عنصری که کرامت زن را خدشه‌دار می‌کند

عقیق:واژه کرامت برگرفته از ریشه کرم است و بر بزرگواری و شرافت نفس دلالت می‌کند. این واژه در مقابل لفظ «هوان» و «لؤم» به معنای پستی و ذلت قرار دارد آنجا که خداوند می‌فرماید: «وَ مَنْ یُهِنْ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ مُکْرِمٍ؛ هرکسی را که خدا او را پست کند، هیچ ­کس او را بزرگ نخواهد داشت.» (حج18) بنابراین هر اقدامی که موجب پستی نفس و حقارت شخصیت فرد می‌شود، اقدامی بر خلاف مسیر کرامت خواهد بود. با این تعریف کرامت حالتی است که به روح و نفس انسان اشاره دارد و روح انسان علاوه بر امتیازات جسمى مجموعه‌‏اى است از استعدادهاى عالى و توانایى بسیار براى پیمودن مسیر تکامل بطور نامحدود. عنصر کرامت بر شکوفایی این استعداد نقش بسزایی دارد.

اما بر اساس قرآن، خداوند این عنصر گرانبها را ذاتاً در نهاد انسان‌ها قرار داد  آنجا که در آیه70 سوره اسراء فرمود: «وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنی‏ آدَمَ؛ ما بر بنی آدم کرامت بخشیدیم»؛ در این آیه خداوند به بیان شخصیت والاى نوع بشر و مواهب الهى نسبت به او مى‏‌پردازد، تا با توجه به این ارزش فوق العاده به آسانى گوهر خود را به ناجوری‌ها نیالاید و خود را به بهاى ناچیزى نفروشد. (تفسیر نمونه) لذا هرگونه مسائل جزئی و کلی که موجب لکه‌دار شدن کرامت و شخصیت انسان شود، در واقع پشت پا زدن به این نعمت عظیم الهی است. لذا خداوند در ادامه آیه به خاطر شرافت این عصر گرانبها می‌فرماید: وَ حَمَلْناهُمْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّیِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلى‏ کَثیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضیلا؛ آنان را در خشکى و دریا [بر مرکبها] برنشاندیم، و از چیزهاى پاکیزه به ایشان روزى دادیم، و آنها را بر بسیارى از آفریده‏‌هاى خود برترى آشکار دادیم».

حفظ این عنصر در گروی عنصر تقواست؛ چرا که تقوا در یک تعریف به معنای پاسبانی از ابعاد وجودی خویش است؛ لذا خداوند در آیه‌ای فرمود گرامی‌ترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست؛إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ». از این رو هر انسانی به صورت فطری می‌فهمد اگر حریم خویش و حریم دیگران را حفظ نکند روحش به سوی پستی می‌گراید و از کرامت او کاسته می‌شود، اما انسانی که به سوی ارزش‌های الهی حرکت کند احساس کرامت نفس وجود او را فرا می‌گیرد.

به عنوان مثال بانویی که بدون رعایت حد و حدود شرعی از پوشش‌های نامناسب استفاده می‌کند، موجب تضعیف عنصر تقوا در وجود خویش می‌شود و به این ترتیب کرامت و عزت خویش را در معرض آسیب قرار می‌دهد. در معرض دید قرار دادن قسمت‌هایی از بدن که باید از نامحرم و نگاه‌های شهوت‌آلود به دور باشد و استفاده از آرایش‌های نامتعارف در اماکن عمومی مسئله‌ای نیست که یک زن متوجه نباشد بر خلاف کرامت یک بانوی متشخص است. باید دانست عفاف و حجاب به زن، شخصیت، کرامت و عزت نفس می‌بخشد و او را از تیررس نگاه‌های آلوده مصون می‌دارد. کرامتی که خداوند در نهاد هر انسانی قرار داد.

با این تعریف می‌توان گفت یکی از مهم‌ترین عواملی که باعث تقویت عنصر کرامت در زن و به دنبال آن رشد روحی و شخصیتی او می‌شود، رعایت حجاب و حفظ عفت در کنار یکدیگر است. در پرتو حفظ این عناصر بود که خداوند بانوی بزرگواری همچون مریم مقدس را جایگاه رفیع بخشید و او را محلی برای نزول عیسی مسیح قرار داد و ایشان را از نعمات خاص بهشتی در همین دنیا بهره‌مند کرد و او را سیده زنان عالم در زمان خویش قرار داد. فراتر از ایشان بانوی گرامی اسلام حضرت زهرا (س) قرار دارد که عفاف و حجاب ایشان زبانزد خاص و عام بود تا حدی که حتی از یک شخص نابینا رو می‌گرفت و می‌فرمود «بهترین زنان کسى است که مردى او را نبیند و او مردى را نبیند؛ خَیْرُ النِّسَاءِ أَنْ لَا یَرَیْنَ الرِّجَالَ وَ لَا یَرَاهُنَّ الرِّجَال‏» (مکارم الأخلاق، ص223) البته این بدان معنا نیست که زنان فعالیت اجتماعی نداشته باشند، بلکه به این معناست که زنان و حتی مردان همواره تلاش کنند تا جای ممکن در معرض یکدیگر قرار نگیرند و با هم مراوده نداشته باشند مگر در حد ضرورت که خب چالش‌ها و خطرات احتمالی مراودات بی‌جا بر هیچ کس پوشیده نیست.

مسئله عفاف به عنوان عنصری جهت تقویت و حفظ عنصر کرامت نیز بر مردان صدق می‌کند. مردی که چشم خود را رها کرده و به هر زن نامحرمی و به هر فیلم و تصویری نظر شهوت‌آلود بیاندازد، به همان اندازه کرامت خود را لکه‌دار می‌کند. اصرار و عادت بر این مسائل باعث می‌شود چنین فردی به مرور زمان شخصیت خویش را گم کند و از معنویات دور شود.

در صورت کلی فردی که کرامت و شخصیت خود را لکه‌دار می‌کند هم به خود آسیب می‌رساند و هم اطرافیان. فردی که کرامت خود را لکه‌دار می‌بیند هیچ گاه نمی‌تواند محیط اطراف خود به ویژه خانواده را به سوی ارزش‌ها دعوت کند لذا چنین خانواده‌ای در معرض آسیب قرار می‌گیرد.