عقیق: از موفق ترین چهره های شیعی آذربایجان در قرن اخیر، فقیه فاضل و ادیب توانا حضرت آیت الله حاج میرزا محمد علی اردوبادی است. وی در علوم گوناگون حوزوی صاحب نظر و در فنون ادبی، استاد مسلم بود. ولادت آیت الله حاج میرزا محمد علی اردوبادی فرزند آیت الله حاج میرزا ابوالقاسم در بیست و یکم رجب 1312ق متولد شد. محمد علی در چهار سالگی همراه پدر فرزانه اش راهی نجف اشرف شد. دروس مقدماتی و فقه و اصول را یکی پس از دیگری پشت سر گذاشت و آنگاه در حلقه درس استدلالی پدر دانشمندش حاضر گشت. پدر پدر محمد علی، آیت الله شیخ ابوالقاسم اردوبادی یکی از مراجع تقلید شیعه و از فرزانگان خطه آذربایجان بود. وی در سال 1274ق. راهی عتبات عالیات شد و در فقه و اصول از حوزه درسی شیخ محمد حسین، معروف به فاضل اردکانی و شیخ زین العابدین مازندرانی بهره ها برد. استادان محمد علی بیست و یک سال داشت که در حوزه های درس بزرگان نجف اشرف شرکت کرد. وی فقه و اصول را از محضر استادانی مانند؛ پدر بزرگوارش میرزا ابوالقاسم اردوبادی، سید میرزا علی شیرازی (فرزند میرزای شیرازی) فرا گرفت. او علوم حدیث، رجال، فقه و اصول را از استاد نامدار حوزه، ملا فتح الله، معروف به شیخ الشریعة اصفهانی به خوبی آموخت. همچنین فلسفه، کلام، عقاید و تفسیر را نزد استادان برجسته ای چون؛ شیخ محمد حسین غروی اصفهانی و شیخ محمد جواد بلاغی نجفی تلمذ کرد. وی مدتها از اصحاب خاص سید میرزا علی شیرازی و شیخ محمد حسین اصفهانی بود و بعد از وفات آنها از اصحاب راز سید عبدالهادی شیرازی گردید. *اجتهاد مرحوم اردوبادی در اثر هوش و استعداد سرشار، در ابتدای جوانی به درجه اجتهاد نایل آمد و مورد تأیید استادان بزرگ نجف قرار گرفت. فرهیختگانی که اجتهاد و قوه استنباط او را مورد تأیید قرار داده اند عبارتند از آیات عظام: میرزا علی شیرازی، میرزا حسین نائینی، شیخ عبدالکریم حائری یزدی، سید حسن صدر الدین کاظمی، شیخ محمد باقر آیتی بیرجندی و شیخ محمد رضا (ابی المجد) اصفهانی. مشایخ اجازه روایت بیش از شصت تن از فرزانگان گرانقدر به آیت الله اردوبادی اجازه روایت داده اند که نام برخی از آنها از این قرار است: میرزا محمد تقی شیرازی، شیخ ابوجعفر معروف به مانع، سید محمد حسن آل طالقانی، سید محمد علی شاه عبدالعظیمی، سید مصطفی نخجوانی، میرزا فرج الله تبریزی، سید محسن قزوینی، میرزا علی اکبر تبریزی، سید محمد باقر کشمیری، سید جعفر آل بحر العلوم، میرزا ابوالقاسم اردوبادی پدر بزرگوارش، شیخ عبدالله مامقانی، شیخ محمد حسین کاشف الغطاء، شیخ آقا بزرگ تهرانی، حاج آقا حسین طباطبایی بروجردی، میرزا محمد حسین نائینی، حاج آقا حسین طباطبایی قمی، حیدر قلی سردار کابلی، سید محسن امین، سید حسن صدر، شیخ ضیاء الدین عراقی و.. . شاگردان آن عالم وارسته در نجف به فعالیت های علمی، اجتماعی و فرهنگی همت گماشت و به تربیت طلاب علوم دینی پرداخت. از جمله شاگردان آن بزرگوار می توان به سه چهره برجسته علمی؛ شهید آیت الله قاضی طباطبایی، سید عبدالعزیز طباطبایی و حجت الاسلام والمسلمین محمد هادی امینی اشاره نمود. فعالیت های علمی محقق اردوبادی از جمله فقیهانی بود که در طول شصت و هشت سال عمر، در امر تحقیق و تدوین ده ها اثر و تربیت ده ها شاگرد نام نیکی از خود به یادگار گذاشت. شعر و ادب وی در ادبیات و اشعار عربی بر اکثر شاعران عرب برتری داشت و شیوه عالی