عقیق:همدان/ امر به معروف و نهی از منکر یکی از اصول عملی اسلام است و جزء بالاترین و شریف‌ترین فرائض اسلام است. امر به معروف کلید خوبی‌هاست و ماهیت نیکی و نیک‌آوری و نهی از منکر چراغ تابنده‌ای است که ماهیت ضد پلیدی دارد.
چنین ویژگی‌هایی است که این دو فریضه نورانی را بر سایر فرائض امتیازی بزرگ بخشیده و در قرآن کریم، اخبار نبوی(ص)، آثار اهل بیت(ع) و کلام بزرگان و علما با صراحت مورد تأکید قرار گرفته است.
با وجود این ضرورت و اهمیت، متأسفانه شاهدیم که این فریضه در جامعه اسلامی کمرنگ شده و حتی با آمرین به معروف برخوردهای نامناسبی میشود و مورد ضرب و شتم قرار می‌گیرند.
دفتر خبرگزاری حوزه در همدان در راستای رسالت ذاتی خود و با توجه به ضرب و شتم آمران به معروف و ناهیان از منکر، بر آن شد تا نشستی با موضوع «رسانه و امربه معروف» را با حضور اساتید و کارشناسان برگزار کند.
در این نشست کارشناسان به کالبدشکافی بحث اهمیت امر به معروف و نهی از منکر و رسالت رسانه ها در این عرصه پرداختند که حاصل آن در ادامه می آید:
امروز رسانه ها و فضای مجازی گوی سبقت را ربوده اند
طاهره افشین‌زاد، مدیر مدرسه علمیه الزهرا(س) همدان با بیان اینکه ورود رسانه به عرصه‌های دینی بسیار مهم است، اظهار کرد: امروز رسانه و فضای مجازی گوی سبقت را در زمینه تبلیغات نسبت به هر وسیله دیگر دزدیده است و زمان سخنرانی و پای منبر نشستن کمرنگ شده و جوانان به سمت فضای مجازی رفته‌اند.
وی درباره اهمیت فریضه امر به معروف و نهی از منکر اذعان کرد: در هدف فرهنگی دو نکته مهم است: نخست این که یک دست صدا ندارد و دوم اینکه چند دست با چند روش نیز صدا ندارد و یکی از آسیب های موجود در کارهای فرهنگی این است که هر چند افراد دغدغه مند هستند اما در گروه های مختلف به روش‌های مختلف فعالیت دارند بنابراین نتیجه مطلوب حاصل نمی شود.
افشین‌زاد با اشاره به اینکه یکی از عوامل موفقیت دشمنان اسلام این است که یک فعالیت را در نظر می‌گیرند و از همه ابزارها جهت تحقق آن بهره میگیرد و به فرهنگ‌سازی می‌رسد، گفت: فرهنگ‌سازی به معنی جریان‌سازی است و جریان‌سازی باید هدفمند و روشمند انجام شود و دشمنان این گونه در برخی از زمینه‌ها به موفقیت رسیدند.
وی افزود: شاهدیم که در سطح جامعه گروه‌های متعددی فعالیت دارند، اما هر کدام برای خودشان کار میکنند و در دایره تعریف شده خود فعالیت دارند که این امر آسیب جدی برای هر فعالیت فرهنگی است.
مدیر مدرسه علمیه الزهرا(س) همدان خاطرنشان کرد: در این عرصه همه باید دست به دست هم بدهند به احیای فرهنگی امر به معروف که قرآن کریم سند آن است، بپردازند.
نگاه اجتماعی اسلام
وی با بیان اینکه علاوه بر آیات متعدد در قرآن کریم، روایات بسیاری در این زمینه وجود دارد که نشان از اهمیت و ضرورت امر به معروف و نهی از منکر دارد، گفت: نگاه دین اسلام نگاه فردی نیست و برخلاف نگاه‌های سکولار به دین که محدود به فرد است و دین فقط رابطه فرد با خدا است و با محیط اجتماعی کاری ندارد، دین اسلام جامع است و نگاه فردی ندارد، بلکه نگاه اجتماعی دارد و نگاه اجتماعی نیز فقط درون جامعه ای نیست و فراتر است.
