23 شهريور 1401 18 صفر 1444 - 21 : 00
کد خبر : ۸۴۲
تاریخ انتشار : ۰۵ اسفند ۱۳۹۱ - ۱۸:۰۰
برش هایی کوتاه از گفته های اخلاقی مرحوم حاج آقا مجتبی تهرانی
تمام گفتارها و رفتارهای انسان های وارسته، نقشۀ راهی است برای آن ها که می خواهند در مسیر الهی قدم بردارند. به توفیق الهی، زین پس گفتارهایی کوتاه از دروس اخلاقی مرحوم مجتبی تهرانی را برای استفاده علاقه مندان منتشر خواهیم کرد:
عقیق:
 
«جهاد اكبر» یعنی «تربيت نفس»
 
تأدیب نفس و مهار کردن شهوت، غضب و وهم، در ابتدا برای انسان خیلی فشار دارد و فشارش هم آنقدر زیاد است كه از آن به جهاد اكبر تعبير كرده­اند. در اصطلاح به «مقابله کردن با نفس و مهار کردن آن» غلبه بر هوای نفسانی مي­گويند.
 
هوا یعنی خواستهها، چه در بُعد شهوت باشد، چه غضب و چه وهم. چون نفس به معنای خاصّش از این قوا تشکیل میشود. این تعلیم به تعبیر علی(علیهالسلام) و این تأدیب، ابتدا مشکل است و از غلبه کردن بر این نفس به «جهاد اکبر» تعبیر شده است.
 
این که میگویند جهاد اکبر همین تربیت نفس و غلبه بر هوای نفس است. روايتي از علی(علیهالسلام) است كه میفرماید: «ردع النفس عن الهوى الجهاد الأكبر[1] اگر بخواهی نفست را از خواسته‏های گستردهاش برگردانی و جلوی اطلاقش را بگیری، جهاد اكبر كرده­اي.
 
«تربيت نفس» سخت‌تر از «فتح شهر»
 
در تاریخ صدر اسلام آمده است که گروهی از مسلمین به جبهه رفته بودند. وقتی نزد پیامبر برگشتند و از سختي­هاي زیاد جنگ بحث كردند، پيامبر فرمودند: این جهاد و جنگ و کشتن دشمن، جهاد اصغر بود، جهاد اکبر بر شما باقی مانده است؛ آن جنگ داخلی است، غلبه بر هوای نفس است، اين مشکلتر است.
 
من در روایتی دیدم كه از حضرت سلیمان نقل میکردند که دارد: «إن الغالب لهواه أشد من الذي يفتح المدينة وحده»[2] آن کسی که بخواهد با هوای نفس مبارزه کند و بر هوای نفسش غلبه کند، كارش سختتر است از كسي که بخواهد تنهایی یک شهر را فتح کند. یعنی فتح یک شهر به تنهایی آسانتر از جنگ و غلبه بر هوای نفس است.
 
«تربیت کردن» کم کم آسان می‏شود
 
در ابتدا مشکل است و فشار دارد، امّا گام اوّل را که برداشتی، گام دوم فشارش شاید نصف گام اوّل باشد، گام سوم نصفِ نصف است. همینطور كه انسان جلو برود فشار كم مي­شود تا جايي كه غلبه بر هوای نفس بسیار ساده میشود. ابتدا باید پایش بایستد. همه اینها روش دارد و ما فقط اصل قضیه را مطرح کردیم؛ کسانی که میخواهند مربّی دیگران شوند باید اوّل خودشان را در بُعد نفسانی تربیت کنند که تربیت در بُعد نفسانی فشار دارد، ولی بعد فشارش کم میشود. البته شیطان در اینجا هم شیطنت میکند،
 
حیات معنوی در گرو تربیت نفس است
 
اين مطلب به خصوص در مورد کسانی است که معتقد به نشئه دیگر هستند، چون سرّ کار را من جلسه گذشته گفتم كه شکوفا كردن آن بُعد معنوی است. انبیا هم که آمدند، سرلوحه دعوتشان تربیت نفوس بود. انسان چند بُعدی است، آن بُعد سرنوشتساز که برای ما حیات جاودانه خوب میآورد تا از آن لذت ببريم، با جلوگیری از گستردگی هوای نفس و تربیت نفوس حاصل میشود.
 
انسان بی‏تربیت، کر و کور است
 
اگر انسان بخواهد نفس را رها کند، آن بُعد درونیاش که در ارتباط با امور انسانی و معنویاش هست، از بین خواهد رفت و به تعبیری در روایات داریم كه کر و کور میشود؛ نه آهنگ معنویت را میشنود و نه ماورای ماده را میتواند شهود کند. اگر در آن بُعد معرفتیاش برویم، انسان اگر بخواهد نفس را رها کند آن بعد معنوي­اش کر و کور میشود.
 
در روایتي دارد كه علی(علیهالسلام) فرمود: «إِنَّكَ إِنْ أَطَعْتَ هَوَاكَ أَصَمَّكَ وَ أَعْمَاكَ وَ أَفْسَدَ مُنْقَلَبَكَ وَ أَوْدَاكَ»[3]اگر تو بخواهی تحت فرمان خواستههای نفسانیات عمل کنی کر و کور میشوی و اين خواسته­ها در عاقبت تو را به وادی هلاکت میکشاند. عرض کردم تعبیرات مختلفه است و چه بسا میشود گفت كه عقل را از انسان زائل میکند، چون کار عقل روشنگری است و تبعيت از هواي نفساني چراغ عقل را در درون انسان خاموش میکند.
 
«عاقل» خود را تربیت می‏کند
 
لذا ما در روایاتمان میبینیم كه وقتی میخواهند عاقل را تعریف کنند میگویند: عاقل کسی است که بر هوای نفسش غلبه  کند و دیوانه کسی است که هوای نفس بر او غلبه کند: «العاقل من غلب هواه و لم يبع آخرته بدنياه(4)در روايت ديگر دارد: «العاقل من عصى هواه في طاعة ربه»(5)روایات متعدده داريم که من نمیخواهم وارد شوم. انسان عاقل همین روشي را که انبیا به آن دعوت کردهاند در تربیت خودش میگیرد، تا صلاحیت تربیت نسبت به غیر خودش را پیدا کند. کردهاند در تربیت خودش میگیرد، تا صلاحیت تربیت نسبت به غیر خودش را پیدا کند. گیرد، تا صلاحیت تربیت نسبت به غیر خودش را پیدا کند.
 
[1]. غررالحكم، ص241
[2]. مجموعةورام، ج1، ص60
[3]. مستدركالوسائل، ج12، ص114
[4]. غررالحكم، ص54
[5]. غررالحكم، ص54
 
منبع:پایگاه اطلاع رسانی حاج آقا مجتبی تهرانی
211005
گزارش خطا

ارسال نظر
نام:
ایمیل:
نظر: