عقیق:نجم به معنی اختر است که به هر جرم روشن آسمانی گفته می شود و شامل
ستارگان و خورشید و ماه است. در آغاز این سوره در آیات 1 تا 4 می خوانیم:
سوگند به نجم چون فرود آید، (که) همدم (و همنشین) شما نه گمراه شده و نه
در عقیده اش منحرف شده است، و از روی هوای نفس یخن نمی گوید. این قرآن جز
وحیی که به سوی او فرستاده می شود، نیست... این آیات در شرایطی نازل
شده است که مشرکان، رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را که عمری با
امانت و درستی در میان آنان زیسته بود و جز راستی و صدق از او ندیده بودند
به گمراهی و انحراف عقیده، متهم می کردند و کلام الهی را - که جبرییل امین
به او می رسانید - سخنانی از خود بافته و شعر و نیز سخنانی از روی جهالت و
فساد در فکر و اندیشه معرفی می کردند. خداوند با سوگند به نجم حرفهای آنان را رد می کند و قرآن را وحی الهی معرفی می کند.
در برخی روایات آمده است که: نجم رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)
است، و منظور از فرود آمدن آن، فرود آمدن آن حضرت در هنگامی است که به
معراج رفته بود. در این صورت رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به
خورشید و ماه و ستارگان تشبیه شده است که روشنایی می دهد و انسانها از نورش
بهره می گیرند و راه درست و صحیح را در پرتو هدایتش باز می شناسند. در
بخشی از این سوره به سه بت مشرکین یعنی لات و عزی و منات اشاره می شود.
این سه بت در نظر آنان مجسمه سه فرشته بودند. آنها با پرستش این مجسمه ها
در واقع آن فرشته ها را می پرستیدند. در خیال آنان، فرشتگان دختران خدا و
شفاعت کنندگان در درگاه خداوند بودند. در آیه 22 این فکر و عقیده باطل اعلام می شود و می فرماید:
(این بتان) جز نامهایی بیش نیستند که شما و پدرانتان نامگذاری کرده اید
(و) خدا (بر حقانیت) آنها هیچ دلیلی نفرستاده است. (مشرکان) جز گمان و آنچه
را که دلشان می خواهد، پیروی نمی کنند، در حالی که قطعاً از جانب
پروردگارشان هدایت برایشان آمده است. در آیات 29 تا 30 در مورد ارتباط
با انسانهایی که فریفته دنیا هستند و از یاد خدا روگردانند، به رسول گرامی
(صلی الله علیه و آله و سلم) خویش چنین می فرماید: از هر کسی که از یاد ما روی گردانده و جز زندگی دنیا را خواستار نیست، روی برتاب. این منتهای دانش آنان است...
بدین ترتیب خداوند پیامبرش را به روی گردانی از کسانی که از ذکر و توجه و
یاد خدا روگردانند. امر می کند. کسانی که از یاد خدا غافلند و پشت به قرآن و
کلام الهی می کنند، آنها تنها همتشان و تنها اراده و خواستشان، زندگی
دنیاست و بس. تلاش آنان منحصر به دنیاطلبی است. این منتهای دانش آنان است.
هر چند خطاب در این آیه به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) است.
اما از آنرو که آن حضرت الگو برای مسلمان است ما نیز باید در ارتباطات خویش
با اهل کفر و با انسانهایی که در اطراف ما هستند و از یاد خدا غافلند و از
نماز، قرآن، یاد آخرت و... دورند، تجدید نظر کنیم و توجه داشته باشیم که
نهایت دانش آنان تزدیک شویم و از ارزشهای والای الهی دور گردیم. در آیات پایان سوره یعنی آیات 57 تا 61 قیامت را یادآور می شود و می فرماید:
(وه چه) نزدیک گشت قیامت! جز خدا کسی پدیدار کننده آن نیست. آیا از این
سخن تعجب می کنید؟ و می خندید و (از ترس آن روز) نمی گریید؟ و شما به لهو
مشغولید؟
و در آخرین آیه انسانها را فرمان می دهد که خدا را سجده کنند و او را عبادت و بندگی کنند.
این سوره از سوره های عزائم و سومین آنهاست و آیه سجده، آخرین آیه است.