افشین‌زاد بیان کرد: اصلاح رابطه نسبت فرد با خدا، نسبت فرد به افراد دیگر، فرد با جامعه خود و حتی فرد با جوامع دیگر در دین اسلام مورد توجه است، بنابراین یک مسلمان فقط دارای وظایف فردی نیست، بلکه وظایف اجتماعی را هم بر عهده دارد و تکالیفی دارد و در ده فروع دین بیشتر موضوعات حتی نماز هم امر اجتماعی هستند.
وی افزود: همان طور که نماز واجب است، امر به معروف و نهی هم واجب است، البته نماز واجب عینی است اما امر به معروف و نهی از منکر واجب کفایی است و واجب است به شرطی که این تکلیف از گردن اجتماع ساقط شده باشد مانند جهاد که بر همه افراد جامعه واجب است به شرط اینکه در این عرصه خلأ وجود نباشد.
امر به معروف و نهی از منکر بر هر مسلمانی واجب است
مدیر مدرسه الزهرا(س) همدان با تأکید بر اینکه امر به معروف و نهی از منکر بر هر مؤمن و مسلمان واجب است، گفت: به شرطی که اینکه این واجب بر روی زمین نماند از گردن دیگران ساقط است اما اگر انجام نشود همه افراد در روز قیامت باید پاسخگو باشند و نباید اینگونه تصور کرد که به دلیل اینکه دیگران کار می کنند من دیگر تکلیفی ندارم بنابراین همه افراد وظیفه دارند مگر اینکه کار انجام شده باشد.
افشین‌زاد تصریح کرد: یکی از آسیب‌های امر به معروف و نهی از منکر به کارگیری روش لسانی است، درصورتی که با بررسی شرایط و مراتب امر به معروف و نهی از منکر می‌بینیم که این گونه نیست، بلکه روش لسانی یکی از مراحل امر به معروف و نهی از منکر است.
وی ادامه داد: مراحل امر به معروف و نهی از منکر از رفتار فرد شروع میشود و بر اساس آیات قرآن کریم آمرین امر به معروف باید نخست عبادالله و دارای خشیت الهی باشند تا بتوانند مثمر باشند اما این گونه نیست که منتظر باشند تا به این مرحله برسد و بعد وارد جامعه شود.
وی ابراز کرد: جامعه مقدم بر فرد است و در صورت تلاقی فرد و جامعه، اصالت و منافع جامعه مقدم بر فرد است، بنابر این باید به صورت همزمان عمل کند؛ قرآن کریم می فرماید: قُوا أَنْفُسَکُمْ وَأَهْلِیکُمْ نَارًا؛ لذا باید همزمان با کار کردن روی خود در جامعه هم فعالیت داشت.
مدیر مدرسه علمیه الزهرا(س) همدان ادامه داد: در شرایطی که در جامعه گوش شنوا وجود ندارد باید زیبایی‌های دین را در معرض و انظار گذاشته شود، چراکه همه مردم فطرتا دنبال زیبایی و پاکی هستند و اگر زیبایی دین در معرض گذاشته شود و مردم زیبایی را به صورت کامل ببینند بر جان‌ها اثرگذاری بالایی خواهد داشت نه اینکه از افراد محجب و مدعی دین‌داری عملکرد غیر دینی ببیند که این زیبایی نیست و کاملا زشت است.
عقب نشینی مؤمنین از عرصه امر به معروف و نهی از منکر
وی با تأکید بر اینکه حضور مؤمنین یکی از مراحل امر به معروف و نهی از منکر است، عنوان کرد: مرحله دیگر امر به معروف و نهی از منکر ایجاد ارتباط و تعامل با جامعه است و متأسفانه یکی از دلایل جلو آمدن جریان غیر دینی، عقب نشینی مؤمنین است و حضور کمرنگ آنها در عرصه‌های مختلف جامعه اعم از پارک، سینما و دیگر فضاهای عمومی که حضور متدینین خود امر به معروف است.
استاد حوزه خواهران خاطرنشان کرد: هر فردی به اندازه‌ای که می‌تواند حضورش منکری را از بین ببرد حتی به مدت کوتاه، به همان اندازه حضورش واجب است چراکه می‌داند حضور فرد مانع ارتکاب حرام میشود.
افشین‌زاد تشریح کرد: ارتباط گیری و عملکرد صحیح مهم‌ترین مرحله امر به معروف و نهی از منکر است که می‌تواند جذب بالایی داشته باشد، اما متأسفانه امروزه دفع از جذب بیشتر است و جدای از نکات مطرح شده باید توجه کرد که با توجه اینکه امر اجتماعی است همه افراد، نهادها و دستگاه‌هابا هم با استفاده از یک روش باید وارد شوند.