وی، شاعران عرب زبان را متحیر می نمود. اردوبادی سرودن اشعار عربی و فارسی را از دوران جوانی شروع نمود و شعر را به خدمت حکمت علمی و مواعظ و منقبت اهل بیت (علیهم السلام) به کار گرفت. بیشتر اشعار وی به زبان عربی بوده و کمتر شعر فارسی سروده است. دیوان وی حاوی شش هزار بیت بوده و بیشتر در زمینه مواعظ دینی و اهل بیت پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) سرده شده است. در جبهه مطبوعات این عالم فرزانه با برخی از مجلات کشورهای اسلامی همکاری داشت و هماره در خدمت به علم و دین کوشا بود. او در کنار استاد فرزانه اش آیت الله شیخ محمد جواد بلاغی مبارزات خستگی ناپذیری علیه تبلیغات مسیحی و استعمار نو، برپاداشت و با نگارش مقالات ارزشمند در موضوعات مختلف و انتشار آنها در ده ها مجله - از جمله المرشد البغدادیه و الهدی العماریة و الرضوان الهندیة - با دشمنان اسلام و تشیع به مبارزه برخاست. یار و یاور علامه امینی وی یار و یاور و مشاور علامه امینی بوده و بخش ادبی این کتاب ارزنده الغدیر مرهون قلم ادبی آن ادیب فرزانه آزاد اندیش است. کتاب شناس معاصر، علامه شیخ آقا بزرگ تهرانی در بیشتر مجلدهای الذریعة از او یاد کرده و برخی از کتابهای نفیس موجود در کتابخانه معظم له را ذکر می کند. آثار ماندگار از این محقق شهیر بیش از سی اثر علمی در رشته های کلام، فقه، اصول، تاریخ، رجال و تفسیر به یادگار مانده که هر کدام بیانگر بُعد علمی وی است. برخی از این آثار عبارتند از: تفسیر قرآن کریم این تفسیر در سال های پایانی، عمر شریف مؤلف که در خانه عزلت داشت نوشته شده است. او این تفسیر را املا می نمود و نوه اش می نوشت. این تفسیر حاوی جزء اول قرآن کریم بوده و نسخه اصلی آن در کتابخانه او در نجف اشرف نگهداری می شود. تفسیر سوره اخلاص این تفسیر فقط شامل سوره مبارکه اخلاص بوده و به شیوه کلامی نوشته شده است. تفسیر فوق با تحقیق و مقدمه شیخ جعفر بن شیخ عباس حائری در مجله تراثنا در قم به چاپ رسیده است. امیرالمؤمنین و مولده بالکعبة این کتاب در اثبات تولد حضرت علی (علیه السلام) در کعبه بوده و در سال 1380ق. در نجف چاپ شده است. حاشیه بر بهجة العقاید فی اصول الدین این کتاب تألیف ملا نجف علی بن فضل علی قره باغی است. الحدیقة المبهجة این کتاب یکی از اجزاء شش گانه کشکول ذی الفوائد است. الدرة الغرویة فی التحفة العلویة این کتاب در بیان سندهای حدیث غدیر است. دیوان شعر این دیوان حاوی شش هزار بیت است. الرد علی الوهابیة این کتاب در سال 1345 در نجف به چاپ رسیده است. رساله ای در رد شیخ طنطاوی شیخ طنطاوی در کتاب تاج مرصع صفحه 165، تعظیم و احترام به قبور مؤمنان را غلوّ در دین و بت پرستی معرفی می کند. آیت الله اردوبادی در جواب گفته های وی رساله ای به درخواست صاحب علمای معاصرین در تبریز می نویسد. این رساله در جلد چهارم وقایع الایام ملاعلی واعظ خیابانی به چاپ رسیده است. رحلت سرانجام این عالم وارسته در شب پانزدهم صفر (و به نقلی یازدهم صفر) سال (1380ق) در شهر مقدس کربلا به ملکوت اعلی پیوست. پیکر مطهر این عالم پرهیزکار در میان غم و اندوه مردم به نجف اشرف منتقل گردید و پس از تشییع با شکوه و با حضور آیات عظام و علمای اعلام، در صحن مطهر و در جوار مرقد شریف حضرت علی (علیه السلام) به خاک سپرده شد. پی نوشت:گلشن ابرار ج 4. با تلخیص و ویراستمنبع:باشگاه خبرنگاران