عقیق: زهرا بختیاری: پس از شروع جنگ در سوریه و غائله‌ای که تکفیری‌ها علیه این سرزمین و مقدسات مسلمانان در سالهای ابتدایی دهه 90، به‌راه انداختند واژه‌ای جدید در حوزه ادبیات پایداری به وجود آمد و مردم برای اولین بار با کلمه «مدافع حرم» آشنا شدند. رزمندگانی که از ممالک مختلف اسلامی خود را به کشور سوریه می‌رساندند تا کنار مردم مظلوم آنجا، به مقابله با تروریست‌های تکفیری برخیزند و اجازه ندهند دست ناپاک گروه‌هایی مثل داعش، جیش الحر و... به ساحت مقدس حرم حضرت زینب(س)، حضرت رقیه و سپس عتبات عراق برسد، «مدافعان حرم» نام گرفتند.
در واقع دفاع از حرم با همه جوانب و زوایای خود چه در حوزه عملیات‌ها و چه شهدا و... موضوعی است که سالهای طلایی در تاریخ مسلمانان رقم زد، حوزه‌ای که پرداختن به آن از طرف هنرمندان اعم از نویسندگان، فیلمسازان، شعر و... امری مهم است که البته آن‌طور که باید مورد توجه قرار نگرفته است، در سلسله نشست‌هایی به واکاوی و آسیب‌شناسی این مسئله پرداختیم که در ادامه بخش دوم سومین نشست را با حضور «حسن علایی فعال» نویسنده و پژوهشگر حوزه ادبیات پایداری، خواهید خواند:
در قسمت اول صحبت‌هایتان اشاره کردیدایران ابتدای جنگ سوریه کمکش مستشاری بود، این حضور چه تفاوتی با حضور نظامی ما در جنگ با تکفیری‌ها داشت؟
حضور مستشاری به این معنا بود که ایران عده و عُده نظامی در سوریه نداشت و صرفاً کمک فکری و مشاوره به حکومت سوری در میدان عملیاتی می‌داد. چیزی که در چارچوب کمک مستشاری تعریف شده است. اما حضور نظامی یعنی فرستادن چند گردان نفر و تجهیزات تسلیحاتی و اینکه به طور مستقیم در جنگ ورود پیدا کنید. خب در ابتدای آشوب‌هایی که در سوریه رخ داد، واقعاً نقش ایران مستشاری بود، از لحاظ سیاسی و نظامی و امنیتی به مسئولان سوری مشاوره می‌داد و رهنمودهایی می‌کرد که چطور رفتار کنید تا مردم سوریه آسیب نبینند و حکومت هم استقرار لازم را داشته باشد. ولی دنیا مُصر بود که بگوید نه، ایران نقش نظامی دارد.
حضور مستشاری ایران در سوریه به خواست دولت آنجا نظامی شده بود. اما به دلایلی از جمله امنیتی، رسانه‌ای نکرده بودند. تا اینکه در سال 92 اتفاقی رقم خورد و یکی از فیلمبردارهای ایرانی حاضر در سوریه که در حال ساخت مستندی بود، توسط تروریست‌های تکفیری به شهادت رسید و دوربین او به دست دشمن افتاد. آنها هم فیلم را در اختیار شبکه بی‌بی‌سی قرار دادند و مدعی شدند طبق این فیلم، ایران در سوریه حضور نظامی دارد و حضورش مستشاری نیست. این فیلم مستند پخش شد و در بوق و کَرنا هم کردند. دقایقی از فیلم، نیروهای نظامی ایران را نشان می‌داد.
پس از این اتفاق، در شورای مدیران روابط عمومی سپاه فیلم را دیدیم و جلسه گذاشتیم چه عکس العملی در این خصوص نشان دهیم. من نکته‌ای به دوستان گفتم: عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد! تا امروز ما در سطح مسئولین نظامی و سیاسی در خصوص حضور نظامی مان صحبتی نکرده بودیم، اما الان که اینها دارند اینطوری برخورد می‌کنند ما اتفاقاً بیاییم و به صورت رسمی اعلام کنیم که چقدر در جنگ سوریه نقش داریم و حق مطلب را ادا کنیم.
