دوم. مسئولیت پذیری نسبت به همدیگریعنی بی تفاوت نبودند به امور جامعه و گرفتاری های مردم که در فرهنگ دینی فوق العاده اهمیت دارد. امام صادق عليه السلام می فرمایند:تَواصَلوا و تَبارُّوا و تَراحَموا و كُونُوا إخوَةً بَرَرَةً كَما أمَرَ كُمُ اللَّهُ؛ یعنی با يكديگر پيوند داشته باشيد و به هم نيكی كنيد، و با يكديگر مهربان باشيد و همچنان كه خداوند به شما دستور داده است، برادرانی نيكوكار باشيد.( الكافي ، ج ۲ ، ص ۱۷۵)یا حضرت امام كاظم عليه السلام می فرمایند:إنَّ لِلّهِ عِباداً فِي الأرضِ يَسعَونَ في حَوائجِ النّاسِ هُمُ الآمِنونَ يَومَ القِيامَةِ؛ یعنی خداوند در زمين بندگانی دارد كه برای برآوردن نيازهای مردم ميكوشند؛ اينان ايمنی يافتگان روز قيامتاند. ( الكافي ، ج ۲ ،ص ۱۹)همچنین پیامبر اکرم (ص) در یک بیان مشهور می‌فرمایند: مَنْ اَصْبَحَ لایهْتَمُّ بِاُمُورِ الْمُسْلِمینَ فَلَیسَ بِمُسْلِمٍ؛ یعنی کسی که صبح کند و به مسائل مسلمانان همّت نگمارد، مسلمان نیست.
سوم. دست گیری از محرومینرسیدگی به فقرا و محرومین، یکی از مطالبات مهم فرهنگ اسلامی از مسلمانان است. هر یک فقيري که در جامعه اسلامی وجود داشته باشد، مایه شرمساری است و شرمساری بیشتر آنجاست که به فقرا رسیدگی درستی نشود. امام علي عليه السلام می فرمایند:إنَّ أحَبَّ المُؤمنِينَ إلَي اللَّهِ مَن أعانَ المُؤمِنَ الفَقيرَ مِنَ الفَقرِ في دُنياهُ و مَعاشِهِ؛ یعنی محبوبترين مؤمن نزد خداوند، كسي است كه مؤمنِ فقيري را، در تنگدستی دنيا و گذران زندگی، ياری برساند. (تحف العقول ، ص ۳۷۶ )یا امام صادق عليه السلام می فرمایند :اَيُّما مُؤمِنٍ نَفَّسَ عَن مُؤمِنٍ كُربَةً ، نَفَّسَ اللَّهُ عَنهُ سَبعينَ كُربَةً مِن كُرَبِ الدُّنيا و كُرَبِ يَومِ القيامَةِ؛ هر مؤمنی كه گرفتاری مؤمنی را بر طرف كند، خداوند هفتاد گرفتاری دنيا و آخرت را از وی دور می‌سازد. (مستدرك الوسائل ، ج ۱۲، ص ۴۱۳ )البته توجه داشته باشید که در محرومیت زدایی، همیشه پیشگیری، مقدم بر مقابله است. یعنی قرار نیست دائما بر تعداد صندوق صدقه و نهادهای امدادی اضافه شود بلکه هدف این است که با ایجاد یک سیستم اقتصادی قوی و عدالت‌محور، آنقدر محروم و فقیر کم شود تا اکثر این نهادهای امدادی تعطیل شوند. در این زمینه امام علی علیه اسلام می فرمایند : «لو تَمثّل لِی الفقر رجلاً لَقَتلتُهُ؛ یعنی اگر فقر در قامت یک مرد ظاهر شود من حتما گردن فقر را می زنم. اینجا منظور از گردن زدن فقر، ریشه کن کردن فقر است.
