رعایت اخلاق اسلامی، یکی از ضروریات سفر است. کسانی که می‌خواهند از مسافرت خود بهره برده، مورد عنایت حضرت حق قرار گیرند، باید نکاتی را رعایت نمایند.
عقیق:در سفرهای زیارتی، به دلیل ازدحام جمعیت و نیز محدودیت امکانات، معمولًا مشکلاتی بروز می‌کند که اگر زائر دارای ویژگی‌های فوق نباشد، ممکن است از کنترل خارج شود و با دیگران درگیر و موجب آزار و اذیت آنان را فراهم سازد. برای پیشگیری از بروز چنین وضعیتی، در مرحله اول نیاز به ورع و پارسایی است تا زائر بتواند از یک‌سو خود را کنترل و از سوی دیگر به ثمرات زیارت دست یابد. امام باقر (ع) در رابطه با سفر حاجیان به دیار نور فرموده است: مَا یُعْبَأُ مَنْ یَسْلُکُ هَذَا الطَّرِیقَ إِذَا لَمْ یَکُنْ فِیهِ ثَلاثُ خِصَالٍ: وَرَعٌ یَحْجُزُهُ عَنْ مَعَاصِی اللَّهِ وَ حِلْمٌ یَمْلِکُ بِهِ غَضَبَهُ وَ حُسْنُ الصُّحْبَةِ لِمَنْصَحِبَهُ؛ کسی که به حج می‌رود و این راه را طی می‌کند، اگر سه خصلت در وی نباشد مورد عنایت و توجه خداوند قرار نمی‌گیرد: ورع و پارسایی که او را از گناه بازدارد؛ صبر و بردباری که بتواند خشم خود را در اختیار گیرد؛ خوش رفتاری با همراهان. از این روایت می‌توان فهمید که در همه سفرهای معنوی و زیارتی رعایت این نکات، مهم و ضروری است. بنابراین ورع می‌تواند مانع انجام گناه و موجب آمرزش شود. انس بن مالک می‌گوید: مردی که می‌خواست به مسافرت برود، نزد رسول خدا (ص) آمد و به آن حضرت عرض کرد: به من سفارش و توصیه ای بفرمایید. پیامبر (ص) به او فرمود: اتَّقِ اللَّهَ حَیْثُ مَا کُنْتَ وَ أَتْبِعِ السَّیِّئَةَ الْحَسَنَةَ وَ خَالِقِ النَّاسَ بِخُلُقٍ حَسَنٍ؛ هر کجا بودی از خدا بترس و تقوی داشته باش، بدی را با خوبی پاسخ ده و با مردم با اخلاق نیکو برخورد کن. سپس هنگامی که حضرت با او خداحافظی کردند به وی فرمود: زَوَّدَکَ اللَّهُ التَّقْوَی وَ جَنَّبَکَ الرَّدَی وَ غَفَرَ لَکَ ذَنْبَکَ وَ وَجَّهَکَ إِلَی الْخَیْرِ حَیْثُمَا تَوَجَّهْتَ؛ خداوند تقوای تو را افزون کند و تو را از بدی‌ها دور دارد، گناه تو را ببخشد و به هر سو رو می‌کنی، تو را به خیر و خوبی راهنمایی و متمایل سازد. زائر در مرحله بعد باید تمرین کند تا در برابر مشکلات و سختی‌ها صبور و بردبار بوده، آشفته و خشمگین نشود. رسول خدا (ص) در این زمینه بیان می دارند: خشم ایمان را تباه می‌کند، چونان که سرکه عسل را خراب و فاسد می‌کند. بر این اساس آمده است که روزی عربی بیابانی نزد حضرت آمد و عرض کرد: من مردی بیابان نشینم، سخنانی جامع به من بیاموز تا راهنمای عملم باشد. حضرت فرمودند: به تو فرمان می‌دهم خشمگین نشوی! عرب سه‌بار سؤال خود را تکرار کرد و حضرت همان پاسخ را داد، تا آن‌که آن مرد به خود آمد و گفت: پس از این دیگر چیزی سؤال نمی‌کنم؛ رسول خدا (ص) جز به خیر، مرا فرمان نداده است. همچنین امام صادق (ع) می فرمایند: هیچ بنده ای خشم خود را فرو نبرد مگر آن‌که خداوند بر عزّت او در دنیا و آخرت بیافزاید. بنابراین هر زائری باید مراقب خود باشد تا بر کسی خشم نگیرد و اگر خشمگین شد، خشم خویش را فرو بَرد و اجازه ندهد به درگیری و خشونت مبدّل گردد. سفارش دیگر، خوش‌رفتاری با همسفران است. بر این اساس امام صادق (ع) فرمود: خویشتن را آماده ساز تا با هرکس همراه می‌شوی، همنشینی خوب و خوش اخلاق باشی، زبانت را نگه دار و خشمت را فرونشان، از کارهای بیهوده و بی‌فایده کم کن، عفو و بخشش ات را برای دیگران بگستران و سخیّ و گشاده‌دست باش. یکی از اصحاب امام صادق (ع) نیز می‌گوید: به آن حضرت عرض کردم: حدود حسن خلق چیست؟ امام در جواب فرمود: این است که نرم‌خو باشی، سخن شیرین بگویی و با برادر دینی ات با خوش‌رویی برخورد نمایی. همچنین ابو ربیع شامی می‌گوید: خدمت امام صادق (ع) رسیدم، در حالی که خانه پر از جمعیت بود و جمعی از اهالی خراسان و شام و دیگر نقاط جهان آن‌جا حضور داشتند، به شکلی که من جایی را نیافتم تا بنشینم. سپس امام در حالی که تکیه داده بودند، روی دوزانو نشسته، فرمودند: ای شیعیان آل محمد، از ما نیست آن کس که به هنگام خشم، خود را کنترل نکند و از ما نیست آن کس که با همنشین خود، به خوشی سخن نگوید و با هم‌نوعان خود خوش‌خلقی ننماید و با رفیقان خود رفاقت نکند و برای همسایگان خود همسایه خوبی نباشد. ای شیعیان آل محمد، از خداوند بترسید و تا می‌توانید تقوا داشته باشید؛ و لاحول و لا قوة إلّا باللَّه»
پی نوشت ها: 1-کلینی، کافی، ج 2: 103، 110، 302؛ ج 4: 286. 2-قاضی‌عسکر، آداب سفر و زیارت عتبات عالیات: 68-73. منبع:قدس 211008