۰۶ آذر ۱۴۰۳ ۲۵ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۵۳ : ۰۲
شعبه ای از آسـتان قدس رضوی در تهران!
امامزاده صالح(ع) بعد از شنيدن خبر و ليعهدي امام رضا علیه‌السلام و در اواخر قرن دوم از عراق به سمت ايران كوچ می‌كند و ...
عقیق: امامزاده‌صالح(ع) نگین محله تجریش تهران است. اين
بارگاه مقدس مدفن ذرية پاك رسول الله حضرت صالح ابن موسي الكاظم(ع) است كه بنا بر قول مشهور و با استناد به كتب "رياض الانساب" ، "
كنز الانساب" ، " ناسخ التواريخ" ، " حياه الامام موسي بن جعفرعلیه‌السلام
و بسياري ديگر از كتب تاريخي فرزند بلافصل امام هفتم شيعيان حضرت امام
موسي الكاظم علیه‌السلام و برادر امام علي ابن موسي الرضاعلیه‌السلام به
شمار می‌رود. امامزاده صالح(ع) از جمله سادات عالي رتبه و از
امام‌زادگان صحيح النسبي است كه بعد از شنيدن خبر و ليعهدي امام رضا
علیه‌السلام و در اواخر قرن دوم از عراق به سمت ايران كوچ می‌كند و از سمت
«كَره رود رو به ولايت شميران نهاد و چون به موضع تجريش رسيد در باغ گلشن
زير درخت چنار بزرگي نزديك چشمه ساري ايشان را به شهادت رساندند و پيكر
پاكش در قريه تجريش و كنار همان چنار كهنسال به خاك سپرده شد.»
بر روی کتیبه بالای سردر صحن و زیارتنامه هم آمده است که ایشان از فرزندان بلافصل حضرت امام موسی کاظم علیه‌السلام هستند.
تاریخچه بقعه
بقعه امامزاده صالح در میدان تجریش تهران قرار دارد. گنبد کاشیکاری شده این بنا چندین بار مرمت و بازسازی شد و سرانجام در سال ۱۳۶۸ به طور کلی تخریب و با کاشی جدید بازسازی شد. ضریح اولیه آن از چوب ساخته شده بود ولی بعدها از نقره و کتیبه های اطراف آن با آب طلا منقوش و مزین شده است. حرم این بنا دارای ابعاد شش و نيم در ۶ متر است. بنای بقعه اصلی شامل ساختمان چهارگوش بزرگ و مستحکمی با دیوارهای قطور است که فضای درونی آن تقریباً ۶/۵ متر مربع مساحت دارد. وضع طاق نماها و معماری ساختمان و پوشش آن از معماری بناهای قرن هفتم و هشتم هجری است.
ایوان ورودی و رواق در سمت شمال حرم واقع است و بالای حرم در رواق، لوح مستطیل خشتی کاشی کاری شده است که تاریخ ۱۲۱۰ هجری قمری، را برخود دارد و نام فتحعلی شاه بر آن حک شده است. هلاکو میرزا فرزند فتح‌علی‌شاه قاجار در سال ۱۲۱۰ ه.ق، بانی تعمیرات و تزئینات آن شد.
بنای ضریح
از آن بانو که جدا می شوم، نمی دانم تاثیر حرف های اوست یا حال و هوای زائرین حرم که دیگر تمام داشته ها را از دست می دهم و غرق در تمنای ورود به ساحت مقدس امامزاده صالح(ع) ورود می کنم.
فضای داخلی حرم شامل ۴ رواق است؛ دو رواق مخصوص مردان و دو دیگر زنانه است که با کشیدن حفاظ از هم جدا شده اند. ایوان ورودی و رواق در سمت شمال حرم واقع است و بالای حرم در رواق، لوح مستطیل خشتی کاشیکاری شده‌است که تاریخ ۱۲۱۰ هجری قمری را بر خود دارد و نام فتحعلی شاه بر آن حک شده‌است. هلاکو میرزا فرزند فتحعلی شاه قاجار در سال ۱۲۱۰ هجری قمری، بانی بازسازی و آذین‌کاری آن بوده‌است.
ضریح را که طواف کردم، به نماز ایستادم و دست به دعا که بر می دارم و سر به آسمان می کنم، آینه کاری های ضریح مسحورم می کند، داخل امامزاده آینه کاریست که حدود ۱۲ سال پیش انجام شده است.
کاش رنگ دلم با رویم یکی بود تا در این آینه ها خود حقیقی ام را می دیدم، این شرح دلی بود که یکی از زائران که من را محو تماشای آینه ها می دید زمزمه وار کنارم گفت و رفت.
می خواهم از در خارج شوم که ناگهان یاد ورودم می افتم، درهای رواق منبت کاری است، نمی دانم شوق دیدار است یا شوق دیدن اسامی متبرکه است که نمی توانم بر روی حکاکی ها به تبرک دست نزنم.
