۰۲ آذر ۱۴۰۳ ۲۱ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۰۵ : ۱۹
شهادت حضرت زهرا(س) نماد احساس مسئولیت در کنار عاطفه سالم نسبت به امام زمان بود
حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها در اتفاق اندوهناکی که منجر به شهادت ایشان شد، احساس مسئولیت را با تمام عاطفه و عمق وجود خود آشکار کردند.
عقیق:حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها
در زندگی کوتاه اما پربرکت خود درس‌های بزرگی برای زندگی هزار ساله انسان
به یادگار گذاشتند؛ فداکاری، احساس مسئولیت، دفاع از حریم امامت و ولایت،
بهره‌مندی از عنصر عاطفه در کنار عقلانیت و انسان‌دوستی تنها گوشه‌ای از
اقیانوس بزرگ فضائل اخلاقی بانوی مکرم اسلام و جهان است.
بر همین اساس، در گفتگویی که با حجت الاسلام والمسلمین حسین علی‌دوستی استاد حوزه و دانشگاه و پژوهشگر دینی، انجام داده ایم، بخشی از سبک زندگی حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها در امور خانوادگی و اجتماعی را مورد مطالعه و بررسی قرار داده است تا این نتیجه مشخص و مبرز شود که با وجود کامل بودن شخصیت آن بانوی بزرگوار، ما نیز در این برهه از تاریخ و در هر شهر و روستایی که زندگی می‌کنیم می‌توانیم شخصیت حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها را مورد بررسی و مطالعه قرار بدهیم و از ایشان درس درست زندگی کردن را یاد بگیریم تا حداکثر مشابهت با سیره و سبک زندگی ایشان را داشته باشیم.
چنانکه حجت الاسلام علی دوستی در طی این گفتگو تصریح کرده است: «این تصور غلط است که معصومین علیهم السلام را ماورایی و دور از دسترس بدانیم که به هیچ عنوان نتوانیم سبک زندگی ایشان را اجرا کنیم. چون به هر حال آن بزرگان به عنوان انسان‌هایی در روی همین کره خاکی زندگی کردند تا این پیام را به انسان‌های کل تاریخ برسانند که می‌توان در همین دنیا زندگی کرد و خصلت‌ها و اصول انسانی را رعایت کرده و از زشتی‌ها و گناهان دور بود.»
در این گفتگو همچنین تأکید شده است که: «شهادت حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها نمایانگر شخصیت کاملی از ایشان بود که عقلانیت را در دفاع از حریم ولایت و امامت به کار گرفتند و در کنار عنصر عاطفه و احساس ناب و سالم خود، جان مبارکشان را در این راه فدا کردند تا انسان‌ها در همه زمان‌ها و مکان‌ها ارزش و شأن امامت را درک کنند و از آن غافل نباشند.»
برخورداری حضرت صدیقه طاهره سلام‌الله علیها از بهترین خصلت‌های اخلاقی
* با توجه به سیره و سبک زندگی حضرت زهرا سلام‌الله علیها، چه ویژگی‌هایی در زندگی کوتاه و پربرکت آن حضرت برجسته‌تر بوده که می‌توان از آنها برای زندگی روزمره درس گرفت؟
برای شناختن درست حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها لازم است که شخصیت ایشان را به عنوان یک انسان و فارغ از جنبه‌های جنسیتی مورد بررسی قرار دهیم. در این حالت، آن حضرت را به عنوان انسان کامل مشاهده می‌کنیم، چراکه هر انسانی جدای از اینکه مرد باشد و یا زن، باید به عنوان یک انسان ویژگی‌های انسانی را در وجود خود برجسته کند.
امکان دارد که هر یک از ما تا اندازه‌ای مراتب تعالی انسانیت را در وجود خود پرورده باشیم و به هر نسبتی که برای رشد و تقویت خصلت‌های انسانی موفق عمل کرده باشیم، می‌توانیم خود را موفق بدانیم. در این مورد باید توجه داشت که برخی از ویژگی‌ها میان انسان و حیوان مشترک است و برای حیات انسانی ضرورت دارد، مانند خوردن و خوابیدن. اما این‌ها سطح نازلی از نیازها هستند. هر قدر انسان از این نیازها فراتر برود و به نیازهای اساسی بپردازد، رشد کرده است.
از این جهت است که حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها را به عنوان انسان کامل می‌شناسیم که همانند ائمه اطهار علیهم السلام، در مراتب انسانی حداکثر تعالی و رشد را داشته و در مسیر قرب الهی پیشگام بوده‌اند.
* از همین منظر است که حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها را الگو و اسوه‌ای برای همه مردم، اعم از زن و مرد، می‌دانیم؟
همین طور است. ویژگی‌های شخصیتی حضرت فاطمه سلام‌الله علیها چه به عنوان دختر پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه و آله، چه به عنوان همسر حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام، چه به عنوان مادر ائمه اطهار علیهم السلام و چه به عنوان یک خانم در عرصه فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی دارای مزیت‌هایی است که آن بانوی بزرگوار را به عنوان اسوه‌ای برای همه مردم و به خصوص برای زنان معرفی می‌کند.
