بسیارى از منابع اهل ‏سنت و نیز شیعى، وقوف پیامبر(ص) را در عرفه سال دهم، روز جمعه گزارش کرده‌‏اند و بر این اساس، روز غدیر که نُه روز پس از عرفه و هجدهم ذى ‏الحجه است، یکشنبه خواهد بود. در میان مورخان، ابن‏ کثیر به این نکته اشاره شده است.

نکته دیگر این‏که این گردهمایى عظیم به نقل از طبرسى که در این باره مى ‏نویسد:

«جبریل زمانى که پنج ساعت از روز گذشته بود بر پیامبر نازل شد، و پیام ابلاغ رسالت را براى پیامبر (ص) آورد.»(1)

ابن ‏اثیر به نقل یکى از شاهدان عینى غدیر، زمان این اجتماع بزرگ را بعد از نماز ظهر گزارش کرده است. طى این گزارش ابى ‏الطفیل مى‏ گوید:

"در حجه‏ الوداع همراه پیامبر(ص) بودیم که هنگام ظهر دستور داد، مکانى را براى نماز مهیا کنیم و خارها را بزنیم، بعد از آن، نماز خواندیم و پیامبر(ص) بعد از نماز، دست على بن ابى‏ طالب(ع) را گرفت و فرمود:

«من کنت مولاه فهذا على مولاه».(2)

1)احتجاج طبرسی،ج1،ص214

2)اسدالغابه ابن اثیر، ج3،ص143

*مکان غدیر

یاقوت حموى در معرفى منطقه جغرافیایى غدیرخم مى‌نویسد «غدیر خم بین مکه و مدینه است. و تا جحفه، دو مایل فاصله دارد. و جحفه روستاى بزرگى بوده که در مسیر مدینه به مکه واقع است و فاصله آن از مکه چهار منزل است.

و خم نام چاهی است که به نقلی عبدشمس آنرا حفر کرده است. جحفه محل میقات اهل مصر و شام است، اگر به مدینه نروند. فاصله جحفه تا مدینه شش منزل، و فاصله جحفه تا غدیر دو مایل است.»(1) بر اساس مشاهده‏ هاى اخیر و بازدید از مکان غدیر روشن شده است که فاصله مکه تا جحفه با جاده کنونى حدود 180 کیلومتر است.

بر اساس گزارشى، مسجدى در این شهر قرار دارد که به مسجد غدیر مشهور است.

(1)معجم البلدان،ج4،ص188

*جمعیت غدیر

در بررسى اجمالى روایات مختلفى که به نوعى، تعداد جمعیت حاضر در غدیر را گزارش کرده‏ است،متوجه می شویم که در تعداد حاضرین اختلاف است، که در نقل های مختلف از منابع شیعه و سنی، 1300 نفر نقل شده و برخی 5 هزار، برخی 20 هزار و برخی 45 هزار و برخی 60 هزار و برخی 90 هزار نقل کرده اند، که در نهایت به نقل از ابن جوزی تعداد 120 هزار نفر ثبت شده است.(1)

حاصل آن‏چه گفته شد، این‏که تعداد جمعیت حاضر در غدیر از 1300 نفر تا 120 هزار نفر گزارش شده است.اما در اینکه تا چه حد، این ارقام درست می باشد و آیا در آن تحریف یا اغراقی صورت گرفته است یا نه؟!! بررسی آن در محل خود حایز اهمیت است.

(1)المنتظم ابن جوزی،ج1،ص146

*اوصاف غدیر

بر اساس گزارش‌‏ها، تجمع مردم، هنگام ظهر که گرم‏ترین زمان روز، زیر آفتاب سوزان است، رخ داده است. در روایتى از زبان یکى از حاضران در غدیر، به این صورت نقل شده است: "ما زمانى به غدیر رسیدیم که اگر تکه گوشتى را روى زمین

مى‏ انداختى، از شدت گرما پخته مى‏ شد."(1)

روایتی است از امام علی(ع) که فرمود: "و آن روز (غدیر) روزى بسیار گرم بود، به حدی که طفل از شدت گرما پیر مى‏ شد."(2)

و به نقل از زید بن ارقم که نقل کرده که هیچ روزى گرم‏تر از روز غدیر ندیده بودیم.

بعد از نماز جماعت ظهر ،حضرت رسول اکرم(ص) ،دستور به تجمع و فشردگی جمعیت در مقابل سکوی درست شده از کوهان شتران شد. حضرت رسول اکرم(ص) شروع به ایراد خطبه غدیریه کردند. سه روز در منطقه غدیر بیتوته صورت گرفت، و در این مدت مردان و زنان با امام علی (ع)به عنوان امیر المومنین بیعت کردند.

1-2) الارشاد شیخ مفید،ج1،ص175_140


منبع:فارس