عقیق:الگو گرفتن از زندگی ائمه علیهم‌السلام جزو موارد مورد تاکید در معارف اسلامی و در جهت ساختن سبک زندگی مناسب برای مؤمنان است، در زندگی حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها باید دقیق شد، با نگاهی نو آن زندگی را شناخت و به معنای واقعی کلمه آن را الگو قرار داد. یکی از ابعاد زندگانی این بانوی بزرگوار نیایش‌های عاشقانه آن حضرت با خداوند تبارک و تعالی است. دعاهایی است که منسوب به حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها بوده و راهگشا برای کسب معرفت و رسیدن به کمال محسوب می‌شود.

دعا نزدیک‌ترین و مؤثرترین رابطه انسان با خداست. دعا در فرهنگ اسلامی از مهم‌ترین عبادات است؛ تا آنجا که خداوند در قرآن مجید پس از امر به دعا و وعده استجابت «وَقالَ رَبُّکُمُ ادْعُونی أَسْتَجِبْ لَکُم» می‌افزاید: کسانی که در برابر این رابطه نزدیک خلق و خالق تکبر می‌ورزند به زودی با ذلت وارد دوزخ می‌شوند: «اِنَّ الَّذینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرینَ». و در جایی دیگر از قرآن مجید می‌خوانیم: «قُلْ ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبِّی لَوْلادُعاؤُکُم»؛ (بگو: پروردگارم برای شما ارزشی قائل نیست اگر دعای شما نباشد).

در اهمیت فوق‌العاده دعا در فرهنگ اسلامی همان بس که دعا زیباترین رابطه خلق با خالق است و باعث طراوت روح انسان و نور امید بر آن می‌شود. دعا انسان را به اصلاح خویشتن و تهذیب اخلاق دعوت می‌کند. دعا نزدیک‌ترین و مؤثرترین رابطه انسان با خداست. به هنگام دعا، انسان با تمام وجودش خدا را مخاطب ساخته و از فضل و رحمتش طلب می‌کند و با خضوع و تذلل او را می‌خواند و خواسته‌های خود را بی پرده به عرض او می‌رساند.

گفتنی است به هنگام دعا تمام حجاب‌ها میان خداوند و بندگان برداشته می‌شود و انسان، مستقیماً او را مخاطب قرار داده و تمام نیازهای خود را با او در میان می‌گذارد. اضافه بر این، شکی نیست که دعا نقش بسیار مؤثری در تربیت نفوس انسانی و سوق آنها به مراتب کمال دارد که بسیاری از آن غافل اند. با این‌که خداوند به انسان بسیار نزدیک است «وَنَحْنُ أَقْرَبُ اِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرید» ولی بسیار می‌شود که انسان با غفلت و بی توجهی از او فاصله می‌گیرد و دور می‌شود. دعا می‌تواند این دوری را تبدیل به نزدیکی کند و این فاصله را از میان بردارد چرا که انسان به هنگام دعا، قرب و نزدیکی خود را به خدا کاملاً احساس می‌کند. دعا همچون باران بهاری است که سرزمین دل‌ها را سیراب می‌کند و شکوفه‌های ایمان و اخلاص و عشق و عبودیت را بر شاخسار روح انسان ظاهر می‌سازد. دعا نسیم روح بخش قدسی است که همچون دم مسیحا عظم رمیم را به اذن الله حیات می بخشد.

دعا دریای مواجی است که گوهرهای فضائل اخلاقی را در درون وجود انسان پرورش می‌دهد. هر نفسی که با دعا همراه است ممدّ حیات است و مفرّح ذات و هر دلی که با نور دعا قرین است با تقوای الهی همنشین است. دعا کننده، وصول به مقاصد شخصی یا نوعی خود را از خدا می‌طلبد و خداوند تربیت و پرورش روحانی او را از طریق دعا می‌خواهد.

بر همین اساس حجت الاسلام والمسلمین محمود معرفت پژوهشگر مسائل دینی، از رهگذر شرح و دعاهای ایام هفته حضرت زهرا سلام الله علیها، زوایای پنهانی که در این ادعیه نورانی نهفته است را مطرح و مطالب آن تقدیم مخاطبان می‌شود. آنچه در ادامه می‌خوانید بخش ششم این سلسله مطالب است:

حضرت فاطمة (س) فی دُعاءِ یومِ السَّبتِ: اللّهُمَّ افتَح لَنا خَزائِنَ رَحمَتِک، وهَب لَنَا اللّهُمَّ رَحمَةً لا تُعَذِّبُنا بَعدَها فِی الدُّنیا وَالآخِرَةِ، وَارزُقنا مِن فَضلِک الواسِعِ رِزقاً حَلالاً طَیباً، ولا تُحوِجنا ولا تُفقِرنا إلی أحَدٍ سِواک، وزِدنا لَک شُکراً، وإلَیک فَقراً وفاقَةً، وبِک عَمَّن سِواک غِنی وتَعَفُّفاً.اللّهُمَّ وَسِّع عَلَینا فِی الدُّنیا، اللّهُمَّ إنّا نَعوذُ بِک أن تَزوِی وَجهَک عَنّا فی حالٍ ونَحنُ نَرغَبُ إلَیک فیهِ، اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ، وأعطِنا ما تُحِبُّ وَاجعَلهُ لَنا قُوَّةً فیما تُحِبُّ، یا أرحَمَ الرّاحِمینَ.

