«کُلُّ یَومٍ عاشورا و کُلُّ أرضٍ کَربَلا»؛ حدیث یا عبارتی مناسبتی؟

عقیق:عبارت مشهور «کُلُّ یَومٍ عاشورا و کُلُّ أرضٍ کَربَلا» (همه روز‌ها عاشورا و همه زمین‌ها کربلاست) سال‌های متمادی در گفتار سخنرانان و گویندگان مورد توجه و تأکید قرار داشته و همچنین شخصیت‌های شناخته شده‌ای از این عبارت در نطق‌ها و سخنرانی‌ها بهره برداری کرده‌اند.

از سخن مذکور، نتایج مختلفی برداشت شده و برخی آن را حدیث یا گفتاری از اهل بیت (ع) دانسته‌اند. باشگاه خبرنگاران جوان در گفت‌و‌گویی کوتاه، این موضوع را بدون سوء غرض به بوته نقد گذاشته است.

دکتر مسعود شکوهی استاد دانشگاه و کارشناس مذهبی، در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، با بیان اینکه از عبارت «کُلُّ یَومٍ عاشورا و کُلُّ أرضٍ کَربَلا» توجیه و برداشت‌هایی شده است، گفت: دقت‌های ظریف علمی و عقلی (کاربرد عقل در علوم دینی) در استفاده از جمله فوق کنار گذاشته شده و در مناسبت‌های مختلف از آن بهره گیری می‌شود؛ البته توجیه و برداشت بر پایه یک اصل یقینی پسندیده‌تر است.

او یادآور شد: عمده برداشت شخصیت‌ها و عموم در چند حوزه قرار می‌گیرد که به «زنده بودن و زنده نگه داشتن همیشگی عاشورا»، «توجه همیشگی به عاشورا و کربلا»، «اشاره به نبرد همیشگی حق و باطل» و «ظلم ناپذیری در هیچ مکان و زمانی» اشاره می‌کند.

عضو هیئت علمی دانشگاه تصریح کرد: در هیچ یک از متون حدیثی عامه و خاصه، اثری از عبارت «کُلُّ یَومٍ عاشورا و کُلُّ أرضٍ کَربَلا» یا مشابه و نزدیک به معنی آن و همچنین به عنوان حدیثی بسیار ضعیف یافت نمی‌شود.

او با بیان اینکه جمله یاد شده حدیث برشمرده نمی‌شود، ادامه داد: در اشعار برخی از شاعران مفاهیمی نزدیک به این مضمون می‌توان پیدا کرد؛ گویا قدیمی‌ترین رد پای این مفهوم در ضمن اشعار محمّدبن سعید بوصیری (متوفّای قرن ۷ هجری) در رثای امام حسین (ع) و یارانشان وجود دارد که به این شرح است:

«کُلُّ یَومٍ وَ کُلُّ أرْضٍ لِکَرْبی فیهِمُ کَرْبَلاءُ وَ عاشُورا» هر روزی و هر سرزمینی، به خاطر اندوه من بر [مصیبت]آنان، کربلا و عاشوراست.

شکوهی افزود: همچنین در قصیده رائیه عبدالحسین اعصم نیز به مفهومی مشابه بر می‌خوریم که وی چنین بیان کرده است:

«کانَ کلُّ مکانٍ کربلا لَدُنّی عَینی زمانُ یومٌ عاشورا» در نزد من هر مکانی کربلاست و زمان چشمم روز عاشوراست.

این کارشناس مذهبی گفت: چندین مورد نقلی وجود دارد که نقطه مقابل این عبارت مشهور است؛ روایات فراوانی با عبارات مختلف درباره کربلا و تشویق به حضور و زیارت این مکان مقدس وجود دارد، تا جایی که بیان شده زمین کربلا برتر از مکه و همچنین تربت مطهر امام حسین (ع) شفای درد‌ها است. روایاتی درباره فضیلت کربلا وجود دارد و نشان می‌دهد هر مکانی نمی‌تواند کربلا باشد؛ به علاوه درباره آداب، اعمال و ویژگی‌های عاشورا نیز نقل‌های فراوانی هست که این روز را خاص و متمایز می‌کند.

این پژوهشگر دینی در ادامه به نقل روایاتی از اهل بیت (ع) پرداخت و گفت: در حدیثی، امام صادق (ع) به نقل از امام حسن مجتبی (ع) فرموده‌اند که امام دوم در پیشگویی شهادت برادرشان، به امام حسین (ع) گفته‌اند «لایوم کیومک یا أبا عبدالله؛‌ای ابا عبدالله! هیچ روزی، چون روز تو (عاشورا) نخواهد بود» (۱)

شکوهی افزود: در این باره، حدیث «لا یوم کیوم الحسین علیه السلام؛ هیچ روزی مانند روز حسین (عاشورا) نیست» هم به نقل از امام سجاد (ع) آمده است (۲)

او در پایان با بیان اینکه کتاب‌های تاریخی، واقعه عاشورا را یک واقعه خاص معرفی می‌کند، گفت: مشابه این اتفاق را در هیچ دوره تاریخی و مکانی نمی‌توان یافت و این چنین، عبارت کُلُّ یَومٍ عاشورا و کُلُّ أرضٍ کَربَلا پذیرش تاریخی ندارد.

منبع:باشگاه خبرنگاران