجیر شده‌اند و بنا دارند از هر اتفاقی برای ضربه زدن به نظام استفاده کنند. اگر در حرم بسته می‌شود، تجمعی صورت می‌گیرد و یا نارسایی وجود دارد، این افراد سوء استفاده می‌کنند.

توصیه می‌کنم مردم کتاب «شهاب شریعت» را که به احوالات آیت‌الله مرعشی نجفی پرداخته است، مطالعه کنند. در این کتاب آمده است افرادی دست ایشان را می‌کشیدند تا ببوسند. یکی از نزدیکان اعتراض کردند که این عالم بزرگوار کهولت سن دارد و بر اثر کشیده شدن  ممکن است، دست‌شان شکسته شود. یکی از افرادی که به ایشان ارادت زیادی می‌ورزید، گفت به جهنم! من باید این دست را ببوسم. در این کتاب ذکر شده است که بر اثر همین رفتار بی‌عقلانه چندین مرتبه دست این عالم شکسته و در رفته است. اگر این افراد سر سوزنی برای ائمه معصومین (ع) و حضرت معصومه (س) احترام قائل بودند آیا در حرم ایشان را می‌شکستند؟ این کار را وهابیون و دشمنان اهل بیت (ع) هم نتوانستند انجام دهند، اما دوست نادان و اجیر شده دشمن، این جسارت را به حرمین کرد.

شفاعت به معنای درخواست سفارش اهل بیت (ع) برای ما به خداست

این روزهای شبهه‌ای نیز از سوی مولوی عبدالحمید در خصوص توسل و درخواست از اهل بیت (ع) برای شفای بیماری و رفع مشکلات مطرح شده که همه امور از آنِ خداست و اوست که بلا می‌آورد و برطرف می‌کند. توسل ما به اهل بیت (ع) منافاتی با این دیدگاه دارد؟

این روزها با شیعه انگلیسی و سنی آمریکایی مواجه هستیم که شبهات مختلفی را ایجاد می‌کند که هر دوی این‌ها لبه‌های یک قیچی هستند؛ یعنی همانقدر که شیعه انگلیسی می‌تواند مخرب باشد، سنی آمریکایی نیز مخرب است. اگر در مبانی اعتقادی ما به توسل و شفاعت اعتقاد داریم، بنا نداریم خدایی خداوند را زیر سوال ببریم.

ما در دعای توسل بارها تکرار می‌کنیم: «یا وَجیهاً عِنْدَاللّهِ اِشْفَعْ لَنا عِنْدَاللّهِ» یعنی شما که پیش خداوند آبرو دارید، برای ما هم وساطت کنید. ما هم اعتقاد داریم که خداوند این بلیات را می‌آورد و خودش نیز آن را برطرف می‌کند. در زیارت جامعه نیز می‌خوانیم: «اللَّهُمَّ إِنِّی لَوْ وَجَدْتُ شُفَعَاءَ أَقْرَبَ إِلَیْکَ مِنْ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ الْأَخْیَارِ الْأَئِمَّةِ الْأَبْرَارِ لَجَعَلْتُهُمْ شُفَعَائِی؛ خدایا! اگر من شفیعانی را به درگاه تو نزدیک‌تر از محمّد و اهل بیتش، آن خوبان و پیشوایان و نیکان می‌یافتم، آن‌ها را شفیعان خود قرار می‌دادم».

اگر ما با یک بزرگی کار داشته باشیم، بدون واسطه ما را تحویل نخواهد گرفت، اما اگر یک واسطه داشته باشیم نامه ما را خواهد خواند و در را به روی ما باز خواهد کرد و ممکن است کار ما را هم انجام دهد؛ زیرا این نگاه را دارند که ما را فلانی فرستاده است. در مقوله شفاعت نیز ما می‌گوییم ای کسی که پیش خداوند آبروداری، سفارش ما را هم بکن، بلکه به واسطه آبرومندی شما، نزد خداوند گره ما هم باز شود و این تعارضی با مسئله توحید ندارد.

در قرآن کریم داریم: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسیلَةَ؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید! و وسیله‌ای برای تقرب به او بجویید» یعنی به قول قدیمی‌ها با بزرگترت بیایید که امام صادق (ع) ذیل این آیه می‌فرمایند: ما وسیله هستیم.

