عقیق:در برنامه شب گذشته ضیافت شبکه قرآن و معارف سیما، به مرور درجات فقهی و ابعاد مبارزاتی زندگی مرجع بزرگ شیعه آیت الله سیدمحمد حسین طباطبایی قمی با حضور حجت‌الاسلام علی اکبر مهدی‌پور، استاد و پژوهشگر حوزه علمیه قم پرداخته شد.
حجت‌الاسلام مهدی پور با اشاره به مقام علمی و اخلاقی آیت الله قمی اظهار داشت: آیت الله قمی از اصحاب سامرا به شمار می‌رود، اصحاب سامرا به پیش‌قراولان تحقیق و صاحبان نظریات دقیق و کارشناسانه مشهور هستند. لذا آیت الله سیدمحمود شاهرودی گفته است «اگر آیت الله حاج آقا حسین قمی را در یک اتاق بگذاریم و همه علما را جمع کنیم، درِ آن را ببندیم و هیچ کتابی هم آنجا نباشد و آقای قمی با دیگران، بحث و مناظره و مباحثه کند؛ در این وقت است که عظمت و احاطه علمی ایشان معلوم می‌شود».
وی بیان داشت: آیت‌الله میرزا محمدتقی شیرازی مشهور به شیرازی دوم، در دوران حیاتش احتیاطات را به آیت‌الله قمی ارجاع داد، آن هم در زمانی که ایشان هنوز رساله نداشته است. یعنی بیست سال پیش از اینکه ایشان رساله چاپ کند، استادش که اعلم روزگار بوده، احتیاطات را به مرحوم قمی ارجاع داده است.
جامع معقول و منقول، به معنای واقعی کلمه
مهدی‌پور گفت: آیت‌الله قمی درس را از حوزه علمیه قم شروع کرد و بعد از آن به تهران عزیمت کرده و در جلسات درس اساتید بزرگی همچون آقامیرزا حسن شیرازی، مرحوم شیخ فضل الله نوری و آقامیرزا محمدحسن آشتیانی کسب معرفت و دانش کرد. ایشان پس از تشرف به نجف به مدت ۱۰ سال در جلسات درس مرحوم آخوند خراسانی، سید کاظم یزدی و آقارضا همدانی حاضر شده و نه تنها در محضر این اساتید در فقه و اصول متبحر شد که درس طاغوت ستیزی و مجاهدت و مبارزه با ظلم را نیز آموخت و سپس به سامرا رفته و محضر میرزای شیرازی را درک کرده است.
وی تصریح کرد: ایشان شاگردان بزرگی نیز تربیت کرده که ازجمله آنها باید از آیت‌الله میلانی، آیت‌الله خویی و آقا سید مجتبی قزوینی، آقاسید حسن بجنوردی، آقاشیخ کاظم دامغانی، آقاشیخ محمدعلی کاظمینی، شیخ ذبیح الله قوچانی، ملاعباس تربتی، حسین علی راشد، علامه امینی، سید صدرالدین جزایزی، میرزا احمد مدرس یزدی، میرزا مهدی حکیم، شیخ غلامحسین محامی و آقاشیخ عباس علی اسلامی یاد کرد.
مهدی پور با اشاره به دعای مستجاب آیت‌الله قمی در حرم سیدالشهدا (ع) گفت: بعد از رحلت آیت‌الله اصفهانی علما از ایشان درخواست می‌کنند مرجعیت عامه و سرپرستی حوزه نجف اشرف را بپذیرد که ایشان امتناع می‌کند. اما پس از اصرار فراوان و بیان اینکه قبول این مسؤولیت بر ایشان واجب است، او چاره‌ای جز قبول نمی‌بیند و راهی شهر نجف می‌شود. اما به حدی از قبول این مسئولیت ناخرسند بود که روزی به حرم حضرت سیدالشهدا (ع) می‌رود و از خداوند درخواست می‌کند که اگر مردن برای دین و آخرتش بهتر باشد، او را پیش خود بخواند و مرگ وی را برساند. نقل است که ایشان چند ماهی بعد به دلیل بیماری در بیمارستان بغداد بستری شده و همان جا رحلت می‌کند.
اسلام فدایی می‌خواهد
این پژوهشگر علوم دینی در خصوص نقش آیت‌الله قمی در شکل‌گیری قیام گوهرشاد و مبارزه با کشف حجاب رضاخانی بیان داشت: مردم مشهد از آیت‌الله محمدتقی شیرازی درخواست می‌کنند که عالمی توانا را به آن دیار بفرستد و آیت‌الله قمی به سفارش استادش، بعد از ۱۰ سال اقامت در سامرا سکونت داشت، راهی مشهد می‌شود و حضورشان در مشهد با اقدامات ضداسلامی رضاخان همراه می‌شود.
مهدی‌پور خاطرنشان کرد: وقتی ماجرای کشف حجاب پیش آمد، ایشان در آخرین جسله پیش از سفر به تهران که در آن قصد دیدار با رضاخان را داشت، علما را جمع کرد و گفت «امروز اسلام فدایی می‌خواهد و من اولین فدایی هستم. اگر برای اینکه رضاخان از این کار منصرف شود ده هزار نفر فدا شوند، جا دارد». سپس به همراه سایر علما، تلگراف‌هایی به رضاشاه زدند اما پاسخی دریافت نکردند و لذا ایشان به همراه دو فرزندش به تهران آمد و در باغ ملک حرم حضرت عبدالعظیم مستقر شد و بر دیدار با رضاشاه اصرار کرد.