چهارم. بازکردن گره از کار مردمگره‌گشایی از مردم شامل هم غنی میشود و فقیر. در هر زمینه ای که گره‌گشایی جنبه اخلاقی و مشروع داشته باشد. امام كاظم عليه السلام می فرمایند : إنَّ لِلّهِ عِباداً فِي الأرضِ يَسعَونَ في حَوائجِ النّاسِ هُمُ الآمِنونَ يَومَ القِيامَةِ؛ یعنی خداوند در زمين بندگانی دارد كه براي برآوردن نيازهای مردم می‌كوشند؛ اينان ايمنی يافتگان روز قيامتاند. ( الكافي ، ج ۲ ،ص ۱۹)یا امام صادق علیه السلام می فرمایند : ما قَضی مُسْلِمٌ لِمُسْلِمٍ حاجَةً اِلاّناداهُ اللّهُ تَبارَک وَتَعالی عَلَی ثَوابُک وَلا اَرْضی لَک بِدُونِ الْجَنَّةِ؛ یعنی هر مسلمانی که نیاز و حاجت مسلمانی را برطرف نماید خدای متعال به او می‌فرماید: اجر و ثواب تو بعهده منست و به کمتر از بهشت برای تو راضی نخواهم شد.
پنجم. کمک به رفع اختلافات و خصومت‌ها فرهنگ اسلامی بی اعتنایی و بی تفاوتی به اختلافات و کمک نکردن به رفع اختلافات میان مردم را سزاوار نمی داند و لذا روایات زیادی در باب اهمیت و ثواب اختلاف‌زدایی و آشتی دادن مردم با هم داریم. پیامبر گرامی اسلام (ص) می فرمایند : اِنَّ أَفضَلَ الصّدَقَةِ اِصلاحُ ذاتِ البَینِ؛ یعنی اصلاح و سازش میان مسلمانان برای انسان بالاترین صدقه و احسان به شمار می‌آید. (مواعظ عددیّه، ص ١٩)
ششم. تعاون تعاون به مفهوم همکاری جمعی در امور خیر به روشهای گوناگون، یکی از نهادهای قرآنی است و اگر به تشکّل و سیستم تبدیل شود، فوق العاده برای جامعه کارساز است. کار خیری که جمعی انجام شود، صد برابر اگر کار خیر فردی موثرتر است. قرآن کریم در سوره مائده آیه ۲ می فرماید:تَعاوَنُوا عَلَي البِرِّ و التَّقوي و ولا تَعاوَنُوا عَلَي الإثمِ و العُدوانِ؛ یعنی در نيكوكاري و پرهيزكاري يكديگر را ياري كنيد و در گناه و تجاوز ، به يكديگر ياري نرسانيد.
هفتم. قرض الحسنه قرض الحسنه می تواند می تواند غیر مالی هم تصور شود اما معمولا منظور از قرض الحسنه وام بدون چشم داشت و بدون سود و بهره است. آنقدر قرض الحسنه در نظر اسلام مهم است که کانه فردی که به برادر و خواهر مؤمن خود قرض می دهد، دارد به خود خدا قرض می دهد. قرآن کریم در سوره بقره آیه ۲۴۵ می فرماید : مَنْ ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَيُضَاعِفَهُ لَهُ أَضْعَافًا كَثِيرَةً ۚ وَاللَّهُ يَقْبِضُ وَيَبْسُطُ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ؛ یعنی کیست که به خدا «قرض الحسنه‌ای» دهد، (و از اموالی که خدا به او بخشیده، انفاق کند،) تا آن را برای او، چندین برابر کند؟ و خداوند است (که روزی بندگان را) محدود یا گسترده می‌سازد؛ (و انفاق، هرگز باعث کمبود روزی آنها نمی‌شود). و به سوی او باز می‌گردید (و پاداش خود را خواهید گرفت).امام صادق علیه السلام نیز می فرمایند : عَلى بابِ الْجَنَّةِ مَکْتُوبٌ: اَلْقَرْضُ بِثَمانِیَةَ عَشْرٍ وَالصَّدَقَةُ بِعَشْرَةٍ …؛ یعنی بر درب بهشت نوشته شده است: قرض دادن هیجده برابر پاداش دارد و صدقه ده برابر. (حارالأنوار، ج 103، ص 138)