اسلام منهای ولایت که اهل سنت از آن سخن می‌گویند، چه خروجی‌ای داشته است؟ این اسلام، پایه و اساس گروه‌های تکفیری و سلفی جانی و خونریز نشده است؟ این افراد اگر متوسل به ائمه معصومین (ع) بودند، هیچگاه اینگونه دچار انحرافات نمی‌شدند.

برخی نیز نسبت به عدم اجابت خواسته‌ها بعد از توسل شبهاتی را مطرح می‌کنند. آیا اگر ما توسل کنیم و به خواسته خود نرسیم، نشان دهنده ناتوانی اهل بیت (ع) است؟ ائمه معصومین (ع) در عالم کارها و معجزات فراوانی داشته‌اند. به‌ طور مثال پیامبر (ص) دست در گریبان خود می‌برد و زمانی که خارج می‌کرد مانند شی درخشان می‌درخشید. پیروان اهل سنت آیا این خرق عادت‌ها را قبول ندارند؟ مرحوم قندوزی از علمای اهل سنت در کتاب معروف خود از تمام اهل بیت (ع) معجزاتی را نقل کرده است. اگر این رفتارها را انکار کنند، بنابراین علمای خود را هم انکار کرده‌اند.

گاهی در نظام هستی فقط بنا نیست معجزه‌ای رخ دهد. براین اساس بنا نیست هر زمان توسّل صورت گرفت، نتیجه هم حاصل شود، اما همین توسّل در بسیاری از زمان‌ها می‌تواند کارگشا باشد.

خانه‌نشینی فرصتی برای انجام اعمال عبادی

این روزها مردم کشور بر اثر شیوع ویروس کرونا دچار تحیر و سرگردانی هستند. برای خروج از این سرگردانی چه توصیه‌هایی دارید؟

یکی از هنرهای مومنین آن است که تهدیدها را به فرصت تبدیل می‌کنند و به نفع دین و دنیای خود از آن بهره می‌برند. مردم در گذشته مشغله‌های بسیاری داشتند که از انجام بسیاری از امور عاجز بودند؛ به طور مثال امکان مطالعه و یا فرصت لازم برای همنشینی با اعضای خانواده خود را نداشتند. مثلاً امکان برقراری ارتباط با فرزندان خردسال خود را دارا نبودند، اما شیوع ویروس کرونا فرصتی را در اختیار مردم قرار داده است که می‌توانند برای این امور بیشتر وقت بگذارند.

در این ایام افراد امکان خروج از منزل را ندارند، اما در داخل منزل، فرصت‌های بسیاری برای ارتباط با خانواده وجود دارد که باید از آن استفاده کنند. به طور مثال آقایان در نظافت منزل و کارهای خانه می‌توانند با همسر خود مشارکت داشته باشند و با فرزندان خود ارتباط بگیرند. افراد می‌توانند در این فرصت پیرامون مسائل خوب و بد گذشته صحبت کنند که براساس نظر روانشناسان این گفت‌وگوها بسیاری از مشکلات آینده را برطرف خواهد کرد.

مردم از این فراغت ایجاد شده برای عبادت نیز می‌تواند استفاده کنند. امام موسی بن جعفر (ع) زمانی که در زندان حضور داشت، خداوند را شکر می‌کرد که فرصتی برایش ایجاد شده تا بتواند با خداوند مناجات کند. ما نیز در این ایام که همزمان با ماه رجب و شعبان است، می‌توانیم کارهایی را که تا سال‌های پیش به دلیل مشغله نمی‌توانستیم انجام دهیم، مورد توجه قرار دهیم. این ایام بهترین زمان برای روزه گرفتن است. افراد می‌توانند دعاهای توصیه شده برای ماه رجب و شعبان را قرائت کنند و اعمال توصیه شده را انجام دهند و به این دلیل که این اعمال در خانه و جلوی چشم فرزندان انجام می‌شود، اثرات تربیتی بسیاری نیز دارد.

دعای هفتم صحیفه سجادیه برای حال مضطر است

مقام معظم رهبری در این ایام توصیه به قرائت دعای هفتم صحیفه سجادیه داشتند. این دعا چه ویژگی‌هایی دارد؟

دعای هفتم صحیفه سجادیه که مقام معظم رهبری به آن اشاره کردند، دعایی برای زمان اضطرار است که انسان در آن می‌گوید از این بلای ایجادشده به خداوند پناه می‌برم و خداوند است که می‌تواند دلم را شاد کند و ما را از امراض و بلایا در امان نگه دارد.

