مطالبات قرآنی مقام معظم رهبری/2
مقام معظم رهبری در بیانات‌شان به اهمیت توجه به معانی آیات الهی برای تأثیرگذاری تلاوت بر مخاطب تأکید و ترویج انس با قرآن و همچنین تدبر در آیات الهی را از مهم‌ترین دستاوردهای حفظ و تلاوت قرآن عنوان کرده‌اند.
عقیق:مقام معظم رهبری در سال‌های اخیر مطالباتی در حوزه قرآن داشته‌اند که در نخستین گزارش با عنوان «متخلق به اخلاق قرآنی باشید/ ارتباط خود را با قرآن قطع نکنید» بخشی از مهم‌ترین مطالبات سه سال اخیر ایشان در حوزه قرآن منتشر شد.در دومین شماره این گزارش، مطالبات قرآنی مقام معظم رهبری در سال‌های 1389 و 1390 تقدیم مخاطبان می‌شود که امیدواریم از این طریق علاوه بر مرور مطالبات قرآنی ایشان بتوانیم گامی در جهت تحقق آنها برداریم.*مطالبات رهبری در حوزه قرآن در سال 1390مفاهیم قرآن و حدیث را درک کنید/ انس با قرآن برای همه لازم استرهبر معظم انقلاب اسلامی در سوم خردادماه سال 1390 در دیدار جمعی از شاعران و ذاکرین اهل‌بیت(ع) تصریح کردند: «در مطالعات خود، با قرآن و حدیث آشنا شوید. انس با قرآن برای همه لازم است؛ این را ما به همه توصیه می‌کنیم، به همه جوان‌های کشور توصیه می‌کنیم. امروز خوشبختانه همین جور هم شده؛ انسان در میان دانشجوها، در میان طلاب، در بین جوان‌های غیر دانشگاه و حوزه، عناصری را می‌بیند که با قرآن انس دارند؛ بعضی‌شان قرآن را حفظ هم دارند؛ بعضی هم که حفظ ندارند، قرآن را فی‌الجمله درک می‌کنند؛ یعنی ولو حالا تمام جزئیات را هم ندانند، مضمون را می‌فهمند؛ این خیلی چیز مغتنمی است».حفظ قرآن هدف نیست/ کلید اصلی تدبر در قرآن استمقام معظم رهبری 14 تیرماه سال 1390 در دیدار شرکت‌کنندگان مسابقات قرآن نیز با بیان اینکه ایمان ظاهری به قرآن کافی نیست بلکه باید با همه دل قرآن و وعده الهی را باور کرد، فرمودند: «آنچه من حالا در این جلسه می‌خواهم به طور خاص به قرآنی‌های عزیز کشورمان بگویم این است که به سمت حفظ قرآن بیشتر بروید. حفظ، وسیله است البته؛ حفظ وسیله است. حفظ، هدف نیست. حفظ قرآن، وسیله است؛ وسیله است برای این که انسان، آسان بخواند، آسان تکرار کند و امکان تدبر پیدا کند. جوان‌ها بروند از استعدادشان، از حافظه‌شان استفاده کنند؛ بچه‌ها را، جوان‌ها را بکشانید به سمت حفظ قرآن. البته امروز با گذشته ما قابل مقایسه نیست، خیلی جلو هستیم؛ اما کم است. آنچه که الان در کشور ما وجود دارد، کم است. بروند به سمت حفظ قرآن. وقتی که حفظ شد، حفظ حاصل شد، آن وقت توان و فرصت برای تدبر بیشتر پیدا خواهد شد و همین تدبر است که کلید است. کلید اصلی، همین تدبر در قرآن و فکر کردن در قرآن است».مشکلات جوامع امروز به دلیل دوری از قرآن استرهبری در دیدار با جامعه قرآنی که در 11 مردادماه سال 1390 برگزار شد، با بیان اینکه ضعف ما امت مسلمان و کج‌تابی‌های ما در مسائل اخلاقی و زندگی ناشی از دوری از قرآن است، خاطر نشان کردند: «انس با قرآن دل‌های ما را با معارف قرآن آشناتر خواهد کرد. هرچه در دنیای اسلام کمبود هست، بر اثر دوری از معارف الهی و معارف قرآنی است».