روضه سادات اخوی‌ها ۲۵۰ ساله شد

عقیق:معصومه اصغری:از چهار راه سیروس تا تکیه رضا قلی خان فاصله‌ای نیست. به اول محله پامنار که می‌رسیم محلی‌ها می‌گویند برای رفتن به حسینیه سادات اخوی باید از خیابان مصطفی خمینی به کوچه افشاری بپیچیم. تکیه هنوز همسایه مسجد جمع‌و‌جور سادات است و خیمه‌گاه بلند بالای جلو خان ایوان‌های آن از سر کوچه پیدا و ناپیدا می‌شود. اینجا همه سوگواران  مهمانان اباعبدالله الحسین (ع) هستند و از همین روست که خوشامد گویان مجلس، برای کوچک و بزرگ خم می‌شوند و در سلام دادن پیش دستی می‌کنند.

با اولین نگاه به پلکان و حیاط فراخ و ستون‌ها و سه دری‌ها حالی مان می شود در یکی از قدیمی‌ترین خانه‌های پامنار هستیم. همه دیوارها سیاه پوش شده‌اند و خیمه‌گاه اصلی را که روی سقف حیاط پهن شده به سه ستون بالا بلند چفت کرده‌اند. یکی از متولی‌های تکیه می‌گوید این چادر عریض و طویل حالا بالای 80 سال قدمت دارد و آن را یک استاد کار اصفهانی مخصوص این حیاط و این مجلس دوخته است.

دیدن پرده‌های قلمکار روی سیاهه‌ها حال دل‌مان را خوب‌تر می‌کند. انگار در یکی از مجلس‌های نقالی تعزیه خوانی نشسته‌ایم و در احوالات داستان دلاوری‌های شهدای کربلا سیر می‌کنیم. برخی از پرده‌های قلمکاری که حالا لباس تن ستون‌ها و طارمی‌ها شده‌اند قدمتی به اندازه خود این حسینیه دارند. هزاران هزار چشم با خیره شدن به این قلمکاری‌ها برای ارباب دل‌شان اشک ریخته‌اند. شاید از این باب است که این سیاهه‌ها وپرده‌های قلمکار با آن نقش‌های دلنشین‌شان در همان اولین نگار قرار به دل بیقرار مهمانان این مجلس می‌دهد.

می‌گویند فتحعلیشاه قاجار در دوستی با سادات و اظهار ارادت به آن‌ها اصرار داشت و برای محبوب‌تر شدن از هر فرصتی برای تقرب بیشتر به آن‌ها استفاده می‌کرد. برای همین بود که با سید مهدی تقوی صیغه اخوت بست و از آن به بعد بود که خاندان تقوی به سادات اخوی معروف شدند. تکیه خانوادگی آن‌ها بیش از دو قرن پیش توسط سید ابراهیم سادات اخوی در محله پامنار بنا نهاده شد و در این خانه قاجاری از همان سال‌ها تا به امروز در دهه ابتدایی ماه محرم به روی عزاداران حسینی گشوده است.

پیش از آمدن چای به بساط پذیرایی‌ها در تهران قدیم با سینی فنجان‌های قهوه به پیشواز مهمان های ار راه رسیده می‌رفتند. در تکیه سادات اخوی این رسم حتی بعد از فراگیر شدن پذیرایی با چای پا بر جا ماند. هنوز هم در وعده‌های صبحگاهی روضه‌ها خادمان این حسینیه با سینی‌های قهوه شیرین شده و نان قندی از مهمانان سید و سالار شهیدان پذیرایی می‌کنند. چایخانه این تکیه با ردیف استکان های روی هم سوار شده و عطر چای دارچینی و قوری هایی شکم فراخی که بخار از لوله شان بلند است دیدن دارد.

اینجا سر این که چه کسی سماور ها را روشن کند و چای دم کند و در استکان‌های کمر باریک بریزد و بعد سینی میان مهمان‌ها بگرداند رقابتی خوش در جریان است. همه قدیمی‌های هیئت می‌خواهند افتخار خادمی و نوکری این دستگاه را داشته باشند و برای همین است که خدمت گذاران این چایخانه نوبت به نوبت جا عوض می‌کنند تا این افتخار پای حکم همه این جمع مهر شود.

اگر در اتاق های تو در توی عمارت وقف شده سادات اخوی‌ها گشتی بزنید خواهید دید که اینجا بی‌شباهت به یک موزه خودمانی نیست. اشیای قیمتی و قدیمی مثل تابلوی شمایل‌ها، فرش‌ها، پرده‌های قلمکار، قوری های چینی و ظروف مسی بی‌هیچ ویترین و مانعی در اختیار مهمانان این خانه قرار دارد. متولیان تکیه می‌گویند تابه حال از این خانه چیزی کم نشده بلکه این واقفان عاشق این خانه بودند که با وقف‌های ادامه دارشان وسایل زیادی به اینجا اهدا کرده اند و باعث سرپا ماندن این خانه و مراسم سوگواری کم نظیرش شده اند.

در زمان ناصرالدین شاه بود که زنان برای نخستین بار محفل های جداگانه و رسمی تری برای عزاداری پیدا کردند. از آنجا که عبور و مرور در شب برای بانوان دشوار بود در ساعت‌های اولیه صبح برای آن ها مراسم عزاداری برگزار می شد. تکیه سادات اخوی از نخستین اماکن مذهبی بود که سرقفلی بانوان سوگوار حسینی شد. این رسم هنوز هم پا برجاست و مراسم ویژه بانوان در این خانه در ساعت های ابتدایی صبح دهه اول برگزار می شود. آقایان بعد از نماز مغرب و اعشا به این خانه مهمان می‌شوند و مراسم ویژه آن ها تا پاسی از شب ادامه دارد.

از چند روز مانده به محرم بساط سیاهه زنی و فرش کردن حیاط خانه با قالی‌های لاکی به راه می‌افتد. برای این کار از کسی دعوت نمی‌شود ولی کاری هم روی زمین نمی‌ماند. متولیان هیئت می‌گویند صفر تا صد کارهای این هیئت توسط پاسوخته‌های روضه های سالیان سال این تکیه انجام می شود و هیچ گاه خللی در برنامه‌های همیشگی آن ایجاد نشده است.

یکی از خوش‌ترین رسم‌های این تکیه خواندن زیارت عاشورا به نیابت از درگذشتگان این هیئت است. قدیمی‌ها قدر و قیمت پیرغلامی را نگه می‌دارند و پیش از آغاز هر مراسم آن‌ها را هم در پاداش تمامی ندار برگزاری این روضه ها شریک می‌کنند.

از گذشته تا به امروز مادحین و واعظان معظمی بر منبر این تکیه از نهضت عاشورا گفته اند. آقا محسن دربندی، آقایان جلال و کمال حشمتی، حاج محمد علامه، حاج عباس رنجی و حاج مهدی پور پاک از مادحینی بودند که در این حیاط سیاه پوش با مداحی‌های پر شورشان از سوگواران سید الشهدا(ع) اشک‌ها گرفتند.

خواندن دسته جمعی زیارت عاشورا، مقتل‌خوانی، سینه‌زنی و سخنرانی از برنامه‌های هر روز این تکیه در دهه ابتدایی محرم است. بانوان از ساعت 8:30 صبح و آقایان بعد از نماز مغرب می‌توانند مهمان این حسینیه قدیمی شوند.