«و هب لنا اللهم رحمه لاتعذبنا بعدها فی الدنیا و الاخره»

حضرت زهرا سلام الله علیها در این دعا از خداوند متعال رحمتی را درخواست می‌کنند که مانع و دافع عذاب در دنیا و آخرت است. از آن جایی که حضرت زهرا سلام الله علیها نوعی از تعلیم و آموزش معارف قرآنی و جهان بینی صحیح را در قالب دعا ارائه می‌فرمایند، از این جهت کلمه به کلمه این دعا باید مورد توجه و تدقیق قرار بگیرد. دو واژه دنیا و آخرت که در این دعا مورد استفاده بانوی دو عالم قرار گرفتند نیز از این قاعده مستثنی نیستند.

دنیا و آخرت دو کلمه آشنایی هستند که در محاورات زبان عربی و زبان‌هایی که کلمات عربی در آنها وارد شده به تکرار مورد استفاده قرار می‌گیرد. دنیا و آخرت دو مفهومی هستند که قطعاً در فرهنگ یک مسلمان وجود دارند. دنیا و آخرت به عنوان دو ظرفی که در آنها دو کار از جانب خدای متعال انجام می‌گیرد، در فرهنگ دینی مطرح هستند. آن دو کار عنایت کردن انواع رحمت‌ها از سوی خدای متعال و بروز انواع عذاب‌ها در دنیا و آخرت است.

حضرت زهرا سلام الله علیها در این فراز از دعا از واژه هب استفاده کردند و این نشان می‌دهد که رحمت موهوبیه یا رحمت وهبیه مد نظر ایشان است. رحمتی خاص با قدرت دفع گناه و عوامل منفی که در گرو مسئلت و درخواست انسان پس از شناخت این نوع رحمت است.

از سوی دیگر در فرهنگ قرآنی عذاب عنوان جزایی دارد نه تفضلی. خدای واهب در تفضل هیچ موردی را جز اعطای خود و نیاز مخلوقاتش در نظر نمی‌گیرد. اما عذاب موضوعی است که در پی انجام یک منکر و کار ناشایست از جانب موجود مکلف آگاه ظاهر می‌شود. این قانونی است که خدای متعال بر حیطه هستی مقدر کرده است. از این جهت عذاب در فرهنگ قرآنی هم جزایی است و هم وفاقی.

این دو ویژگی جزایی و وفاقی بودن عذاب در برخی آیات قرآن مورد اشاره قرار گرفته است. از آن جمله آیه ۵۴ سوره یس است که می‌فرماید: «فالیوم لا تظلم شیئا و لاتجزون الا ما کنتم تعملون»؛ پس در چنین روزی بر هیچکس ستمی نمی‌شود و جز آنچه عمل کردید جزایی داده نمی‌شود. خداوند متعال در قسمت دوم این آیه شریفه می‌فرماید جزا داده نمی‌شوید مگر آنچه را که پیوسته در حال انجام دادنش بودید. استفاده از واژه تجزون نشان می‌دهد که مسئله جزا مطرح است، از این جهت عذاب جنبه جزایی دارد.

اما در خصوص جنبه وفاقی عذاب می‌توان به آیه ۲۶ سوره مبارکه نبا استناد کرد آنجا که می‌فرماید: «جزاءا وفاقا»؛ کیفری که با اعمال آنها موافق است. خداوند در این آیه می‌فرماید جزایی که برای عذاب دادن ظاهر شده است با آن عمل منفی مساوی است.

از نظر دین مبین اسلام جزا و عذاب در دو ظرف دنیا و آخرت قابلیت بروز دارد. آیات مبارکه ۲۰ و ۲۱ سوره سجده به این مضمون اشاره دارد. خداوند متعال در این آیات می‌فرماید: «و اما الذین فسقوا فماواهم النار کلما ارادوا این یخرجوا منها اعیدوا فیها و قیل لهم ذوقوا عذاب النار الذی کنتم به تکذبون. و لنذیقنهم من العذاب الادنی دون العذاب الاکبر لعلهم یرجعون»؛ و اما آنان که سر از طاعت حق کشیده و فاسق شدند منزلگاهشان در آتش دوزخ است و هر چه کوشند و خواهند که از آن آتش بیرون آیند باز فرشتگان بدان دوزخ برگردانندشان و گویند عذاب آتشی را که در دنیا تکذیب می‌کردید اینک بچشید. و البته ما کافران را عذاب نزدیک‌تر بچشانیم غیر آن عذاب بزرگ‌تر و شدیدتر تا مگر به سوی خدا بازگردند.

در این آیات عذاب با عنوان چشیدن و چشاندن به دو قسم عذاب ادنی در دنیا و عذاب اکبر در آخرت مطرح شده است. نکته‌ای که از این آیه استفاده می‌شود این است که خداوند می‌فرماید ما جزای دنیوی را به این خاطر می‌چشانیم تا معذبین برگردند. این نشان می‌دهد رجوع در دنیا امکان دارد بر خلاف آخرت که رجوع در آن معنایی ندارد. بنابراین عذاب ادنا مربوط به دنیا است.

حضرت زهرا سلام الله علیها در این دعا می‌آموزند رحمت وهبیه الهی آن قدر قوی و قدرتمند است که می‌تواند هم مانع از عذاب ادنای دنیوی شود هم عذاب آخرت را دور کند. شناختن این نوع رحمت و به طور جد درخواست کردن آن از حضرت حق، لطفی از جانب حضرت زهرا سلام الله علیها آن بانوی مفیض فیض و معلم حقایق عالم برای متدبرین و اندیشمندان کلام فاطمی است.

منبع:مهر