اهمیت کوچک نشمردن کار خیر

عقیق:امیرالمؤمنین (ع)  در روایتی در تشویق به انجام کار خیر فرمود: «کار نیک را به جاى بیاورید و آن خرد نشمارید، زیرا کار نیک هر چند در نظر کوچک آید، بزرگ باشد و هر چند اندک نماید، بسیار باشد. نباید یکى از شما بگوید که فلان در انجام دادن کارهاى نیک سزاوارتر از من است. به خدا سوگند، بسا که چنین شود. زیرا گروهى اهل خیرند و گروهى اهل شر؛ هرگاه کار خیر یا کار شر را شما رها کنید، اهل آن به جاى شما به آن پردازند؛ إفْعَلُوا الْخَیْرَ وَ لَا تَحْقِرُوا مِنْهُ شَیْئاً، فَإِنَّ صَغِیرَهُ کَبِیرٌ وَ قَلِیلَهُ کَثِیرٌ. وَ لَا یَقُولَنَّ أَحَدُکُمْ إِنَّ أَحَداً أَوْلَى بِفِعْلِ الْخَیْرِ مِنِّی، فَیَکُونَ وَ اللَّهِ کَذَلِکَ؛ إِنَّ لِلْخَیْرِ وَ الشَّرِّ أَهْلًا، فَمَهْمَا تَرَکْتُمُوهُ مِنْهُمَا، کَفَاکُمُوهُ أَهْلُهُ.»‌ (حکمت422 نهج‌البلاغه)

امام علیه‌السلام در ابتدای این گفتار حکیمانه مى‌فرماید: «کار نیک انجام دهید و هیچ مقدار از آن را کم نشمارید زیرا کوچک آن بزرگ و کمش بسیار است». بسیارند اشخاصى که وقتى به کارهاى نیک کوچک برخورد مى‌کنند، بى‌اعتنا از کنار آن مى‌گذرند در حالى که گاهى همین کارهاى کوچک، سرنوشت‌ساز است; ممکن است جرعه آبى تشنه‌اى را از مرگ نجات دهد یا مقدار کمى دوا مایه نجات انسانى از مرگ شود.
اضافه بر این اگر تمام مردم حتى به کارهاى نیک کوچک اهمیت دهند، قطره قطره جمع مى‌شود و تبدیل به دریایى از خیر و خیرات مى‌شود. از این گذشته هرگاه کار خیر به نیت اطاعت فرمان خدا انجام گیرد، بزرگ خواهد بود همان گونه که گناه، هرقدر کوچک باشد به دلیل جایگاه عظیم پروردگار، بزرگ خواهد بود.
همچنین رفتن به سوى کارهاى خیر کوچک انسان را به تدریج آماده براى خیرات بزرگ مى‌کند و این خود نکته مهمى است. در حکمت 95 نیز به این نکته اشاره شده است: «لاَ یقِلُّ عَمَلٌ مَعَ التَّقْوَى وَکَیفَ یقِلُّ مَا یتَقَبَّلُ; هیچ عملى اگر با تقوا (و قصد قربت) همراه باشد کم نیست و چگونه کم خواهد بود عملى که مقبول درگاه خداوند است».

با توجه به این چهار نکته هیچ کار خیرى را هر چند کم و کوچک باشد نباید نادیده گرفت. همان گونه که شر کوچک را نباید کوچک شمرد که گاه از کار شر کوچکى آتشى بى پایان برمى‌خیزد; مى‌توان با یک کبریت شهر بزرگى را آتش زد و در تاریخ نیز خوانده‌ایم که حادثه قتل یک شاهزاده در اروپا جرقه جنگ جهانى را زد و به دنبال آن تمام اروپا در آتش سوخت. (پیام امام امیر المؤمنین ( شرح آیت‌الله مکارم شیرازی بر نهج‌البلاغه)

نکته‌ حائز اهمیت در این نکته است که خداوند در آیه‌ای از قرآن برای هرگونه کار خیر با هر کیفیت و کمیت، ارزش فراوانی قائل شده است. در آیه110 سوره بقره می‌خوانیم: «وَ أَقیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ و ما تُقَدِّمُوا لِاَنفُسِکُم مِن خَیرٍ تَجِدُوهُ عندَاللّه إِنَّ اللَّهَ بِما تَعْمَلُونَ بَصیر؛ آنچه از کار نیک براى خود پیش فرستید آن را نزد خدا خواهید یافت. مسلماً خدا به آنچه انجام مى‌‏دهید بیناست‏». در این آیه عبارت «مِن خیرٍ» به صورت نکره عام و به معنای هر کار خیری آمده است. به این ترتیب حتی ثواب کوچک‌ترین کار خیر نزد خدا محفوظ است.  

آن گاه نهى کرده است از این که کسى بگوید که دیگرى از وى به کار نیک سزاوارتر است و این کنایه از آن است که شخصى کار را به این حساب که دیگرى بر آن سزاوارتر از اوست ترک کند.  (شرح ابن میثم بحرانی ( ترجمه محمدی مقدم )

پی نوشت:

* پیام امام امیر المؤمنین ( شرح آیت‌الله مکارم شیرازی بر نهج‌البلاغه)
* شرح ابن میثم بحرانی ( ترجمه محمدی مقدم )