تاملی در رساله حقوق امام سجاد(ع)
برخى كه در پژوهش، از مراتب والاى ايمان برخوردارند، مى پرسند:چگونه تلاش كنيم تا مؤمن واقعى شويم؟ امام زين العابدين(ع) در پاسخ به سؤال اينان، رساله حقوق را نگاشته كه در آن وظايف و مسئوليّت هاى مؤمن در قبال خداوند و مردم مشروحاً باز گفته و ويژگى رابطه مبتنی بر پايه هاى متوازن و عادلانه را توضيح داده اند.
عقیق: امام (ع) سخنان خود را در باره اين حقوق و فروع آنها ادامه مى دهد و رابطه ميان انسان و خلق و خالق را آن چنان كه بايسته و شايسته استبيان مى كند. با بررسى رساله حقوق مى توان به این نتايج رسید. آغاز اين رساله چنين است : كه خداوند را در هر حركتى و هر سكونى از انسان حقوقى است و نيز در هر اندامى كه آن را حرکت می دهی و يا در هر وسيله اى كه بدان كار مى كنى حقوقى است، كه برخى از برخى بزرگتر است و بزرگترين حقوقى كه خدا بر تو واجب كرده، حقوقى است كه بر خودت مقرر نموده، كه با وجود اعضاى گوناگونت، از سر تا پايت را فرا مى گيرد.پس او حقى را براى ديدگانت و حقى را براى گوشت و حقى را براىزبانت و حقى را براى دستت و حقى را براى پايت و حقى را براى شكمت و حقى را براى فرجت، بر تو قرار داد. اين اعضاى هفت گانه اى است كه كليه كارها به وسيله آنها انجام مى پذيرد. سپس خداوند عزّوجل، براى كردارت نيزحقوقى قرار داد. براى نماز و روزه و زكات و قربانى كردن وكارهايت حقوقى بر تو قرار داد سپس اين حقوق از تو به کسانی می رسد كه بر تو حق واجب دارندو واجب ترين اين حقوق بر تو حق پيشوايان توست و سپس حقوق رعيت وآنگاه حقوق بستگانت".امام سخنان خود را در باره اين حقوق و فروع آنها و رابطه ميان انسان و خلق و خالق را آن چنان كه بايسته و شايسته استبيان مى كند. و با بررسى رساله حقوق مى توان به نتايج زير پى برد: *حقوق مطرح شده برخی واجب وبرخی مستحب اند سخنان امام سجّاد(ع) متوجّه مؤمنان برگزيده است: كسانى كه كمالات را نشر مى دهند و در جهت دستيابى بدانها مى كوشند. برخى از حقوق مطرح شده در اين رساله جز واجبات و برخى ديگر كه در اكثريت قرار دارند، جزو مستحبات مى باشند. * بی‌نیازکننده سازمان های مكتبى و تشكيلات اسلامى اين رساله توسط دانشمند بزرگ "حسن بن على بن شعبه حرانی حلبى" در كتاب گرانبهاى تحف العقول گرد آمده است، به مثابه دروس ارزشمندى است ازجانب اهل بيت(ع) كه به منظور تربيت نمونه هاى برتر و پيشاهنگان مسلمان ايراد گشته تا با به كار بستن آنها، الگوى ديگر مردمان قرار گيرند. مامسلمانان و به ويژه حوزه هاى علميه كه در واقع امتداد خط تربيتى اهلبيت(ع) هستند، امروزه، با بازگشت به اين رساله ها و وصايا، بسيارنيازمنديم!اگر سازمانهای مكتبى و تشكيلات اسلامى به اين ذخاير ايمانى پايبند باشند، از رجوع به بسيارى از فرهنگ هاى ناقص و يا التقاطى بى نياز مى شوند و براى تحريك هواداران و پيروان خود، ديگر نيازى به برانگيختن تعصبات وانگيزه هاى قبيله اى و بت پرستانه كه جز زيان و نابودى ارمغان ديگرى براى ما ندارند، بى نياز خواهند بود. * حافظ توازن شخصيّت ايمانى مااين رساله توازن شخصيّت ايمانى ما را نگاهبان خواهد بود و ما را از زياده روى در بعد شريعت و فرو نهادن ابعاد ديگر در امان خواهد داشت. چرا كه ما بايد با به كار بستن برنامه هاى مشخص، همچون رساله حقوق، گنجايش كافى براى جاى دادن تمام ابعاد شريعت را در خود ايجادكنيم. سخن آخر آنكه: اين رساله، بينش فراگير و ژرف نگرى و باريكانديشى قرآنى را كه متناسب با مقام امامت سيد الساجدين عليه السلام است، و هيچ فقيه يا دانشمندى بدون اتصال با اين چشمه جوشان، بدان نايل نخواهد آمد منعكس مى سازد، پس درود خدا بر آن كس كه اين رساله را نوشت و سلام خدا بر آن كس كه به آنچه در اين رساله آمده عمل كند!پی نوشت: زندگانی امام سجاد(ع) :سيد محمد تقي مدرسيمنبع:حوزه211008