آیا می‌توان از زندگی حضرت زهرا سلام‌الله علیها الگو گرفت؟
* با توجه به اینکه اشاره کردید حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها را به عنوان انسان کامل می‌شناسیم، ممکن است عده‌ای تصور کنند که امکان الگو گرفتن از آن حضرت وجود ندارد؛ با این استدلال که ما انسان‌های معمولی و غیر معصوم هستیم و آن حضرت معصوم بوده و بهترین زنان عالم هستند. آیا چنین عقیده و استدلالی قابل قبول است؟
این باور و استدلال اشتباه است. بلکه در نقطه مقابل، لازم است که هر اندازه می‌توانیم به آن حضرت و ائمه اطهار علیهم السلام تمسک بجوییم و از ایشان به عنوان الگوی کامل برای زندگی خود درس بگیریم.
درواقع میان دو دیدگاه نادرست قرار گرفته‌ایم که عده‌ای شخصیت ائمه اطهار علیهم السلام و حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها را از جنبه الگو بودن دور می‌دانند و تصور غلطی دارند مبنی بر اینکه آن حضرت در مقطع زمانی خود بوده‌اند و نمی‌توان در زندگی امروز از ایشان درس گرفت.
* این تصور از چه نظر غلط است؟
توجه داشته باشید که ارزش‌های اخلاقی و انسانی مربوط به دوره و زمان خاصی نیست. درواقع فضیلت اخلاقی در اصول و کلیات تابعی از ویژگی‌های مکان و زمان نیست. انسان عاقل و هشیار چه در دوران ابتدایی زندگی بشر زیست داشته باشد و چه در امروز و یا دوران بعد از ما، در هر صورت تشخیص می‌دهد که فضیلت‌های اخلاقی یکسان بوده و تغییر نمی‌کند.
پرهیز از گناه و زشتی، راست‌گویی، درستکاری، علم، امانت‌داری، رعایت حقوق مردم و حفاظت از محیط زیست خصلت‌هایی نیستند که فقط در یک دوره مورد پسند انسان‌ها باشند و در دوره‌ای دیگر ضد ارزش دانسته شوند. همچنان که غرور، بدبینی، چشم هم‌چشمی، دروغ‌گویی، ظلم، ستم به حیوانات، ثروت‌اندوزی و دنیاپرستی در هر زمانی زشت و ناپسند هستند.
بر همین اساس است که معصومین علیهم السلام را در هر زمانی می‌توانیم انسان کاملی بدانیم که نیکی‌ها و خصلت‌های پسندیده را به طور کامل داشته و اجرا کرده‌اند و از بدی‌ها به طور کامل مبرا بوده‌اند.
* این پرسش که عده‌ای شخصیت معصومین علیهم السلام را دور و دست‌نیافتنی می‌دانند، چه پاسخی دارد؟ آیا درست است که سبک زندگی آن بزرگان را غیر قابل تأسی و الگوگیری بدانیم؟
این روش هم غلط است که معصومین علیهم السلام را ماورایی و دور از دسترس بدانیم که به هیچ عنوان نتوانیم سبک زندگی ایشان را اجرا کنیم. چون به هر حال آن بزرگان به عنوان انسان‌هایی در روی همین کره خاکی زندگی کردند تا این پیام را به انسان‌های کل تاریخ برسانند که می‌توان در همین دنیا زندگی کرد و خصلت‌ها و اصول انسانی را رعایت کرده و از زشتی‌ها و گناهان دور بود.
در عین حال باید به این نکته توجه شود که حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام فرموده‌اند: «شما نمی‌توانیم مانند مثل من زندگی کنید، اما با تقوا و ورع سعی کنید در این مسیر همراه من باشید.» از این جهت می‌توانیم شخصیت حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها را مورد بررسی و مطالعه قرار بدهیم و از ایشان درس درست زندگی کردن را یاد بگیریم تا حداکثر مشابهت با سیره و سبک زندگی ایشان را داشته باشیم.
کمال شخصیت فردی و اجتماعی بانوی بزرگ اسلام
* می‌دانیم که حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها در زندگی کوتاه اما پربرکت خود ، از جنبه‌های گوناگون ازجمله زندگی فردی و اجتماعی، به کمال فعالیت داشته‌اند. برای شناخت شخصیت آن بانوی بزرگوار، چه چارچوب کلی قابل ترسیم است؟
وقتی شخصیت حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها را مورد بررسی قرار بدهیم، به این نتیجه می‌رسیم که از یک سو بعد عقلانیت، علم و دانش در وجود مبارک آن حضرت به طور کامل عینیت پیدا کرده است.
