مبادا کسی برای اصلاح دنیای خود از دینش بکاهد

عقیق:جلسه درس اخلاق آیت الله جوادی آملی به روال هر پنج شنبه در محل نمازخانه بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسرا در قم برگزار شد.

آیت الله جوادی آملی در این جلسه در ادامه سلسله مباحث شرح نهج البلاغه حضرت امیر علیه السلام، به شرح کلمه ۱۰۶ و ۱۰۷ از مجموعه کلمات قصار نهج البلاغه پرداخت و گفت: حضرت در جریان «نوف بکالی»، به او فرمود کسی که بیراهه می‌رود یا راه دیگری را می‌بندد یا کسی که با مال حرام و اختلاس بخواهد آبرو پیدا کند، طولی نمی‌کشد که از مَرکَب پیاده می‌شود! فرمود حسابتان مشخص باشد، آن کسی که امروز سوار است همیشه سوار نخواهد بود و آن کسی که امروز پیاده است همیشه پیاده نخواهد بود.

وی اظهار کرد: حضرت در ادامه می‌فرماید «لَا یتْرُکُ النَّاسُ شَیئاً مِنْ أَمْرِ دِینِهِمْ لِاسْتِصْلَاحِ دُنْیاهُمْ إِلَّا فَتَحَ اللَّهُ عَلَیهِمْ مَا هُوَ أَضَرُّ مِنْهُ»؛ مبادا کسی برای اصلاح دنیای خود از دینش بکاهد! یک روز حسابی هست، فرمود ممکن نیست کسی از دین خود بکاهد و بخواهد بر دنیای خود بیافزاید مگر اینکه خسارت می‌بیند. به «نوف» فرمود الآن سحر است، هر کس در این فرصت زرّین با خدای خود مناجات کند، جواب مثبت می‌شنود.

این استاد برجسته حوزه علمیه قم ادامه داد: خداوند در سوره مبارکه «بقره» به ما اجازه داد که از او بخواهیم: ﴿رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ﴾؛ اما برخی‌ها می‌گویند: ﴿رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا﴾ و دیگر حسنه نمی‌خواهند در مورد این گروه فرمود: ﴿ما لَهُ فِی الْآخِرَةِ مِنْ خَلاقٍ﴾ اینها در آخرت نصیبی نخواهند داشت، اینها که فقط دنیا می‌خواهند نه حسنه دنیا ﴿ما لَهُ فِی الْآخِرَةِ مِنْ خَلاقٍ﴾؛ اما مردان الهی می‌گویند خدایا هم حسنه دنیا و هم حسنه آخرت را به ما بده!

آیت الله جوادی آملی تصریح کرد: یکی از برجسته‌ترین حسنه دنیا این است که آدم طرزی زندگی کند که خوبان جامعه به او اقتدا کنند؛ ﴿وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقینَ إِماماً﴾ یعنی مقام علمی‌اش طرزی باشد که هر کس مشکل علمی دارد از او بپرسد، مقام تدبیری او طوری باشد که هر کسی مشورت می‌خواهد از او بهره بگیرد، مقام نصح و نصیحت کردن او طوری باشد که اگر نصیحت بخواهد به او بگوید، این از بهترین حسنات دنیوی است.

وی ابراز کرد: فرمود اگر کسی برای دنیا برخی از معارف دین را کنار بگذارد دنیا و آخرت او هر دو در خطر خواهد بود. ما هستیم و دین ما؛ اگر حساب همین چند سال دنیا بود مشکلی نداشتیم اما ما یک موجود ابدی هستیم و دین با ابدیت ما در ارتباط است، مبادا خدای ناکرده اگر مشکلی پیش آمد، به نفع دنیا از دینمان کم کنیم، حضرت فرمود هر کس از دین خود کاست برای اینکه به دنیا برسد، هرگز نخواهد رسید.

آیت الله جوادی آملی در شرح کلمه قصار ۱۰۷ نهج البلاغه بیان کرد: حضرت در اینجا فرمود چه بسا دانشمندانی که کشته جهل‌اند؛ «رُبَّ عَالِمٍ قَدْ قَتَلَهُ جَهْلُهُ وَ عِلْمُهُ مَعَهُ [لَمْ ینْفَعْهُ‏] لَا ینْفَعُه‏»، با اینکه این عالم سالیان متمادی در حوزه یا دانشگاه درس خواند، این درس نتوانست او را نجات بدهد و جهل درونی او باعث قتل او شد! اما این کدام جهل است که با علم جمع می‌شود؟ کدام جاهل است که با عالم جمع می‌شود؟

این مفسر قرآن ادامه داد: در درون و در دستگاه روح و نفس ما مَقسمی هست و زیر این مَقسم چهار قسم وجود دارد؛ این نفس و روح دارای قوا و شئون متعدد است، بخشی از آن به عنوان «عقل نظر» متولی اندیشه است که تصور، تصدیق، قضیه، استدلال و برهان کار آن است و بخشی به عنوان «عقل عمل» متولی عمل است و ائمه (علیهم السلام) آن را این چنین معرفی کردند که «مَا الْعَقْلُ؟ قَالَ مَا عُبِدَ بِهِ الرَّحْمَان وَ اکْتُسِبَ بِهِ الْجنان» که این متولی انگیزه است نه اندیشه. این هیچ کاری به درس و بحث ندارد بلکه فقط اراده، تصمیم، محبت و نیت اینها، کار اوست.

وی در تشریح مقسم درونی انسان و اقسام چهارگانه ذیل آن بیان کرد: قسم اول آن است که هم عقل نظر شخص سالم است و هم عقل عملی او، چنین فردی عالِم با عمل است او خوب می‌فهمد و خوب هم عمل می‌کند. قسم دوم کسانی‌اند که عقل نظری آنها سالم است اما عقل عملی آنها فلج است چنین شخصی می‌شود عالم بی‌عمل. قسم سوم کسانی‌اند که در بخش اراده خیلی قوی‌اند ولی در بخش علم ضعیف‌اند این افراد همان مقدسان بی‌درک هستند و قسم چهارم فاقد طهورین هستند؛ یعنی نه خوب می‌فهمد نه اهل اراده و تصمیم است، این شخص جاهل متهتّک است.

آیت الله جوادی آملی با اشاره به کلام حضرت امیر علیه السلام خاطرنشان کرد: بیان حضرت این است که اگر عقل عملی و عقل نظری در شخصی از هم فاصله داشت، این شخص می‌شود «رُبَّ عَالِمٍ قَدْ قَتَلَهُ جَهْلُهُ وَ عِلْمُهُ مَعَهُ [لَمْ ینْفَعْهُ‏] لَا ینْفَعُه‏».

منبع:مهر