شوق حرکت به سوی انس با قرآن را زیاد کنیدایشان در این دیدار با اشاره به اهمیت تلاوت زیبای قرآن فرمودند: «امروز این شوقی را که به قرآن در همه جا هست، باید زیاد کرد؛ این را باید روزبه‌روز افزایش داد. این تلاوت خوب، صدای خوب، ترتیب مجلس‌آرائی خوب - که بحمداللَّه می‌بینم این خوانندگان ما در مجلس‌آرائیِ قرآنی تدریجاً ماهر و مسلط شده‌اند - چیزهای باارزشی است؛ فایده‌اش این است که ما را با قرآن، با معارف قرآنی، با معانی قرآنی آشنا می‌کند».حافظ قرآن کم داریم/ ما باید 10 میلیون نفر حافظ قرآن داشته باشیممقام معظم رهبری در این دیدار مطالبه مهمی از جامعه قرآنی داشتند و فرمودند: «یکی از چیزهایی که می‌تواند تدبر در قرآن را به ما ارزانی بدارد، حفظ قرآن است. ما حافظ قرآن کم داریم. من قبلاً گفتم که در کشور ما حداقل باید یک میلیون نفر حافظ قرآن باشند - حالا یک میلیون که عدد کمی است نسبت به این جمعیتی که ما داریم - اما حالا چون دوستان الحمدللَّه یک مقدماتی فراهم کرده‌اند، کارهایی را مشغول شده‌اند و دارند برنامه‌هایی را فراهم می‌کنند برای اینکه ان‌شاءاللَّه حفظ راه بیفتد، ما هم امیدمان بیشتر شده و به جای یک میلیون، میگوئیم ان‌شاءاللَّه ما باید 10 میلیون نفر حافظ قرآن داشته باشیم».حفظ قرآن باید حافظ را به تدبر در آیات الهی هدایت کندایشان در ادامه حفظ قرآن را قدم اول دانستند و فرمودند: «اولاً حفظ را باید نگه داشت. بنابراین حافظ قرآن باید تلاوت کننده مستمر قرآن باشد؛ یعنی مرتباً بایستی قرآن را تلاوت کند؛ والّا حفظ از دست خواهد رفت. بعد بایستی این حفظ کمک کند به تدبر ... آنجایی که شما قرآن را تکرار می‌کنید، حافظید و می‌خوانید، فرصت تدبر و تعمق در آیات قرآن برای شما پیدا می‌شود».رهبر معظم انقلاب اسلامی در 24 مردادماه سال 1390 در دیدار با جمعی از شعرا فرمودند: «به یک آدم داستانسرا، اگر صرفاً داستانسرا و حماسه‌سرا باشد، حکیم نمی‌گویند. این «حکیم» را هم ما نگفتیم؛ صاحبان فکر و اندیشه در طول زمان او را حکیم نامیدند... حافظ اگر افتخار نمی‌کرد به حافظ قرآن بودن، تخلص خودش را «حافظ» نمی‌گذاشت. او جزو حفّاظ قرآن است؛ «قرآن ز بر بخوانم با چهارده روایت». حالا قرّاء ما که با اختلاف قرائت هم می‌خوانند، معمولاً دو تا، سه تا روایت بیشتر نمی‌توانند، بخوانند؛ اما او می‌توانسته با چهارده روایت قرآن را بخواند که خیلی عظمت دارد».راه بهره‌گیری از معارف، انس با قرآن استرهبری در ادامه با اشاره به توانمندی‌های قرآنی شاعران کشورمان، اضافه کردند: «این آشنایی با قرآن در غزل حافظ مشهود است، برای کسی که آن را بفهمد. سعدی که خب، واضح است؛ مولوی که آشکار است؛ جامی و صائب هم همین جور. شما دیوان صائب را نگاه کنید، یک معرفت دینی عمیق در آن می‌بینید. انسان به بیدل که می‌رسد، به شکل دهشتناکی در شعر او معارف عمیق پیچیده دینی را مشاهده می‌کند. اینها بزرگان ما هستند، اینها ائمه شعرند؛ در واقع باید گفت پیامبران شعر فارسی، اینها هستند. اینها برخوردار از معارف بودند. خودتان را برخوردار از معارف کنید. البته راهش آشنایی با قرآن، انس با قرآن، انس با نهج‌البلاغه، انس با صحیفه سجادیه است».