عقیق: همواره پرسش‌های بسیاری درخصوص آیات مختلف قرآن کریم در ذهن افراد بسیاری نقش می‌بندد که پاسخ‌های مناسبی باید برای آنها داده شود. از این پس قرار است برای بالا بردن سطح آگاهی و معرفت دینی و قرآنی مخاطبان ارجمند، پرسش‌هایی را از آیات مختلف، طرح و پاسخ آنها را از محضر علامه شعرانی ذکر کنیم البته ترتیب سؤالات براساس سوره‌های قرآن کریم خواهد بود.
سوره مبارکه «بقره»
«وَلاَ تَقْرَبَا هَذِهِ الشَّجَرَةَ»
آیا تفسیر شجره ممنوعه به درخت خیر و شرّ صحیح است؟
جواب: تفسیر بسیار بعید است، گرچه در تورات همین معنی آمده است. گویی تا مدتی آدم و حوا از خیر و شر خبر نداشتند و آدم که به وی تعلیم اسماء کردند مانند حیوان، قبح کشف عورت را نمی‌دانست. این تفسیر آدم(ع) را کنایه از نوع انسان می‌داند نه یک فرد خاص و معتقد است که نوع انسان مانند حیوان در جنگلها می‌زیست و از خوب و بد خبر نداشت و وقتی که به تدریج از خیر و شر باخبر شد عورت او نیز بر او آشکار شد. پس هم کشف عورت و هم تعلیم اسماء را نسبت به نوع انسان می‌داند نه حضرت آدم(ع) و این تأویل برخلاف ظاهر و اقوال اهل تفسیر است.
«ثُمَّ بَعَثْنَاکُم مِّن بَعْدِ مَوْتِکُمْ»
زنده شدن پس از مرگ در این آیه به چه معناست و آیا واقعاً بنی اسرائیل مردند و زنده شدند؟
جواب: نفسیر المنار از شیخ محمد عبده نقل کرده که منظور از این بعث، کثرت نسل پس از مرگ برخی از بنی اسرائیل به وسیله صاعقه بوده است، ولی این تفسیر بسیار بعید و برخلاف ظاهر آیه است، و اگر موت را تأویل می‌کرد و می‌گفت که پس از مشرف شدن به مرگ آنها را نجات دادیم مناسب‌تر بود، همانطور که بیمار سخت را پس از بهبودی می‌گویند: مرده بود و زنده شد. گرچه این هم برخلاف ظاهر قرآن است و بی‌دلیل نمی‌توان قرآن را به آن تأویل کرد.
«وَأَنزَلْنَا عَلَیْکُمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوَى»
منظور از من و سلوی چیست؟
جواب: ظاهراً «سلوی» مرغ سمانی است که به ترکی آن را بلدرچین و اهل خراسان به آن کرک می‌گویند و حقیقت «من» معلوم نیست و ظاهراً شبیه ترنجبین بوده است.
«فَادْعُ لَنَا رَبَّکَ یُخْرِجْ لَنَا مِمَّا تُنبِتُ الأَرْضُ مِن بَقْلِهَا وَقِثَّآئِهَا وَفُومِهَا وَعَدَسِهَا وَبَصَلِهَا»
چرا بنی‌اسرائیل بر درخواست سبزی و سیر و پیاز و خیار و عدس سرزنش شده‌اند؟
جواب: سیر و پیاز و سبزی خواصّی دارند که برای سلامتی بدن لازم است، اما به مقدار اندک، نه آنکه غذای دائم باشد و سرزنش بنی اسرائیل در آن است که نان و پیاز را به طور غالب و غذای دائم، بر مرغ بریان ترجیح می‌دادند.
«وَلَقَدْ عَلِمْتُمُ الَّذِینَ اعْتَدَواْ مِنکُمْ فِی السَّبْتِ...»