آن ایام بعضاً شهید هم داده بودیم اما حتی تشییع‌جنازه شهدای مدافع حرم هم بدون اعلام جزییات انجام میشد. مثل شهید شاکری و امثالهم که با عناوین دیگری خبر شهادتشان منتشر میشد. با این اتفاق و پخش فیلم گفتیم این شهدای عزیز واقعاً دارند جانفشانی می‌کنند اما چرا باید غریبانه تشییع شوند؟ یک زمانی مثل 8 سال دفاع مقدس جنگ در خاک خودتان است، شما یک انگیزه‌ای دارید مثل حفظ خاک و ناموس و ... اما اینکه یک نفر از خانه و زندگی‌اش بگذرد و هزاران کیلومتر آن طرف‌تر برود و دفاع کند، خیلی ایثار و از خودگذشتگی است!
یادم هست در آن جلسه گفتم حالا که این موضوع پیش آمده ما حداقل بگوییم این فیلم را با کیفیت بالا در سطح پایگاه‌های بسیج منتشر و پخش کنند تا اعلام کنیم قضیه این است و ایران فراتر از حضور مستشاری در سوریه وارد شده است. در آن جلسه بعضی از دوستان این نظر را پذیرفتند و بعضی نپذیرفتند و گفتند هنوز زود است و باید با نیروی قدس هماهنگ کنیم.
آن زمان سردبیر پیام انقلاب و مسئول انتشارات بودم. ویژه‌نامه در خصوص جنگ سوریه آماده کردیم آن هم در شرایطی که هنوز آنقدر حضور شخص شهید قاسم سلیمانی آنجا مطرح نبود. براساس یک سخنرانی حاج قاسم در لشکر 41 ثارالله در کرمان انجام داده بود، مطلب را جمع کردیم. درواقع سرفصل‌های صحبت او را درآوردیم و طبق آن گفت و گو و مقاله تهیه کردیم و ویژه نامه حاضر شد.
سپس در شورای سردبیری صحبت شد که روی جلد چه طرحی باشد؟ آن موقع سیاست ما اینطور بود که روی جلد پیام انقلاب عکس بعضی از شخصیت‌های مطرح جهان اسلام مثل سیدحسن نصرالله، را می‌زدیم. پیشنهاد دادم در این شماره چون بحث نیروی قدس و مدافعان حرم است، ما عکس سردار سلیمانی را بزنیم، برخی از دوستان گفتند این خیلی رو بازی کردن است و نباید اینقدر شخصیت او واضح مطرح شود! اما من گفتم این نقطه‌عطفی در کار می‌شود.
خلاصه روی جلد را طراحی کردیم و یک عکس زیبا و تمام رخ سردار سلیمانی را زدیم. رئیس روابط عمومی سپاه سردار شریف بود، مجله را برایش فرستادیم تا تأیید کند و چاپ کنیم. او گفت: چه‌کار میکنید؟! عکس سردار سلیمانی؟! گفتم: آقا، این کار می‌گیرد، نگران نباشید! خلاصه این مجله چاپ شد و یک نسخه خدمت سردار سلیمانی رفت. آنجا ایشان در یک جلسه با خنده به آقای شریف می‌گوید؛ آقا، چه‌کار کردی؟! و ضمنی این قضیه را تأیید کرده بود البته، بعد از این قضیه ما یکی از مسئولین نیروی قدس را دعوت کردیم و گفتیم حضور نظامی ایران در سوریه دیگر مطرح شده است، ما کدام بخش‌ها را می‌توانیم در رسانه مطرح کنیم؟ اینطوری که نمی‌شود، داریم هزینه می‌کنیم و شهید می‌دهیم بعد هم می‌گوییم حضورمان مستشاری است! خلاصه بحث‌هایی داشتیم و او گفت چه بخش‌هایی را می‌شود رسانه‌ای کرد و چه بخش‌هایی را نمی‌شود رسانه‌ای کرد و ما تقریباً یک خطی پیدا کردیم. این قضیه دیگر به سمت و سوی رسانه‌ای شدن رفت و هویدا شدن نقش ایران در سوریه و عراق.