حال و هوای زیارت
دو برابر جمعیتی که در محوطه باز اطراف حرم در پناه سایه های درختان استراحت می کردند، اینجا مشغول زیارتند.
اینجا پر از زائرانی است که از همه جای دنیا آمده اند، یکی از زوار می گوید: امامزاده صالح میان ۳۳۰ زیازتگاه تهران، جزء چند امامزاده ای است که همواره بیشترین زائر را به درگاه خود می خواند. از هر گوشه عالم که قصد زیارت کنی باید به میدان تجریش برسی، از افغانستان، پاکستان، ترکیه، عراق، جمهوری آذربایجان، کویت و یا اصفهان، اهواز، تبریز، اراک، کاشان و ... از هر کجا که باشی، ایستگاه آخر توقف میدان تجریش است و بعد زیارتگاه امامزاده صالح‌علیه‌السلام، نمی دانم امامزاده در قلب تجریش واقع است یا قلب تجریش امامزاده است!
صندوق
در کنار حجم عظیم زائران، دست روی صندوقی چوبین می گذارم که احتمالا به دوران اواخر صفوی یا افشار تعلق دارد و ضریح ممتاز نقره‌ای آن که اضلاع شرقی و شمال شرقی و غربی آن دارای محفظه مشبک مزین به نقره و ضلع جنوبی آن مشبک چوبی است از وقفیات مرحوم آقای میرزا سعیدخان وزیر امور خارجه اواخر قاجار است.
گنبد
به بیرون حرم که قدم می گذارم، گنبد را می بینم، گنبد شلجمی شکل که با کاشی‌های زیبا پوشیده شده است. این گنبد در سال ۱۳۲۳ شمسی به همت حسن فداکار تعمیر و کاشیکاری آن به صورت اولیه تجدید شده است.
احداث گنبد کنونی همراه با تزیینات و مقرنس کاری و نقاشی های ظریف و اصلاحات داخل حرم، تعمیرات و پاره ای الحاقات و به طور کلی استحکام بخشی را به هلاکو میرزا ملقب به بهادرخان پسر حسنعلی میرزا شجاع السطنه و نوه فتحعلی شاه نسبت داده اند.
بنا به شواهد در امامزاده صالح کتیبه ای به سال ۷۰۰ قمری وجود داشته که ظاهرا در تعمیرات و تغییر مدخل بنا از میان رفته است که بنا بر آن همزمان با پادشاهی غازان خان نخستین ایلخان مسلمان مغول و مروج اسلام در میان مغولان بوده است.
درخت چنار معروف امامزاده صالح( ع)
شنیده بودم که در محوطه حرم درخت چنار قدیمی ای وجود دارد، چنار امامزاده صالح(ع) کهنسال ترین چناری است که تاکنون دیده شده است. این چنار حتی اعجاب مسافرین خارجی را نیز بر می انگیخته است. چنانکه دیالافوا در سفرنامه اش در ایران به سال ۱۸۸۱م دربارۀ این درخت می نویسد:
در مسجد (بقعۀ امامزاده صالح) تجریش چنار عجیب و غریبی است که کمتر نظیر آن در دنیا پیدا می شود.. قطر فوق العاده آن را نمی توان دقیقاً با رقم معین کرد. تقریباً محیط آن به پانزده متــر می رسد. هریک از شاخه های آن مانند تنه درخت کهنسالی در بالای بنای مسجد و سایر اطراف سر به آسمان کشیده است . این درخت عده کثیری را در سایة خود پناه می دهد. مؤمنین در زیر آن نماز می خوانند.. مکتبدار اطفال را در آن جا جمع کرده درس می دهد. قهوه چی سماور و استکان و لوازم خود را در درون آن قرار داده است. سقا هم کوزه های پر آب خود را در گوشه ای از تنه گذارده است.
اما هرچه سرجنباندم ندیدمش، از یکی از خدام سراغش را گرفتم، گفت: این چنار عظیم تا سالیانی پیش نیز در حیاط امامزاده به چشم می خورد ولی به علتهای مختلف چه طبیعی و چه تخریب انسانی از آن چیزی باقی نمانده است.
خادمين
اینجا خادمانش هم اهل ذوق هستند، هوای حرم که با دلنشینی سکوت و طراوت محله تجریش همراه است، روحیه لطیفی را به زائرین هدیه می‌دهد و شاید تلفیق همین روحیه با عشق و ارادت به امامزاده است که یکی از خادمان را به گفتن شعری در افتخار خادمی اش، برانگیخته است، شعری با عنوان«شکرانه»، سروده خادم افتخاری آستان مقدس امامزاده صالح علیه‌السلام، محمد فلاح که در شاه بیتش آمده است:
«صالح بن موسي بن كاظم دست خادم را بگير
در جوار نعمت صالح منم منعم شدم»
شهید هسته ای
آماده رفتن شده ایم، اما من هنوز گم کرده دارم. با عجله از یکی از خادمه ها می پرسم، شهدا را کجا دفن کرده اند؟ اما او با خونسردی می گوید: مستقیم بروید دست راست.
