جنبه‌های گوناگون واقعه غدیر

عقیق:حجت‌الاسلام مسلم منفرد کارشناس دینی در گفت‌وگویی با اشاره به رویداد غدیر خم در ۱۸ ذی‌الحجه سال دهم هجری بیان داشت: واقعه غدیر در روایات متواتر منابع شیعه و سنی آمده است. در این روز پیامبر اکرم (ص)، در بازگشت از آخرین حج خود همه مسلمانانی را که در حج شرکت داشتند در غدیر خم جمع کرد و دست حضرت علی (ع) را بالا گرفت و خطبه‌ای ایراد فرمود که عبارت معروف «مَن کُنتُ مَولاهُ فَهذا علیٌ مَولاه» جزء این خطبه است.

وی افزود: حاضران در آن واقعه که بزرگان صحابه نیز در میانشان بودند، با امام علی (ع) بیعت کردند. وقوع این رخداد و بیان سخنان با تفاوت‌هایی در عبارات، حدیث متواتر و مورد قبول بین شیعه و سنی می‌باشد. اما در تفسیر حدیث غدیر خم در بین شیعه و سنی اختلاف نظر وجود دارد.

منفرد اظهار داشت: شیعه معتقد است که رسول خدا (ص)، در غدیر حضرت علی بن ابی‌طالب (ع) را به‌ عنوان وصی و جانشین خود و امام امت از جانب خدا معرفی کرده و از همه خواسته با او بیعت کنند، لکن اکثر اهل تسنن تنها آن را به‌ منزله اظهار دوستی پیامبر (ص) به امام علی(ع) می‌دانند.

عید غدیر می‌تواند منشأ وحدت در جهان اسلام باشد

وی گفت: همه ساله شیعیان در سراسر جهان این روز را جشن گرفته و مراسم مختلفی در گرامیداشت آن برگزار می‌کنند. در روایات مختلف شیعه، اعمال خاص و ویژه‌ای برای این روز عزیز وارد شده است. لذا علیرغم اینکه عده‌‌ای گمان می کنند بزرگداشت غدیر موجب ایجاد تفرقه بین امت اسلام و مذاهب اسلامی می‌شود، عید غدیر می‌تواند منشأ وحدت در جهان اسلام باشد.

این کارشناس ابراز داشت: ممکن است این سؤال مطرح شود که چگونه می‌توان پذیرفت موضوع غدیر که از قدیمی‌ترین مسائلی است که مسلمانان در مورد آن اختلاف نظر داشته‌اند، نه تنها موجب ایجاد اختلاف بین مسلمین نشود، بلکه وحدت آفرین هم باشد و مسیر تحقق وحدت اسلامی را برای جوامع اسلامی هموار کند؟

مقصود از وحدت اسلامی، حصر مذاهب به یک مذهب نیست

وی در ادامه به تبیین معنا و مفهوم وحدت پرداخت و ادامه داد: مقصود از وحدت اسلامی، حصر مذاهب به یک مذهب نیست. همچنین منظور از وحدت، ایجاد یک مذهب جدید که جامع مشترکات مذاهب اسلامی باشد هم نیست؛ چرا که چنین چیزی نه معقول و منطقی است و نه مطلوب و عملی.

منفرد خاطرنشان کرد: همچنین وحدت به معنای عقب‌نشینی و دست برداشتن از اصول و اعتقادات مذهب نیست، بلکه وحدت به معنای توافق و مدارا بر سر مشترکات است، چراکه مسلمین و مذاهب اسلامی مشترکات بسیاری دارند که می‌تواند مبنای اتحادشان باشد. قرآن، پیامبر، قبله، نماز و بسیاری از موارد دیگر همگی جزء مشترکات مسلمانان است که با تکیه بر آن‌ها می‌توان از تمرکز بر نقاط اختلافی فاصله گرفت و مانع ایجاد تفرقه میان مسلمانان شد.

جنبه‌های گوناگون واقعه غدیر

وی با بیان اینکه منظور از وحدت اسلامی، متشکل شدن مسلمانان در یک صف در برابر دشمنان مشترکشان است، درباره جنبه‌های گوناگون واقعه غدیرافزود: یک جنبه واقعه غدیر، تعیین و معرفی امیرالمؤمنین (ع) است. یک جنبه دیگر غدیر، مشخص کردن رهبری جامعه‌ اسلامی و نظام حکومت و امامت در جامعه‌ اسلامی است. این جنبه‌ واقعه غدیر، یعنی اینکه پیامبر اکرم (ص) از طرف خدا برای حکومت اسلامی ضابطه تعیین کردند.

