روایت امام رضا از جایگاه خاص یک بانو

عقیق:در فرهنگ شیعی علاوه بر اهل بیت گرامی پیامبر(ص) که از جایگاه منحصر به فرد و ممتازی در بین شیعیان برخوردارند، از فرزندان ایشان نیز یا به عبارتی امامزادگان هم به بزرگی و نیکی یاد می شود و قبور متبرک ایشان محل زیارت، عرض ارادت و دوستی به ساحت مقدس فرزندان پیامبر گرامی شده است.

البته در بین امامزادگان جلیل‌القدر برخی به واسطه سفارش و تأکیدی که اهل بیت (ع) داشته و همچنین به جهت قرابت نزدیک‌تر و بدون واسطه به امام معصوم (ع) از جایگاه ممتاز و خاصی برخوردار بوده اند، از جمله این امامزادگان واجب‌التعظیم حضرت فاطمه معصومه (س) است که مدفن سرتاسر نور او محل عشاق و دوستان اهل بیت (ع) بوده است.

رنج‌ها و محنت‌های خورشید قم

شش ساله بود که پدر بزرگوارش به دستور هارون الرشید، دستگیر و به عراق تبعید و زندانی شده بود. پس از این حادثه بود که به خانه برادر گرامی‌اش امام رضا (ع) می‌رود تا اینکه از غم دوری پدر کاسته شود، در سال ۱۸۳ هجری در حالی که فاطمه معصومه (س) ۱۰ ساله بود از خبر شهادت پدرشان امام موسی کاظم (ع) باخبر می‌شوند، در این ایام تنها پناه فاطمه معصومه (س) برادر مهربان و رئوفش امام رضا (ع) بود.

هنوز غم فراق پدر برای این دختر عفیف و والا مقام کهنه نشده بود که دستگاه جور عباسی این برادر و خواهر را از یکدیگر جدا و امام رضا (ع) را با اکراه روانه خراسان می‌کند. وقتی امام رضا (ع) در شعبان سال ۲۰۰ هجری قمری از مدینه به خراسان فراخوانده می‌شود، امام خانواده خویش را جمع می کنند به ایشان می‌فرمایند: «این آخرین دیدار ماست، من دیگر حرم جدم را نخواهم دید».(۱) و بدین سان دیگر بار حضرت فاطمه معصومه (س) به رنج دوری عزیزترین نزدیکان خویش مبتلا می‌شود.

سفری مشتاقانه برای دیدار امام رئوف

منابع تاریخی نقل کرده‌اند زمانی که امام رضا (ع) در خراسان به سر می‌برد، نامه‌ای خطاب به خواهرشان می‌نویسند و ایشان را دعوت به خراسان می‌کنند. حضرت معصومه (س) پس از دریافت نامه مشتاقانه برای دیدن برادر و امام خود بار سفر را می‌بندد و مشقت، سختی و مهنت راه را برای دیدن دوباره برادر به جان و دل می‌خرد. هنگامی که مرکب کاروان امامزادگان به همراه فاطمه معصومه (س) که مشتمل بر پنج تن از برادران حضرت معصومه (س) بود، به نزدیکی شهر ساوه می رسد، عده‌ای از دشمنان اهل بیت با اشاره مأمون عباسی راه را بر آن‌ها می‌بندند و در یک درگیری نابرابر همه برادران و تقریباً بیشتر مردان کاروان را به شهادت می‌رسانند، نقل شده است حضرت معصومه (س) در این اتفاق نیز مسموم می‌شوند، به طوری که به سختی بیمار شده و ادامه سفر برای ایشان ناممکن می‌شود.(۲)

البته برخی تاریخ پژوهان بیشتر به کتاب تاریخ قدیم قم نوشته «حسن بن محمد بن حسن قمی» اعتماد دارند، کتابی که بهترین و اصلی ترین مدرک قم پژوهی به حساب می‌آید که در قرن چهارم نگاشته شده و علامه مجلسی و محدث قمی و علمای دیگر نیز به آن اعتماد کرده‌اند، در این کتاب تاریخی اصلاً سخنی از مورد حمله قرار گرفتن قافله و کاروان امامزادگان توسط مردم ساوه به میان نیامده است.