نگذاریم صاعقه گناه خرمن دستاوردهای قرآنی ما را آتش بزندمقام معظم رهبری 9 شهریورماه سال 1390 در خطبه‌های نماز عید فطر نیز تصریح کردند: «در ماه مبارک رمضان، بسیاری از مردمِ موفق و باسعادت توانستند محصول زیادی را بردارند؛ محصولی که برای دوره سال آنها، بلکه در مواردی برای سراسر عمر آنها، دارای برکات خواهد بود. عده‌ای انس با قرآن پیدا کردند، از معارف قرآنی بهره بردند، تدبر کردند؛ عده‌ای انس و مناجات با خدا را در این ماه برای خودشان رویّه و روش قرار دادند و دل‌های خودشان را نورانی کردند... آنچه لازم است، این است که ما این دستاوردها را حفظ کنیم، این محصول را حفظ کنیم؛ نگذاریم صاعقه گناه، این خرمن ارزشمند محصول را آتش بزند و از بین ببرد. راه خدا را، راه توجه را، راه صفای نفس را، راه انس با قرآن را، راه باز نگهداشتن رابطه خود با خدا، درد دل کردن به خدا و گفتن به خدا را به روی خودمان باز نگه داریم. اگر شما با خدا حرف زدید، خدا هم با شما حرف می‌زند».انس با قرآن در ماه رمضان میلیونی استایشان در 17 شهریورماه سال 1390 در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری با اشاره به اهمیت جلسات قرآنی، فرمودند: «در جلسات تلاوت قرآن که گاهی در یک روز شاید هزار نفر یا بیشتر می‌نشینند و تلاوت‌ها را استماع می‌کنند، این نه در یک شهر، نه در دو شهر، در بسیاری از شهرهای کشور تکرار می‌شود. واقعاً انسان نمی‌داند چطور خدا را شکر کند که کشورِ دورافتاده از قرآن و تلاوت قرآن و انس با قرآن در دوران طاغوت، امروز این‌جور آمیخته باشد با آیات کریمه الهی. انسان می‌بیند جوان‌هایی را، نوجوان‌هایی را که آنجا نشسته‌اند و یک ساعت تلاوت می‌کنند؛ چه تلاوت شیوایی؛ صحیح، دقیق، متوجه به معنا، و مردم هم گوش می‌کنند. اگر در سطح کشور انسان ملاحظه کند، می‌توان گفت این انس با قرآن و تلاوت قرآن در ماه مبارک رمضان، اعداد میلیونی دارد».* مطالبات رهبری در حوزه قرآن در سال 1389ترویج انس با قرآن نیازی به سیاستگذاری نداردرهبر معظم انقلاب اسلامی، 24 تیرماه سال 1389 در دیدار شرکت‌کنندگان در بیست‌وهفتمین دوره مسابقات بین‌المللی قرآن کریم با اشاره به فاصله جامعه با قرآن، تصریح کردند: «ما هنوز از قرآن خیلی دوریم و خیلی فاصله داریم. دل‌های ما باید قرآنی بشود. جان ما باید با قرآن انس بگیرد. اگر بتوانیم با قرآن انس بگیریم، معارف قرآن را در دل و جان خودمان نفوذ بدهیم، زندگی ما و جامعه ما قرآنی خواهد شد؛ احتیاج به فعالیت و فشار و سیاستگذاری ندارد. اصل این است که دلمان، جانمان و معرفتمان حقیقتاً قرآنی باشد».