به طوری که وقتی کلمات، خطبه و سبک زندگی آن حضرت را بررسی می‌کنیم و موضع‌گیری‌های ایشان را در عرصه‌های گوناگون زندگی خانوادگی و اجتماعی مطالعه می‌کنیم، برای ما مشخص می‌شود که ایشان از عقلانیت و دانش فوق‌العاده برخوردار بوده‌اند. به عنوان مثال وقتی آن حضرت در مسجد خطبه فدکیه را می‌خوانند و یا مسائل را تحلیل و تبیین می‌کنند، چنان پختگی و درایت دارند که با تعبیرها و عبارت‌های کاملی مطالب را بیان می‌کنند که انسان برای درک آن، لازم است که مدت‌ها تأمل و بررسی کند تا تنها بخشی از اوج معنا را درک کند.
* نکته جالب این است که حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها و سایر معصومین علیهم السلام نه‌تنها تجلی عقلانیت و درایت هستند، بلکه تأکید دارند که انسان‌ها در این مسیر استوار باشند و مسائل را با عقل کامل تحلیل کنند.
همین طور است. در دین اسلام، چه در آیات قرآن و چه در میان روایت‌های اهل‌بیت علیهم السلام، بر موضوع عقلانیت تأکید زیادی شده است. به طوری که می‌توان به صراحت اعلام کرد در هیچ دینی به اندازه اسلام، بر موضوع عقلانیت و استفاده از عقل سلیم تأکید نشده است.
جایگاه عنصر عاطفه و احساس در کنار عقلانیت
* جایگاه عنصر عاطفه و احساس در کنار عقلانیت، در وجود مبارک حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها کجاست؟
یکی دیگر از جنبه‌های شخصیتی که در وجود مبارک حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها دیده می‌شود و از مجموع روایات مربوط به آن حضرت به دست می‌آید، بعد عاطفی ایشان است. باید توجه داشت که آن حضرت به این دلیل که انسانی سالم، پاک و کامل بوده که از هر آسیبی محفوظ است، از لحاظ عاطفه و احساس پاک نیز در اوج قرار دارند.
وقتی پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله، حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها را با عنوان «ام‌ابیها؛ مادر پدرش» می‌نامند، آن هم در شرایطی که ایشان در سن کم بوده‌اند، برای پدر خود نقش مادری و عاطفی برای پدر خود داشته‌اند. چراکه مشخص است رسول خدا صلی الله علیه و آله نابه جا و مبالغه‌آمیز سخن نمی‌گویند و به کسی نسبتی نمی‌دهند. این روایت مستند، نشان می‌دهد که حضرت زهرا سلام‌الله علیها از عاطفه‌ای پاک و ناب سرشار بوده‌اند که از دوران کودکی و خردسالی ایشان ظهور و بروز داشته است.
حتی همین اتفاق که حضرت زهرا سلام‌الله علیها 75 روز یا 95 روز بعد از رحلت نبی مکرم اسلام به شهادت رسیدند و در تمام این مدت اندوهناک بودند، نشان‌دهنده عاطفه و احساس سرشار آن حضرت است.
درسی از شهادت حضرت زهرا سلام‌الله علیها؛ دفاع از امام زمان
*خصلت عاطفه در نقش همسری حضرت زهرا سلام‌الله علیها نیز به وضوح دیده می‌شود.
بله. آن حضرت نسبت به حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام نیز با نهایت مهربانی و عاطفه برخورد داشته‌اند. در کنار آن چون امام علی علیه السلام، امام و ولی ایشان بوده‌اند، حضرت زهرا سلام‌الله علیها جان خود را با نهایت عقل، درایت و عاطفه در دفاع از ولایت و امامت فدا کردند که درس بزرگی برای انسان‌های تمام دوران تاریخ است.
حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها در آن اتفاق اندوهناک که منجر به شهادت ایشان شد، احساس مسئولیت را با تمام عاطفه و عمق وجود خود آشکار کردند. نکته قابل توجه آن است که حتی شهادت آن حضرت، درس بزرگ و ارزشمندی برای ما دارد تا بدانیم شأن و منزلت امام زمان تا اندازه‌ای است که شخصیتی مانند حضرت فاطمه سلام‌الله علیها از جان مبارک خود در دفاع از امام می‌گذرد تا مبادا به حرمت ولی خدا توهینی شود.
مسلم است که بازخوانی زندگی بانوی بزرگ اسلام و جهان، در این دوران که در عصر غیبت ولی‌عصر و امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف به سر می‌بریم، مسئولیتی بر عهده ما گذاشته و یادآوری می‌کند که حتی در دوران غیبت مسئول حفظ شأن، جایگاه و تبعیت از دستورات امام حی و حاضر خود هستیم و وظیفه داریم جان و مال خود را در این راه فدا کنیم.
گفتگو از: مریم مرتضوی
منبع:تسنیم
گزارش خطا
