امام رضا(ع) فلسفه ارسال فرستادگان الهی را در سه مسأله خلاصه می‌کنند؛ عدم توانایی بشر در دست‌یافتن به تمام مصالح خود، منزه بودن خداوند از دیده‌شدن با چشم و ادراک ظاهری و لزوم شناخت خداوند و گردن نهادن به دستورات او.
عقیق:نبوت به معنای عام همان پدیده الهی و قانونی است که مدار زندگی انسان‌ها را از مصالح فردی به مصلحت‌های اجتماعی تغییر می‌دهد، انسان را از خط کوتاه منفعت‌های فردی عبور می‌دهد و در مسیر طولانی مصلحت‌های اجتماعی رهنمون می‌سازد.
در آستانه فرا رسیدن سالروز میلاد فرخنده پیامبر اعظم(ص) آخرین فرستاده الهی روی کره خاکی و به همین مناسبت، به بیان نکاتی درباره پیامبران می‌پردازیم.
امام رضا(ع) فلسفه ارسال فرستادگان الهی را چنین برشمرده‌اند:
اگر بپرسید از چه رو معرفت و شناخت پیغمبران و اقرار به اطاعت ایشان و سر نهاد به فرمان آنان واجب شده است؟ پاسخ گفته می‌شود: برای آنکه در ساختمان وجود بشر و قوای عقلی آن‌ها آنچه را که بدان همه مصالح خود را بفهمد نهاده نشده است و از جانب دیگر، خالقشان منزه و مبرا است از اینکه با چشم دیده شود و مخلوقات عاجزند از اینکه او را به ظاهر درک کنند. ناچار باید فرستاده‌ای معصوم میان ایشان و خداوند باشد تا اوامر و نواهی او را به ایشان برساند و از دستورات او واقفشان نماید تا نفع و ضرر خود را بشناسد و چنان که واجب نبود برای ایشان که خدای را بشناسند و طاعت او را گردن نهند در بعثت و آمدن پیغمبران فایده‌ای نبود و حاجتی را بر نمی‌آورد و نیازی را برطرف نمی‌کرد. بلکه آمدن ایشان بیهوده و بدون سود و صلاح بود و این از صفات حکیمی که همه چیز را در کمال اتقان و نظم آفریده، دور است. (عیون اخبارالرضا، ج2، ص100) * تفاوت نبی با رسول از زبان امام رضا(ع)
در آیات قرآن کریم به پیامبر «نبی» و «رسول» گفته می‌شود. در برخی آیات واژه نبی و جمع آن «انبیاء» یا «نبیین» به کار رفته است و در برخی آیات، «رسول» و جمع آن «رُسُل» ذکر شده است. در پاره‌ای آیات نیز هر دو واژه نبی و رسول بیان شده است.
«نبی» و «رسول» در لغت و کاربرد با یکدیگر تفاوت دارند؛ نبی به معنای صاحب خبر مهم و رسول به معنای رساننده پیام است. علاوه بر آنکه نبی تنها درباره کسانی به کار می‌رود که از سوی خداوند داری خبری خاص شده‌اند اما رسول برای انسان، جن، فرشته و حتی حیوانات نیز به کار رفته است. امام رضا(ع) در بیان تفاوت این دو، بر با هم بودن، دیدن و شنیدن تأکید کرده‌اند و بیان می‌کنند که نبی یا فرشته وحی را می‌بیند یا صدای او را می‌شنود و این دو همزمان نیست: فرق نبی و رسول و امام آن است که رسول شخصی است جبرئیل بر او نازل می‌شود و رسول او را می‌بیند و کلامش را می‌شنود و وحی بر او نازل می‌شود و بسیار در خواب هم می‌بیند مانند خواب ابراهیم(ع). نبی بسا سخن را بشنود و بسا شخص را ببیند و چیزی نشنود. (کافی، ج1، ص176)
* ویژگی پیامبران اولوالعزم از زبان امام رضا(ع)
در روایات، رتبه دیگری نیز برای انبیاء بیان شده و آن «برخورداری از مقام امامت» است. در بلندای این مراتب، پیامبران اولوالعزم قرار دارند. در حدیث زیبایی امام رضا(ع) علت این نامگذاری را چنین بیان فرموده‌اند: انبیاء اولوالعزم را اولوالعزم گفتند برای آنکه صاحب شریعت و عزیمت (اراده قوی) بودند. (عیون اخبارالرضا، ج2، ص80) حضرت رضا(ع) در ادامه از پیامبران اولوالعزم این‌گونه یاد می‌کنند: پیغمبران بعد از نوح(ع) همه بر شریعت ایشان بودند و از روش و دستورات ایشان پیروی می‌کردند. و پیامبران بعد، تا زمان ابراهیم(ع) به کتاب ایشان عمل می‌کردند. پس از ابراهیم(ع)، انبیاء به شریعت ابراهیم(ع) پایبند بوده و سنت و روش مذهبی ایشان مورد عمل پیامبران و انسان‌های موحد قرار می‌گرفت. کتاب و صحف ایشان را تا زمان موسی(ع) به کار می‌بردند. بعد از حضرت موسی(ع)، پیامبران بنی‌اسرائیل بر اساس تورات رفتار می‌کردند تا زمان عیسی(ع). پس از عیسی(ع) همگی بر روش و شریعت ایشان بودند تا زمان حضرت محمد(ص) که خاتم پیامبران است و شریعتش نسخ نمی‌شود. این پنج تن، پیامبران اولوالعزم هستند که برترین انبیاء به شمار می‌آیند.
پی نوشت: جلد هفتم کتاب«سبک زندگی رضوی» از انتشارات بنیاد امام رضا(ع)، با تلخیص منبع:فارس