تربیت حافظ و قاری قرآن مقدمه‌ای برای رسیدن به هدف بالاتری استایشان در ادامه افزودند: «انس با قرآن، آشنایی با قرآن ما را نزدیک می‌کند. این جلسات قرآنی، این دوره‌های قرآنی، این مسابقات قرآنی، اینی که ما به تربیت قرّاء و حفّاظ دل بستیم، به خاطر این است؛ اینها همه‌اش مقدمه است؛ ولی مقدمات لازمی است.... من باز هم به جوانان عزیزمان توصیه می‌کنم که با قرآن انس بگیرید، با قرآن مجالست کنید «و ما جالس هذا القران أحد الّا قام عنه بزیادة او نقصان، زیادة فی هدی او نقصان من عمی»(نهج البلاغه، خطبه 176) هر باری که شما با قرآن نشست و برخاست کنید، یک پرده از پرده‌های جهالت شما برداشته می‌شود؛ یک چشمه از چشمه‌های نورانیت در دل شما گشایش پیدا می‌کند و جاری می‌شود. انس با قرآن، مجالست با قرآن، تفهم قرآن، تدبر در قرآن، اینها لازم است».علوم عقلی و تفسیر قرآن از تأثیرگذاری فلسفه وارداتی جلوگیری میکندرهبری در دیدار طلاب، فضلا و اساتید حوزه علمیه قم در 29 مهرماه سال 1389 با اشاره به اهمیت تفسیر قرآن، خاطر نشان کردند: «امروز اگر نظام و جامعه ما از فلسفه محروم بماند، در مقابل این شبهات گوناگون، این فلسفه‌های وارداتی مختلف، لخت و بی‌دفاع خواهد ماند. آن چیزی که می‌تواند جواب شماها را بدهد، غالباً فقه نیست؛ علوم عقلی است؛ فلسفه و کلام. اینها لازم است. در حوزه، اینها رشته‌های مهمی است. رشته مهم دیگر، تفسیر است؛ انس با قرآن، معرفت قرآنی. ما نباید از تفسیر محروم بمانیم. درس تفسیر مهم است، درس فلسفه مهم است؛ اینها رشته‌های بسیار باارزشی است».فهم معنای قرآن لحن تلاوت را هدایت میکندمقام معظم رهبری 21 مردادماه سال 1389 در دیدار با جامعه قرآنی فرمودند: «اگر بخواهیم از قرآن به معنای حقیقی کلمه بهره ببریم، باید با معارف قرآن و مفاهیم قرآن آشنا بشویم. این تلاوت هم و این حفظ قرآن هم و این انس با قرآن هم به ما در این جهت کمک می‌کند. اگر درس گرفتن از قرآن نمی‌بود، این همه به ما توصیه نمی‌کردند که قرآن را تلاوت کنیم. چون باید توجه داشته باشیم هدف این نیست که این امواج صوتی در فضا به وجود بیاید و پراکنده بشود.... آیه‌ای را که تلاوت می‌کنید، بدرستی معنایش را درک کنید. همین معنایی که یک عربی‌دان می‌تواند بفهمد، همین معنای ظاهری را درست درک کنید. این که درک شد، آن وقت در تلاوت، فرصت و قدرت تدبر به انسان دست می‌دهد. یعنی انسان می‌تواند آن وقت تدبر کند و من به شما عرض کنم وقتی که معنای آیه را بدانیم، آن کسی که اهل صوت و آهنگ و لحن و خواندن هست، خودِ این فهم معنای آیه، لحن را هدایت می‌کند».قرآنیان به ترجمه قرآن مسلط باشند/ قاریان با توجه به معنای آیات تلاوت کنندایشان در ادامه به قاریان توصیه کردند که تلاوتی متناسب با زبان قرآن داشته باشند و افزودند: «قرآن را با توجه به معنا بخوانید؛ جوری بخوانید که با طرف مقابل، با مخاطبی که دارد می‌شنود، کأنه دارید با زبان قرآن حرف می‌زنید. این اگر شد، آن وقت شما از خواندنتان بهره بردید، مردم هم از شنیدن قرآن و شنیدن تلاوت شما بهره‌مند می‌شوند.... روی ترجمه قرآن، دوستان قاری کار کنند؛ یعنی واقعاً جوری باشد که مسلط باشند به ترجمه قرآن. البته حفظ قرآن هم در این زمینه خیلی مهم است».
منبع:فارس