حقیقت زهد چیست؟

بسم الله الرحمن الرحیم

قال رسولُ اللَّهِ صلى الله علیه و آله: «الزُّهْدُ فی الدُّنْیا قَصْرُ الأمَلِ، وَ شُکْرُ کُلِّ نِعْمَةٍ، وَ الوَرَعُ عَنْ کُلِّ ما حرَّمَ اللَّهُ».

پیامبر اکرم(ص) مى‌‏فرماید: «حقیقت زهد در دنیا سه چیز است:

1. کوتاهى آرزوها.

2. شکر نعمت‏‌هاى الهى.

3. اجتناب از آنچه که خدا حرام کرده است.»

زهد به معناى بى اعتنایى به دنیا و ترک وابستگى‌‏ها و در مقابل، رغبت به معناى علاقه به دنیا و دنیاپرستى است و کسى که اسیر دنیاست راغب است.

زهد به معناى فقر و اعراض از نعمت‌هاى الهى نیست بلکه ممکن است کسى غرق در نعمت باشد ولی زاهد باشد و ممکن است کسى فاقد نعمت باشد و راغب باشد.

به عنوان مثال؛ از تمام دنیا یک پیراهن کرباس دارد ولى وابسته آن است که اگر از دست بدهد، فریادش بلند مى‌‏شود؛ این شخص راغب است.

در حدیث فوق، حضرت، زهد را در سه جمله خلاصه کرده است:

1. کوتاهى آرزوها؛ یعنى زاهد آرزوى دور و دراز ندارد، چون باعث فراموشى آخرت مى‏‌شود.

2. شکر نعمت؛ یعنى زاهد نعمت‌هاى خدا، مثل چشم، گوش، سلامتى، جوانى، ثروت و غیره را در جایش مصرف مى‏‌کند.

3. ورع؛ یعنى زاهد از هر چه خدا حرام کرده دورى مى‏‌کند.

آثار زهد

در حدیثى پیامبر اکرم(ص) درباره آثار زهد مى‌‏فرماید:

«وَ مَنْ زَهِدَ فی الدُّنیا أثْبَتَ اللَّهُ الحِکْمَةَ فی قَلْبِهِ وَ أنْطَقَ بِها لِسانَهُ وَبَصَّرَهُ عیوبَ الدُّنْیا داءَها وَ دَواءَها وَ اخْرَجُه مِنَ الدُّنیا سالِماً إلى دارِ القَرارِ».

در این حدیث شریف چهار ویژگى براى زهد در دنیا بیان شده است:

1. نورانیّت قلب، به طورى که حکمت در قلب ثابت مى‌‏شود.

2. زبان انسان به حکمت گویا مى‌‏شود.

3. انسان عیوب دنیا را دیده و دردها و درمان‌ها را مشاهده مى‏‌کند.

4. از دنیا سالم به سوى آخرت مى‏‌رود.

مشکل شناخت حقایق کجاست؟

بزرگترین مشکل در شناخت حقایق؛ پوشیده در حجاب بودن آنهاست؛ حق آشکار است ولى مشکل وجود حجا‌ب‌هاست و قسمت عمده این حجاب‌ها در دنیاپرستى خلاصه مى‌‏شود؛ و حبّ مال، فرزند، مقام، شهوت و ... حب‌هاى دنیایى هستند که در انسان وجود دارد. بنابراین اگر حبّ دنیا از قلب بیرون رود، حجاب‌ها از بین مى‏‌رود و انسان مى‌‏تواند حقایق را ببیند.

زهد در دنیا به معناى بى‌‏اعتنایى به دنیاست که باعث مى‌‏شود این حجاب‏‌ها برداشته شده و این آثار چهارگانه در انسان حاصل شود.

درباره حبّ دنیا تشبیهات مختلفى شده است به عنوان مثال گاهى حبّ دنیا را به گرد و غبار تشبیه مى‌‏کنند، چون گاهى با وجود اینکه چشم سالم است و راه پیدا است، گرد و غبار اجازه نمى‏‌دهد که انسان راه را ببیند.

جمال یار ندارد حجاب و پرده ولى / غبار ره بنشان تا نظر توانى کرد

خداوند، اظهر الاشیاء است و ظاهرتر از خدا در عالم هستى چیزى نیست ولى حجاب‌ها اجازه نمى‏‌دهد که انسان خدا را مشاهده کند.

قرآن کریم مى‏‌فرماید: «لَقَدْ کُنْتَ فِى غَفْلَةٍ مِّنْ هَذَا فَکَشَفْنَا عَنْکَ غِطَاءَکَ فَبَصَرُکَ الْیَوْمَ حَدِیدٌ»؛ در روز قیامت به انسان خطاب مى‏‌شود: تو از این صحنه غافل بودى، و ما پرده را از چشم تو کنار زدیم، و امروز چشمت کاملًا بینا به حقایق شده است.

پرده‏‌هاى جهان مادّه، آمال و آرزوها، عشق و علاقه به دنیا، شوهر و زن و فرزند و مال و مقام، هوس‌هاى سرکش و حسادت‌ها، به تو اجازه نداد که امروز را از همان زمان بنگرى، امروز گرد و غبار غفلت فرو نشسته، حجاب‌ها کنار رفته، پرده‏‌هاى شهوات و آمال و آرزوها دریده شده، چرا که امروز «یوم البروز» و «یوم الشهود» و «یوم تبلى السرائر» است.

لحظه‌‏‌هاى آخر عمر، انسان چشم برزخى مى‏‌یابد و خیلى چیزها را مى‌‏بیند. سعى کنیم این حجاب‌ها را به حدّاقل برسانیم تا آنچه دیگران نمى‏‌بینند ما ببینیم و بدانیم.

منبع: فارس

211008