امروزه با پیچیده تر شدن داد و ستدها و معاملات، همه افراد در معرض لغزش‌ها و آسیب‌های اقتصادی قرار می‌گیرند که بعضاً از نظر شرعی حرام است و آثار زیانبار اقتصادی به همراه دارد.
عقیق: افرادی که دچار گناهِ کم فروشی شده که یا خود از آن خبر نداشته و یا با علم به این موضوع آن را کم اهمیت می پندارند. کم فروشی از جمله گناهانی است که در زُمرۀ حق الناس قرار دارد و کسانی که مرتکب این گناه شوند، فقط در صورت رضایت از صاحب حق می توانند خود را از عذاب دنیوی و اخروی آن نجات دهند.
حجت‌الاسلام والمسلمین قرائتی در ضمن آیه‌ای به بررسی آثار کم فروشی و پیام‌های آن پرداخته است.
پرهيز از كم فروشى
قرآن کریم در خصوص نحوۀ خرید و فروش مردم با یکدیگر می فرماید: «وَ أَوْفُواْ الْكَيْلَ إِذَا كِلْتُمْ وَزِنُواْ بِالْقِسْطاسِ الْمُسْتَقِيمِ ذلِكَ خَيْرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْوِيلًا» (إسراء 35)
وقتی با پيمانه دادو ستد می كنيد، پيمانه را تمام دهيد و با ترازوى درست وزن كنيد كه اين بهتر و سرانجامش نيكوتر است.
نكته ها
«قِسطاس»، مركّب از دو كلمه «قِسط» به معناى عدل و «طاس» به معناى كفه ترازو است.
(تفسير الميزان، ذيل آيه شريفه)
در حديث آمده که امام معصوم، نمونه و مصداق «القِسْطَاسِ المُسْتَقِيم» در جامعه اسلامى است.
امام موسی کاظم از پدر خود امام صادق علیهما السلام نقل می کنند که آن حضرت فرمود: «وَ أَمَّا الْقِسْطَاسُ فَهُوَ الْإِمَامُ وَ هُوَ الْعَدْلُ مِنَ الْخَلْقِ أَجْمَعِينَ وَ هُوَ حُكْمُ الْأَئِمَّةِ قَالَ اللَّهُ جَلَّ وَ عَزَّ ذلِكَ خَيْرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْوِيلًا قَالَ اللَّهُ هُوَ أَعْرَفُ بِتَأْوِيلِ الْقُرْآنِ وَ مَا يَحْكُمُ وَ يَقْضِی»
(بحارالانوار، ج 24، ص 187)
رعايت حقوق مردم در معاملات، چنان مهم است كه بزرگ ترين آيه قرآن، (282 بقره) دربارۀ آن و سوره اى به نام «مطفّفين» در نكوهش كم فروشان نازل شده است.
محور دعوت بعضى پيامبران، هم چون حضرت شُعيب نيز تركِ كم فروشى بوده است.
(شعراء: 181- 183)
*پيام های آیه
1. بازار مسلمانان، بايد از تقلّب و كمفروشى به دور باشد: «اوفوا الكيل».
2. پركردن پيمانه، از نمونه هاى وفاى به پيمان است زيرا معامله، نوعى معاهده است: «اوفوا بالعهد ... اوفوا الكيل».
3. ترازو و وسايل سنجش و محاسبات تجارى، بايد سالم و دقيق باشد: «وزنوا بالقسطاس المستقيم».
4. دقّت در ترازو، توزين و محاسبه، عامل خير و بركت است، چنان كه كم فروشى، خير و بركت را مىبرد: «ذلك خيرٌ».
5. فلسفه فرمان هاى الهى، خير خود انسان هاست نه نياز خداوند: «اوفوا ...، وزنوا ... ذلك خير».
6. درستكارى اقتصادى، برتر از كسب مال از راه كم فروشى است. نتيجه دادو ستد درست و رعايت حقوق مردم، به خودِ انسان باز مىگردد، چون ايجاد اعتماد مىكند؛ ولى كم فروشى و نادرست بودن ميزان و حساب، جامعه را به فساد مالى و سلب اعتماد مىكشاند؛ پس پايان و پيامد خوب، در گرو درستكارى است: «ذلك خير».
7. كسب صحيح، موجب خوش عاقبتى است: «احسن تأويلًا»
كم فروش گرچه به سود موقّت مىرسد، ولى از دست دادن اعتبار دنيوى و فراهم شدن عذاب اخروى، كار او را بدفرجام مىكند.
پی نوشت: تفسير آيات برگزيده، ص: 194-193- حجت الاسلام والمسلمین قرائتی منبع:حوزه