آیا یهودیان امروز قبول دارند که گذشتگان آنها در روز شنبه نافرمانی کردند؟
جواب: از این آیه معلوم می‌شود که یهودیان عصر پیامبر(ص) می‌دانستند، ولی یهودیان امروز از آن خبر ندارند و در تورات و احادیث آنها نیز از این جریان سخنی به میان نیامده است و مانند این بسیار است مثل: یهودیان امروز که عزیر را به هیچ وجه پسر خدا نمی‌دانند، ولی قرآن از زبان آنها می‌گوید که «وَقَالَتِ الْیَهُودُ عُزَیْرٌ ابْنُ اللّهِ» ولی یهودیان آن روز قبول داشتند. و نیز حکایت سلامان و آبسال که ابوعلی سینا آن را در اشارت نام برده، ولی خواجه نصیر که شارح اشارات است از آن خبر نداشته و می‌گوید: پس از بیست سال از وجود چنین داستانی آگاه شدم.
«إِنَّ اللّهَ یَأْمُرُکُمْ أَنْ تَذْبَحُواْ بَقَرَةً...»
آیا خداوند از همان آغاز گاو معینی را اراده کرده بود که دارای صفات معین باشد و یا فقط گاری را اراده کرده بود، ولی با اصرار بنی‌اسرائیل در صفات آن سختگیری شد؟
جواب: سید مرتضی می‌فرماید: اراده خداوند به واسطه سؤال بنی اسرائیل تغییر پذیر نیست و اگر از همان اول گاوی مطلق خواسته بود، پس از سؤال آنان نیز می‌فرمورد که هر گاوی کافی است، چون خداوند لجاجت نمی‌کند و سخت نمی‌گیرد و سخن سید مرتضی صحیح است.
و اما روایتی که می‌گوید: اگر اول هر گاوی را می‌کشتند کافی بوده، پس از آن بر خود سخت گرفتند و خداوند هم قید زیاده کرد، خبر واحد و مطابق نظر معتزلیان و اصحاب حدیث است.
«وَإِنَّا إِن شَاء اللَّهُ لَمُهْتَدُونَ»
آیا این آیه دلالت نمی‌کند که همه کارهای مردم به اراده الهی است؟
جواب: این مسئله را اتحاد طلب و اراده می‌گویند که شیعه به آن اعتقاد دارد، ولی اشاعره آن را قبول ندارند. یعنی کفر و فسق به اراده خود مردم است نه به اراده الهی و اراده الهی این است که مردم آزاد باشند و اگر خداوند به اراده تکوینی کسی را مجبور به کفر، ولی به اراده تشریعی از آن نهی کند، ظلم لازم می‌آید. پس این آیه دلالت نمی‌کند که خدا انسان را مجبور می‌کند.
«وَإِذْ قَتَلْتُمْ نَفْسًا فَادَّارَأْتُمْ....»
آیا معرفی قاتل ار سوی مقتولی که زنده شده بدون گواه پذیرفته است؟
جواب: برخی از مفسران گفته‌اند: مقتولی که زنده شود سخنش در تعیین قاتل پذیرفته نیست، مانند کسی که دستش را بریده باشند و ادعا کند که فلان شخص دست مرا بریده است و شاهدی نداشته باشد، در جواب باید گفت: سخن مرده به اعجاز و از طرف خداست، مانند آنکه حیوان را جماد نطق کند و چون روشن است که از طرف خداست حجت است.
«قُلْ مَن کَانَ عَدُوًّا لِّجِبْرِیلَ فَإِنَّ اللّهَ عَدُوٌّ لِّلْکَافِرِینَ»
جبرئیل به چه معناست و چرا یهود با او مخالف بودند؟
جواب: در لغت «جبر» به معنای مرد و «ئیل» به معنای خدا و در نتیجه جبرئیل به معنای مرد خدا یا بنده خدا است، ولی چون جبر در لغت آنان به معنای قهر نیز آمده است، از این جهت تنفر داشتند که چرا مظهر قهر الهی قرآن را فرود می‌آورد.
منبع:فارس
211001