یکی از مواردی که می‌توان گفت در جنگ سوریه ما نسبت به تکفیری‌ها، قوی عمل نکردیم بحث جنگ روانی و رسانه بود. شاید یکی از دلایلش این بود کهبه خاطر بحث امنیتی نمی‌توانیم خیلی چیزها را مطرح کنیم. اما فکر میکنید چه علل دیگری در این موضوع دخیل بوده و هست؟
ما برای مدافعان حرم هنوز کاری نکردیم. حتی در مورد دفاع مقدس و انقلاب هم کار نکردیم. الان یکی از موضوعاتی که ما در مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس دنبال می‌کنیم نقش امام خمینی(ره) در دفاع مقدس است، شما یک جست‌وجویی کنید ببینید چند کتاب در این خصوص منتشر شده است و با چه کیفتی؟ واقعاً به تعبیر حضرت آقا موضوع امام(ره) و نقش امام(ره) در دفاع مقدس مغفول واقع شده و ایشان مطالبه می‌کند و می‌گوید بپردازید. حالا امام (ره)که به عنوان رهبر انقلاب نقش بسیار تعیین‌کننده در انقلاب و دفاع مقدس داشتند، اینقدر مغفول واقع شده، بحث دفاع مقدس، مدافعین حرم و جبهه مقاومت که جای خود دارد و متأسفانه کاری نکردیم و ضعف بسیار شدیدی در این زمینه داریم. خصوصاً در تبیین مبانی فکری تکفیری‌ها که اینها الان هم دارند با تبلیغات و کارهایی رسانه‌ای جذب نیرو می‌کنند. ضمن اینکه توجه داشته باشید جذب نیرو فقط ساپورت مالی نیست، این یک بخش است اما کسی که عملیات انتحاری می‌کند باید توجیه شده باشد که مستمسک اصلی آنها روی مبانی دینی است. یک فرد انتحاری از لحاظ دینی باید شست‌وشوی فکری شود تا جایی که فکر می‌کند اگر جلیقه انتحاری را ببندد و خود را منفجر کند بلافاصله وارد بهشت می‌شود و پیامبر(ص) از او استقبال می‌کند، عموم انتحاری‌ها با این فکر عملیات می‌کنند، فکری که مفتی‌ها و کسانی که مبانی فکری تکفیر و سلفی‌گری به‌عهده‌شان است با مغز آنها انجام میدهند و بعد جوانی که اطلاعی ندارد فریب میخورد و این کارها را انجام می‌دهد. اما ما هیچ کاری انجام ندادم در تبیین نقش این مفتی‌ها و مراجع فکری آنها که افکار عمومی جهان و بعضی تازه مسلمان‌‌شده‌ها را تحت تأثیر قرار میدهند.
حالا ما تصمیم گرفتیم بگوییم؛ نقش مدافعان حرم چیست؟ چرا جمهوری اسلامی در جنگ سوریه ورود پیدا کرده است؟ که بعد فرمایشات بسیار متین و تاثیرگذار حضرت آقا مطرح شد که ایشان سرفصل‌هایی را مطرح کردند مبنی بر اینکه مردم بدانید اگر ما در سوریه نمی‌رفتیم باید در شهرهای خودمان با تکفیری ها مقابله می‌کردیم.
تا کنون برای این هدف چه آثاری انجام شده است؟
ما به این فکر افتادیم که بحث مدافعان حرم باید با قوت هر چه تمام رقم بخورد، دستاوردهای این حرکت، نقش جمهوری اسلامی در سوریه، همه باید تحلیل شود و این در استمرار انقلاب و دفاع مقدس دارد شکل می‌گیرد. با تأکید بر آن جنبه که ما صرفاً بحث کتاب را دنبال نمی‌کنیم و درصدد این هستیم که همه رسانه‌ها و ابزارها و شیوه‌های اطلاع‌رسانی و تبلیغاتی را وارد عرصه بکنیم که کتاب بخشی از این کار است. تا بتوانند بحث مدافعان حرم، چرایی حضور جمهوری اسلامی، دستاوردهای این حرکت را تبیین کنند.
درانتقال مفهوم دفاع مقدس تا حدودی کمبودها و چالش ها را شناختیم در حالی که دو نسل هم از آن می گذرد. چرا از تجربه آن استفاده نکردیم تا در مورد مدافعان حرم بهتر کار شود؟در حالی که احساس می شود اکنون که نسلی هم از آن نگذشته فاصله بین جوانان با این موضوع زیاد است.