وی تأکید کرد: در موضوع چهارشنبه سفید شاهد بودیم که عملکرد متحدانه حوزه‌های علمیه، بسیج سازندگی و سایر ارگان‌ها موفق شدیم پاسخ کوبنده‌ای به این جریان بدهیم و حضور پررنگ در پارک ها و خیابان اثر خوبی با مبارزه با ناهنجاری داشت.
نهادهای فرهنگی متّحدانه عمل کنند
وی با بیان اینکه باید دست در دست همه دهیم، اضافه کرد: باید همه افراد دغدغه‌مند دور هم جمع شوند و یک روش واحد و عملیاتی را در پیش بگیرند. تذکر لسانی مرحله بعد است که نیازمند پشتوانه قانونی و قضایی دارد و همه افراد باید تذکر دهند و ترس نداشته باشند تا ناهنجاری تسلیم شود.
مدیر مدرسه الزهرا(س) همدان اظهار کرد: بانوان طلبه خوشبختانه حضور فعالانه‌ای در عرصه تبلیغ و مسائل فرهنگی دارند، اما برای نتیجه مطلوب باید دست‌ها به هم داده شود و همه تشکل‌ها، نهادهای فرهنگی و دستگاه‌ها باید متحدانه عمل کنند و جریان ساخته شود.
وی افزود: طلاب ظرفیت هستند که باید به کارگیری شود چراکه طلبه آماده به کار در حوزه‌های علمیه تربیت شده، اما دستگاه‌ها باید با توجه به ظرفیت خود طلاب را به صورت هدفمند و روشمند به کار بگیرند.
امر به معروف و نهی از منکر خلاصه در حجاب نیست
حجت‌الاسلام محمدشایگان، کارشناس حفرهنگی نیز در ادامه این نشست اذعان کرد: در فروعات دین، امر به معروف و نهی از منکر دو فروعی هستند که در کنار نماز و روزه مطرح میشود و فضیلت امر به معروف و نهی از منکر در روایات متعدد مورد تأکید قرار گرفته است.
وی ادامه داد: امر به معروف و نهی از منکر بر اساس نظر فقها واجب است اما گفته شده که واجب کفایی است به این معنی که در صورت وجود منکر در جامعه اگر به اندازه کفایت افراد تذکر دهند، تکلیف از سایر افراد جامعه ساقط خواهد شد.
کارشناس فرهنگی عنوان کرد: باید توجه کرد که امر به معروف و نهی از منکر به مسئله حجاب خلاصه نمی‌شود و باید در همه زمینه‌ها ورود پیدا کرد، اما شاهد هستیم که جامعه مذهبی در زمینه امر به معروف و نهی از منکر فقط به مسئله حجاب توجه دارند که باید به همین قوت امر به معروف و نهی از منکر رادر زمینه‌های دیگر نیز تسری پیدا کند.
نباید بدحجاب ها را ملحد خواند
وی ابراز کرد: بسیاری از افرادی که به بدحجابی روی آورده‌اند از روی ناآگاهی است و نباید آنها را ملحد و کافر به دین دانست چراکه این افراد معاند نیستند لذا آگاه‌سازی از سوی حوزه‌های علمیه برادران و خواهران، اداره تبلیغات اسلامی و نهادهای فرهنگی باید به خوبی انجام شود.
شایگان اضافه کرد: متأسفانه ارتباط متدینین با جامعه ضعیف است و باید به صورت سیستمی عمل کنند و در اماکن عمومی و پارک‌ها حضور داشته باشند و بدانند که بخش اعظم امر به معروف و نهی از منکر عملکرد است و بخش لسانی مرحله دیگر است.
نداشتن تخصص آسیب امر به معروف و نهی از منکر است
وی با بیان اینکه آسیب دیگر نداشتن تخصص در زمینه امر به معروف و نهی از منکر است، تصریح کرد: در گذشته جامعه پذیرش داشت که توسط تحکم با ناهنجاری مقابله شود، اما در جامعه امروز اینگونه برخورد نتیجه عکس دارد و باید از برخورد همراه با تحکم پرهیز کننکردد
شایگان تأکید کرد: دین‌داری مردم نسبت به گذشته افزایش پیدا کرده است و نباید سیاه نمایی شود، هیچ جامعه‌ای تا به امروز این گونه نبوده و در نظرگرفتن این موضوع در مسئله امر به معروف و نهی از منکر باید مورد توجه قرار گیرد.