این کارشناس دینی اظهار داشت: در واقعه غدیر مشخص شد حکومت در اسلام، حکومت دیکتاتوری، دموکراسی یا استعماری نیست، بلکه حکومت شخص عادل بر مسلمین است که امور دین و دنیای مردم را بر عهده دارد. هماهنگونه که رهبر انقلاب می‌فرماید: «اهمیت غدیر فقط برای این نیست که امیرالمؤمنین (ع) را معین کردند؛ این هم مهم است. اما از این مهم‌تر این است که ضابطه را معین کردند، قاعده را معیّن کردند؛ معلوم شد که در جامعه‌ اسلامی، حکومت سلطنتی معنا ندارد، حکومت شخصی معنا ندارد، حکومت زَر و زور معنا ندارد، حکومت اشرافی معنا ندارد، حکومت تکبر بر مردم معنا ندارد، حکومت امتیازخواهی و زیاده‌خواهی و برای خود جمع کردن و افزودن معنا ندارد، حکومت شهوت‌رانی معنا ندارد».

 عید غدیر تمرکز بر اختلافات نیست، بلکه موجب تحقق وحدت در جوامع اسلامی می‌شود

وی گفت: بر این اساس بزرگداشت عید غدیر نه تنها تکیه و تمرکز بر اختلافات نیست، بلکه موجب تحقق وحدت در جوامع اسلامی می‌شود. به این صورت که اگر ما به غدیر از جنبه‌ دوم یعنی «تعیین ضابطه برای حکومت اسلامی» نگاه کنیم و به این خاطر غدیر را جشن بگیریم، تمرکز و تکیه بر یکی از اشتراکات همه مسلمین داشته‌ایم.

منفرد تصریح کرد: چون این نوع نگاه به مسأله حکومت، مورد وفاق همه مسلمانان است. پس بزرگداشت غدیر از این جنبه در راستای تحقق وحدت و تکیه بر اشتراکات مذاهب اسلامی خواهد بود. همچنین اگر به غدیر از جنبه اول یعنی «تعیین و معرفی امیرالمومنین (ع)» نگاه کنیم، در این صورت نیز بزرگداشت غدیر وحدت آفرین خواهد بود.

وی ادامه داد: چرا که مسلمانان در مورد تعیین و معرفی امیرالمؤمنین (ع) در روز غدیر ۲ دسته هستند: یک دسته شیعیان و بخشی از اهل تسنن هستند که معتقدند پیامبر اکرم (ص)، امیرالمؤمنین (ع) را از طرف خدا به عنوان جانشین، ولی و امام معرفی کرده است که پیروان این عقیده، طبق اعتقادشان غدیر را جشن می‌گیرند و کاری مخالف وحدت انجام نداده‌اند.

این کارشناس دینی بیان داشت: یک دسته دیگر، اکثر اهل تسنن هستند که معتقدند این معرفی تنها به ‌منزله اظهار دوستی پیامبر (ص) به حضرت علی (ع) بوده است. طبق این عقیده نیز بزرگداشت و جشن گرفتن غدیر موجب وحدت است. چرا که اهل سنت نیز محبت حضرت علی (ع) و اهل بیت (ع) را قبول دارند و محبت اهل بیت (ع) جزء مشترکات همه مذاهب اسلامی است.

وی افزود: همانگونه که امام شافعی پیشوای مذهب شافعی در یکی از مناسک عظیم حج و در برابر جمعی از حجاج در منا در حالی که دشمنان اهل بیت (ع) نیز حضور داشتند و بیم خطر نیز برای ایشان بود، این گونه محبت خود را نسبت به اهل بیت (ع) اعلام کرده و می‌گوید: «...إن کانَ رَفضاً حُبُّ آلِ مُحمَّدٍ، فَلیَشهَدِ الثَّقَلانِ أنّی رَافضِی»؛ اگر محبت اهل بیت رفض و کفر است، جن و انس بدانند که من رافضی هستم. بنابراین محبت اهل بیت (ع) جزو اشتراکات مذاهب اسلامی است و بزرگداشت غدیر با توجه به این جنبه، تکیه بر مشترکات خواهد بود.