این دعاها و اعمال، آثار خوبی در وجود انسان دارد که به ما می‌فهماند همه امور، دست خداوند است و در زمان مشکلات باید به آن‌ها متوسل شویم. تمام بلایای طبیعی مانند سیل، زلزله و بیماری برای آن است که انسان متوجه خداوند شود.

امروز فهمیدیم سلامتی همه چیزمان است

شیوع ویروس کرونا تغییرات بسیاری در سبک زندگی مردم ایجاد کرد. این تغییرات چه درس‌هایی برای ما داشت؟

بعد از شیوع این بیماری متوجه شدیم که اگر تا دیروز راحت به یکدیگر دست می‌دادیم، در هر مجلسی حضور پیدا می‌کردیم و با افراد نشست و برخاست داشتیم و در جلسات هیأت‌های مذهبی حضور پیدا می‌کردیم و برای زیارت به حرم‌های اهل بیت (ع) می‌رفتیم، یک نعمت بوده است. قبل از این بیماری، زمانی که افراد با یکدیگر صحبت می‌کردند در جواب «چه خبر؟» می‌گفتند: «هیچی جز سلامتی.» و امروز فهمیدم که همه چیز سلامتی است و اگر فردی حتی پول و امکانات و تمام رفاهیات را هم داشته باشد، بدون برخورداری از سلامتی نمی‌تواند از آن استفاده کند و هیچ فایده‌ای ندارد.

فرصت‌های کرونا برای زندگی بهتر

در آیات قرآن کریم داریم که إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً یعنی بعد از هر سختی، آسانی‌هایی وجود دارد. در این بیماری کرونا چه فرصت‌هایی را می‌توان برشمرد؟

دنیا همانند یک چرخ و فلک است که اقتضای آن است که در برهه‌های زمانی، انسان را بالا می‌برد که موجب شادی است و در زمان‌هایی نیز انسان را پایین می‌آورد که موجب ناراحتی است. بنابراین دنیا از این بالا و پایین‌ها فراوان دارد.

در قرآن کریم هر زمان که از عُسر سخن به میان آمده است، دو برابر به یُسر پرداخته شده است؛ یعنی راحتی‌ها دو برابر سختی‌هاست اما این سختی‌ها برای ما نیاز است تا قیمت نعمت سلامتی و داشته‌های خود را بیشتر بدانیم. باید بدانیم بر اساس این شعر معروف که می‌گوید: «بگذرد این روزگار تلخ‌تر از زهر، بار دیگر روزگار چون شکر آید.» سختی‌ها تمام می‌شود.

نباید فراموش کنیم که خداوند متعال با یک ویروس که حتی دیدن آن با میکروسکوپ هم میسر نیست، می‌تواند سلامتی امنیت و آرامش روانی چندین کشور را به خطر بیندازد. بنابراین همه چیز را باید از او بدانیم و اگر به آن توجهی نداشته باشیم و حتی دارای خوشی ظاهری هم در زندگی باشیم موقتی است. این بیماری باید این نکته را به ما آموزش دهد که همه امور در کف قدرت خداوند است که اگر کار را با او ببندیم، هیچ مشکل و آسیبی به ما نخواهد رسید که در این شعر هم داریم: تو با خدای خودت بینداز کار و دلخوش دار که رحم اگر نکند مدعی، خدا بکند.

بسیاری از ما قبل از شروع بیماری کرونا تصور می‌کردیم تحریم‌های آمریکا و مشکلات اقتصادی کشور، بلای بسیار بزرگی است. قبول داریم که این مشکلات نیز جزو بدیهیات هستند، اما قطعاً با شیوع این ویروس به همه انسان‌ها فهمانده شد که بزرگ‌ترین بلیات بر اثر به خطر افتادن سلامت انسان است که جزو نعمات بسیار بزرگ و مجهول برای انسان‌هاست.

جا دارد از تلاش‌های جامعه پزشکی کشور که در خط مقدم مبارزه با بیماری کرونا مشغول خدمت‌رسانی به مردم هستند، تشکر کنیم که در خط مقدم مبارزه با کرونا هستند و بدون هیچ چشم‌داشت و ادعایی در حال مبارزه هستند و همه آنها را به خداوند می‌سپاریم.

منبع:فارس