وی خاطرنشان کرد: همه افراد جامعه باید نسبت به ناهنجاری‌ها حساس باشند و امر به معروف و نهی از منکر را بر خود واجب بدانند و خوشبختانه طلاب طلایه‌دار و جلودار امر به معروف و نهی از منکر هستند و شاهد هستیم که در حوزه‌های علمیه به صورت تخصصی بر این موضوع کار میکنند.
امر به معروف با آزادی شخصی منافات ندارد
مریم جانجان، معاون فرهنگی و تبلیغی مدیریت حوزه علمیه استان همدان نیز اظهار کرد: معروف در لغت به معنی «شناخته شده» از ماده عرف و منکر، به معنی «ناشناس» از ماده انکار است بر این اساس کارهای نیک اموری شناخته شده و کارهای زشت و ناپسند اموری ناشناس معرفی شده‌اند و فطرت پاک انسانی با دسته اول آشنا و با دسته دوم ناآشنا است.
وی افزود: همه حرف امر به معروف و نهی از منکر مبارزه مبارزه با فساد و انحراف و سپس دعوت و راهنمایی به کارهای نیک است که ضرورتی انکارناپذیر است و برخلاف تصور افراد ناآگاه، این مسئله دخالت در زندگی افراد نیست و با آزادی شخصی آنان منافات ندارد.
جانجان ادامه داد: باید توجه کرد که آزادی حقیقی، از دیگران سلب آزادی نمی‌کند و منافع دیگران را به خطر نمی‌اندازد، بنابراین فردی که امر به معروف و نهی از منکر می‌کند از حقوق خود و جامعه که با افراط و انحراف مفسدان به خطر می‌افتد، دفاع می‌کند که درحقیقت امری پسندیده و عقلانی است.
اجازه امر به معروف و نهی از منکر به جامعه مذهبی نمی‌دهند
وی ادامه داد: متأسفانه در برخی از فضاها وضعیت به جایی رسیده که شرایط به گونه‌ای است که اجازه امر به معروف و نهی از منکر به جامعه مذهبی نمی‌دهند و و سکولار در برخی از دستگاه‌های فرهنگی و آموزشی حاکم شده است و حوزه‌های علمیه حمایت دستگاه‌ها را ندارند.
آثار مشهود امر به معروف و نهی از منکر
لیلاغیاثی، معاون پژوهشی مدرسه الزهرا(س) همدان نیز در این نشست ابراز کرد: از کارکردهای مهم امر به معروف و نهی از منکر، فراهم سازی زمینه عمل به هنجارها و تقویت هنجارهای مورد نظر جامعه اسلامی و عمل به نیکی‌ها است، بنابراین وقتی اعضای اجتماع مراقب هم بوده و یکدیگر را سفارش به حق و نیکی نمایند و از بدی و زشتی بازدارند، این خود به تدریج زمینه نهادینه شدن و رسوخ نیکی‌ها در روح و روان افراد را فراهم می‌آورد.
وی افزود: آنچه از عمل به این فریضه به دست می‌آید نیروی عظیمی است که پشتوانه اجتماعی دارد و می‌تواند بسیاری از هنجارها را در ذهن و روان افراد درونی سازد و از این طریق راه عمل به دیگر واجبات و سنن الهی را فراهم آورد.
غیاثی اظهار کرد: امام علی(ع) در این باره می‌فرماید: «تمام کارهای نیک و جهاد در راه خدا، در مقایسه با امر به معروف و نهی از منکر هم‌چون قطره‌ای است در برابر
وی خاطرنشان کرد: آثار امر به معروف و نهی از منکر تنها به فراهم آوردن زمینه عمل به واجبات الهی و اقامه آنها محدود نمی‌شود، بلکه آثار اقتصادی، اجتماعی، امنیتی و سیاسی نیز به دنبال دارد؛ بدیهی است لازمه چنین کاری شناخت هنجارها و ناهنجارها در هر حوزه‌ای است و البته این امری است که تخصصی شدن امر به معروف و نهی از منکر را نیز طلب می‌کند.