مهمان و مهتاب ۱۷ روزه قم

روز ۲۳ ربیع الاول سال ۲۰۱ هجری قمری کجاوه حضرت فاطمه معصومه (س) در میان استقبال پر شور مردم وارد قم می‌شود، بزرگان قم به استقبال او می‌روند و پیشاپیش آن‌ها موسى بن خزرج بود وقتى خدمت بى‏‌بى معصومه رسید، مهار ناقه‌‏اش را گرفته به منزل خود دعوت می‌کنند و در خانه او هفده روز بود آنگاه از دنیا رفت.(۳) خانه موسی بن خزرج به احترام اقامت هفته روزه آن بانوی بزرگ اسلام به صورت مدرسه ای درآمد و به مدرسه «ستیه» نامگذاری شد و محراب عبادتش به نام بیت النور محراب عبادت حضرت معصومه (س) زیارتگاه خاص و عام شده است.(۴)

جایگاه و فضیلت فاطمه معصومه (س)

جایگاه و فضلیت امام‌زادگان واجب التعظیم را به راستی اولیای الهی می‌دانند، کسانی که به مقامات عالیه و اخلاقی دست پیدا کرده و هر روزشان را با زیارت‌نامه ایشان آغاز می‌کنند، باری به هر جهت برای دستیابی به عظمت و بزرگی این بانوی کریمه حتی یک روایت از منابع روایی هم کافی است تا به عظمت و شایستگی او دست یافت.

در منابع روایی به نقل از امام رضا (ع) این چنین آورده شده است کسی که حضرت معصومه (س) را زیارت کند، گویی امام رئوف حضرت ثامن الحجج را زیارت کرده است: «مَنْ زَارَ الْمَعصُومَةَ بِقُمْ کَمَنْ زَارَنى»؛(۵) هر کس معصومه را در قم زیارت کند، مانند کسى است که مرا زیارت کرده است یا اینکه در منابع روایی نقل شده که زیارت این بانوی جلیل القدر موجب وارد شدن در بهشت خواهد بود: «مَنْ‏ زَارَهَا عَارِفاً بِحَقِّهَا فَلَهُ‏ الْجَنَّةُ وَ عَنْ تَارِیخِ قُمَّ لِلْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْقُمِّیِّ عَنِ الصَّادِقِ ع إِنَّ لِلَّهِ حَرَماً وَ هُوَ مَکَّةُ وَ لِرَسُولِهِ حَرَماً وَ هُوَ الْمَدِینَةُ وَ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ حَرَماً وَ هُوَ الْکُوفَةُ وَ لَنَا حَرَماً وَ هُوَ قُمُّ وَ سَتُدْفَنُ فِیهِ امْرَأَةٌ مِنْ وُلْدِی تُسَمَّى فَاطِمَةَ مَنْ زَارَهَا وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ»؛(۶) هر کس زیارت کند او را با عرفان بهشت برین جایگاهش خواهد بود. در تاریخ قم حسن بن محمد قمى از حضرت صادق (ع) نقل می‌کند که خدا را حرمى است که مکه است و پیامبر نیز حرمى دارد که مدینه است و امیرالمؤمنین حرمى دارد که کوفه است و حرم ما قم است. به زودى زنى از فرزندان من در آنجا دفن مى‏ شود هر کس او را زیارت کند بهشت برین او را واجب مى‌شود.

پی‌نوشت‌ها:

۱- ر.ک: عیون اخبار الرضا(ع)ج۲ ص۲۱۷ ح۲۸، الخرائج و الجرائح ص۲۰۷ ح۳۶۹.

۲- ر.ک: مهتاب اهل بیت، سیری در زندگی کریمه اهل بیت حضرت معصومه، ص۱۹.

۳- زندگانى حضرت امام موسى کاظم علیه‌السلام ( ترجمه جلد ۴۸ بحار الأنوار)، ص: ۲۶۰.

۴- ر.ک: مهتاب اهل بیت، سیری در زندگی کریمه اهل بیت حضرت معصومه، ص۲۱.

۵- رک: ناسخ التواریخ، ج ٣، ص ٦٨؛ ریا حین الشریع، ج ۵، ص ۳۵.

۶- بحار الأنوار (ط - بیروت) ؛ ج‏۴۸ ؛ ص۳۱۷.