مقام معظم رهبری در سالهای اخیر عبارات پرمغزی در رابطه با مدافعان حرم داشتند، دو تعبیر ایشان برای من جالب و قابل توجه است، یکی اینکه ایشان می‌فرمایند موضوع مدافعان حرم ماجرای حیرت‌انگیز زمان ماست و بعد می‌فرمایند این موضوع از پدیده‌های بزرگ زمانه است! مطالب حضرت آقا بدون هیچ تعارفی حکیمانه است، تعابیری که به کار می‌برند کاملاً حساب‌شده است، شما وقتی فضای عمومی جامعه را در نظر می‌گیرید، با توجه به نظم نوین جهانی که دشمنان مطرح می‌کردند و درصدد تحقق آن بودند، می‌بینید یک اقدامی صورت می‌گیرد که بسیار تاثیرگذار و نقطه مقابل آن حرکتی که می‌خواهد به سود استکبار شود، رخ داده.
شما می‌آیید یک پاتک می‌زنید و یک جریانی به نام جریان مقاومت و مدافعان حرم را پیش می‌آورید، نه تنها آن ایده و فکر دشمنان در نطفه خفه می‌شود بلکه شما می‌آیید براساس اصول خودتان یک فضای جدید ایجاد میکنید. یعنی کار دو بخش دارد یک بخش ناکار کردن اقدامات آنهاست، بخش دوم رسوخ دادن سیاست‌های خودتان است.
بحث انقلاب، دفاع مقدس، جریان مقاومت و مدافعان حرم یک سلسله کاملاً مرتبط است، اگر کار خوبی شده در این سلسله باید تعریف شود، اگر هم کم‌کاری شده در رابطه با ما، الان این اشکالی که شما وارد کردید، در مورد بحث انقلاب و دفاع مقدس هم مطرح است، اصلاً بحث فاصله زمانی هم خیلی مطرح نیست یعنی جوان امروز یک سوال اساسی دارد که چرا انقلاب کردیم؟ یا در بحث دفاع مقدس می‌گویند چرا جنگ کردیم یا بعد از فتح خرمشهر جنگ چرا ادامه پیدا کرد؟ یا ما با فلسطین و سوریه چه کار داریم؟
اما مطلب اساسی این است که اصلاً بنیانگذاری انقلاب اسلامی در همین چهارچوب تعریف می‌شود. زمانی که امام(ره) انقلاب را شروع کرد یکی از سرفصل‌های اصلی حرکت ایشان بحث مقابله با اسرائیل بود، مقابله با آمریکا و رژیم شاه بود و این سه اصل اساسی حرکت سیاسی، اجتماعی، انقلابی حضرت امام(ره) بود که آن زمان هم می‌گفتند شما هر چه می‌خواهید بگویید ولی به این سه موضوع نپردازید: به شاه چیزی نگو، اسرائیل را خطر تلقی نکن و با آمریکا هم کاری نداشته باش! در صورتی که هویت انقلاب اسلامی یعنی همین.
همین بحث‌ها دارد توسط دگراندیشان به چالش کشیده می‌شود و وظیفه ما جهاد تبیین است. الان ما یک کتاب جامعی نداریم که انقلاب اسلامی را به دنیا معرفی کند. یعنی با آن ضرب شستی که حضرت امام(ره) داشت، انقلاب را جهانی کرد و در اقصی‌نقاط حرف از انقلاب و امام(ره) و حضرت آقاست. این حس کاریزماتیک حضرت امام(ره) و تقدسی که ایشان داشته یا رهنمودهای حکیمانه حضرت آقاست که دارد کار را پیش می‌برد، وگرنه رسانه‌های مان خیلی عقب هستند، هم از افکار امام(ره) و هم از افکار حضرت آقا. متاسفانه این کم‌کاری کاملاً محرز است.
نقش موازی‌کاری نهادها را در این کم کاری ها چطور می‌بینید؟
یکی از آسیب‌هایی که ما در کار رسانه‌ای داریم خصوصاً در بحث کتاب، بحث موازی‌کاری است، موازی کاری به علاوه جزیره‌ای عمل کردن. یک زمانی مثلاً شما از موازی‌کاری مطلع هستید، این یک موضوع است، موضوع مهم‌تر این است که دستگاه‌های متولی هم دچار موازی‌کاری هستند و هم پراکنده‌کاری، یعنی در بخش خصوصی یک اتفاقی می‌افتد آنها ملزم نیستند که اطلاع‌رسانی کنند اما دستگاه‌های متولی که دارند از یک سیستمی تغذیه می‌شوند، پول و امکاناتی می‌گیرند و یک ماموریتی برای آنها تعریف شده است، اینها دیگر نباید دچار موازی‌کاری و پراکنده‌کاری و یا جزیره‌ای عمل کردن بشوند. چون کار ما بحث دفاع مقدس است کاملاً مطلعیم بعضی از کارها توسط بعضی از سازمان‌های رسمی دارد بدون کمترین اطلاع از همدیگر متأسفانه انجام می‌گیرد.