آیت الله قمی خوی منافقانه رضاشاه را به خوبی می‌شناخت
این کارشناس تاریخ شیعه گفت: دلیل اصرار ایشان به دیدار با رضاشاه این بود که خیلی سال پیش از آن یعنی در دورانی که رضاخان هنوز سردار سپه بود و شاه نشده بود، دیداری با وی داشته است که در پاسخ به تملق شاه، گفته بود این کلام‌ها کافی نیست و دستور می‌دهد که شاه زمینه پیاده شدن احکام اسلام را فراهم کند، حوزه‌ها آزاد شوند و به حکومت سعودی فشار بیاورد تا بقاء بقیع آباد شود اما رضاشاه دید که باایشان نمی‌تواند کنار بیاید؛ چرا که او انسان منافقی بود که در ملأعام به ظاهر با دستورات و مناسک مذهبی همراهی می‌کرد ولی در خفا به گونه‌ای دیگری بود و باور قلبی به اسلام نداشت.
مهدی پور افزود: رضاخان پس از اطلاع از حضور سید در تهران، نه تنها اجازه دیدار نداد که محل سکونت ایشان را محصور کرد و چون خیل عظیم مردم برای دیدار با مرجع تقلیدشان به سمت حرم حضرت عبدالعظیم سرازیر شده بود، آیت الله قمی را ممنوع الملاقات کرد.
وی خاطرنشان کرد: در مدت یک ماهی که ایشان محصور بود، خبر بازداشت حاج آقا حسین قمی به مشهد رسید و حال و هوای شهر را دگرگون کرد. علما به نشانه اعتراض در گوهرشاد تحصن کردند و مردم هم به آنها پیوستند. به قدری جمعیت زیاد شد که قزاق‌ها به میدان آمدند و روز جمعه ۲۰ تیر ماه ۱۳۰۴ شمسی، شب هنگام قزاق‌ها مردم را به گلوله بستند که در آن غائله حدود ۱۰۰ نفر به شهادت رسیدند.
قتل عام ۲۰۰۰ نفر در قیام گوهرشاد به دست عمال شاه
وی بیان داشت: در پی این اقدام، مردم باز هم به جمع متحصنین گوهرشاد پیوستند و جمعیت عظیمی تجمع کرد که حکومت توپ و مسلسل سنگین در پشت بام‌ها مستقر کرد و در آن روز، بیش از ۲۰۰۰ نفر را به شهادت رساند و ناجوانمردانه مردم معترض و شهید و مجروح را در بیرون شهر مدفون کردند، در حالی که برخی از آنها زنده بودند. آنها همچنین ۱۰۰۰ نفر را دستگیر کردند که در میان آنها بسیاری از علمای مطرح بودند که زندان و تبعید شدند و در پی این اتفاق، آیت الله قمی نیز به عتبات تبعید شدند.
وی افزود: البته این تبعید پایان مبارزات ضداستبدادی و ضداستعماری ایشان نبود؛ با شروع جنگ جهانی دوم و حمله انگلیسی‌ها به عراق آیت الله قمی با صدور فتوایی مردم را به مقابله با نیروهای مهاجم فرا خواند و دفاع از اسلام را جزو برترین عبادت‌ها برشمرد.
استاد حوزه علمیه قم تصریح کرد: ایشان مدتی بعد از واقعه گوهرشاد، به قصد زیارت حرم مطهر امام رضا (ع) و به منظور پیگیری اقدامات گذشته خود به ایران بازگشت و از مشهد تلگرافی برای شاه فرستاد و در آن از دولت لغو کشف حجاب، انحلال مدارس مختلط، برپایی نماز جماعت و تعلیم قرآن و درس دینی در مدارس، آزادی حوزههای علمیه، کاهش فشار اقتصادی از زندگی مردم و تلاش برای تعمیر قبور ائمه بقیع (ع) را خواست اما وقتی متوجه شد دولت تصمیم ندارد به این خواستهها تن دهد، دولت را تهدید کرد و با اعلان جنگ راهی تهران شد که همین امر و موج حمایت مردم و علما از ایشان باعث شد دولت عقبنشینی کرده و آنها را بپذیرد و بسیاری از خواسته‌های ایشان جامعه عمل پوشانده شد.
آیت‌الله قمی لحظه‌ای از عمرش را ضایع نکرد
مهدی پور با بیان اینکه آیت الله قمی تقوا را در صدر امور قرار داده بود، خاطرنشان کرد: اگر ایشان امروز در میان ما بودند، ابتدا به تقوا توصیه می‌کردند که از هیچ چیز مهم‌تر نیست و سپس به تلاش شبانه‌روزی، به خصوص برای حوزه‌ها چرا که خودش نیز لحظه‌ای از عمرش را ضایع نکرده است.
ضیافت عنوان ویژه برنامه ایست که در ماه مبارک رمضان به مدت سی شب، با اجرای سیدعلی قوامی پیش از افطار از شبکه قرآن و معارف سیما پخش می‌شود.
منبع:فارس