در جلسه‌ای که با مسئولین داشتیم این نکته را عرض کردم یکی از ضعف‌ها این است که یک بانک جامع اطلاعاتی نداریم که مثلاً یک نویسنده و یا پژوهشگر مراجعه کند تا بداند در حوزه دفاع مقدس چه کارهایی انجام شده و چه کارهایی انجام نشده؟ که اگر کاری دارد انجام می‌شود او انجام ندهد یا زاویه دیگری کار کند.
اصلا چه ضرورتی دارد به موضوع مدافعان حرم بپردازیم؟
یکی از ضرورت‌هایی که ما باید به بحث مدافعان حرم در این زمانه بپردازیم ارتباطش با بحث انقلاب و دفاع مقدس است. یعنی اگر ما دفاع مقدس را نداشتیم، به هیچ عنوان جریان مقاومت به این شکلی که الان در این کشورها مثل لبنان، فلسطین، سوریه، عراق و یمن دارد خودش را نشان می‌دهد، اینها اصلاً حادث نمی‌شد و با این تأثیرگذاری یعنی فرهنگ دفاع مقدس آن اقدامی که رزمنده‌های عزیز ما در آن 8 سال انجام دادند، این زمینه‌های ایجاد جبهه مقاومت را فراهم آورد که سردمداران و رهبران جبهه مقاومت هم در کشورهای مختلف به این مساله اذعان می‌کنند. یعنی همه آنها می‌گویند ما این مقاومت را از 8 سال دفاع مقدس جمهوری اسلامی درس گرفتیم.
شهید سلیمانی یک فراز بلندی را در صحبت هایش می‌گوید که بسیار معروف است: «قله جریان دفاع مقدس است، دامنه‌اش جریان مقاومت است». به زعم ایشان اگر جریان 8 سال دفاع مقدس نبود اصلاً جریان مقاومت و مدافعان حرم شکل پیدا نمی‌کرد و به این نتایج دسترسی پیدا نمی‌شد. باز او می گوید: همه کارهایی که ما در جبهه مقاومت و مدافعان حرم در سوریه و عراق انجام دادیم، همه را جمع کنید به اندازه یک عملیات در زمان 8 سال دفاع مقدس نیست.
این صحبت‌ها در حالی است که در یک زمان حاج قاسم فرماندۀ 4 حوزه مقاومت یعنی فلسطین، لبنان، سوریه و یمن بود و با اشرافی که به این جریانات داشت، تمام و کمال گفت 8 سال دفاع مقدس قله است و جریان مقاومت دامنه است. حالا دفاع مقدس چه نقشی داشته است؟ حضرت آقا می‌فرمایند ماندگاری انقلاب اسلامی به واسطه دفاع مقدس است، می‌‌خواهیم بگوییم اگر امروز در دنیا حرف از انقلاب اسلامی است، به خاطر 8 سال دفاع مقدس و به خاطر شکل‌گیری جریان مقاومت و مدافعان حرم است.
امروز اگر در آمریکای لاتین از شهید سلیمانی به عنوان فرمانده جریان مقاومت اسم و رسمی است، این رویش انقلاب و دفاع مقدس است. یعنی ما الان از بستر جریان مقاومت و مدافعان حرم، پیام‌های انقلاب اسلامی را به دنیا عرضه می‌کنیم. بنابراین بخش مهم هویت انقلاب اسلامی به واسطه بحث مدافعان حرم دارد رقم میخورد، نقشی که جمهوری اسلامی داشته در واقع معرف پتانسیل انقلاب است. حالا در دنیا شما هر جا را در نظر بگیرید، آشنایی آنها با انقلاب اسلامی از بستر مدافعان حرم است. مدافعان حرم دارد به ماندگاری دفاع مقدس کمک می‌کند، دفاع مقدس هم به ماندگاری انقلاب اسلامی. بنابراین ضرورت دارد که ما به ابعاد مختلف جریان مقاومت و مدافعان حرم بپردازیم، اگر به انقلاب اسلامی تعلق خاطر داریم و قائل به این هویت موجود هستیم.
منبع:تسنیم