باورم نمی شود که آنجا باشند، چندبار از آنجا رد شده اما اما آن ها را ندیده ام، می پرسم: دقیقا کجا؟ باز لبخندی همراهم می شود و میگوید ببین همین جا هستند، شهید «هسته ای» هم اینجاست. رو به روی حرم در محوطه باز کنار چهار شهید گمنام، شهید شهرياري آرام گرفته است. فاتحه ای به روح مطهر او و شهدای گرانقدر اسلام می خوانم و راهی می شوم.
بازار تجریش
خرید سوغاتی شاید بهترین دلیل دیدار از بازار تجریش باشد، بازار سنتی تجریش که در میراث فرهنگی نیز به ثبت رسیده است. بازار سرپوشیده که مسگر ها هنوز در آنجا فعالند و در رستوران هایش هنوز آش و حلیم ارائه می شود و فست فوت ها هنوز محلی از اعراب ندارند.
به وقت عظیمت دوباره رو به روی حرم می ایستیم و به احترام سر به زیر می اندازیم، در دلمان شوق دوباره طلبیدن است و بر زبانمان صلوات بر محمد و آل محمد«ص»
بقعه امامزاده صالح در میدان تجریش تهران قرار دارد. گنبد کاشیکاری شده این بنا چندین بار مرمت و بازسازی شد و سرانجام در سال ۱۳۶۸ به طور کلی تخریب و با کاشی جدید بازسازی شد. ضریح اولیه آن از چوب ساخته شده بود ولی بعدها از نقره و کتیبه های اطراف آن با آب طلا منقوش و مزین شده است. حرم این بنا دارای ابعاد شش و نيم در ۶ متر است. بنای بقعه اصلی شامل ساختمان چهارگوش بزرگ و مستحکمی با دیوارهای قطور است که فضای درونی آن تقریباً ۶/۵ متر مربع مساحت دارد. وضع طاق نماها و معماری ساختمان و پوشش آن از معماری بناهای قرن هفتم و هشتم هجری است.
ایوان ورودی و رواق در سمت شمال حرم واقع است و بالای حرم در رواق، لوح مستطیل خشتی کاشی کاری شده است که تاریخ ۱۲۱۰ هجری قمری، را برخود دارد و نام فتحعلی شاه بر آن حک شده است. هلاکو میرزا فرزند فتح‌علی‌شاه قاجار در سال ۱۲۱۰ ه.ق، بانی تعمیرات و تزئینات آن شد.
بنای ضریح
از آن بانو که جدا می شوم، نمی دانم تاثیر حرف های اوست یا حال و هوای زائرین حرم که دیگر تمام داشته ها را از دست می دهم و غرق در تمنای ورود به ساحت مقدس امامزاده صالح(ع) ورود می کنم.
فضای داخلی حرم شامل ۴ رواق است؛ دو رواق مخصوص مردان و دو دیگر زنانه است که با کشیدن حفاظ از هم جدا شده اند. ایوان ورودی و رواق در سمت شمال حرم واقع است و بالای حرم در رواق، لوح مستطیل خشتی کاشیکاری شده‌است که تاریخ ۱۲۱۰ هجری قمری را بر خود دارد و نام فتحعلی شاه بر آن حک شده‌است. هلاکو میرزا فرزند فتحعلی شاه قاجار در سال ۱۲۱۰ هجری قمری، بانی بازسازی و آذین‌کاری آن بوده‌است.
ضریح را که طواف کردم، به نماز ایستادم و دست به دعا که بر می دارم و سر به آسمان می کنم، آینه کاری های ضریح مسحورم می کند، داخل امامزاده آینه کاریست که حدود ۱۲ سال پیش انجام شده است.
کاش رنگ دلم با رویم یکی بود تا در این آینه ها خود حقیقی ام را می دیدم، این شرح دلی بود که یکی از زائران که من را محو تماشای آینه ها می دید زمزمه وار کنارم گفت و رفت.
می خواهم از در خارج شوم که ناگهان یاد ورودم می افتم، درهای رواق منبت کاری است، نمی دانم شوق دیدار است یا شوق دیدن اسامی متبرکه است که نمی توانم بر روی حکاکی ها به تبرک دست نزنم.
حال و هوای زیارت
دو برابر جمعیتی که در محوطه باز اطراف حرم در پناه سایه های درختان استراحت می کردند، اینجا مشغول زیارتند.
اینجا پر از زائرانی است که از همه جای دنیا آمده اند، یکی از زوار می گوید: امامزاده صالح میان ۳۳۰ زیازتگاه تهران، جزء چند امامزاده ای است که همواره بیشترین زائر را به درگاه خود می خواند. از هر گوشه عالم که قصد زیارت کنی باید به میدان تجریش برسی، از افغانستان، پاکستان، ترکیه، عراق، جمهوری آذربایجان، کویت و یا اصفهان، اهواز، تبریز، اراک، کاشان و ... از هر کجا که باشی، ایستگاه آخر توقف میدان تجریش است و بعد زیارتگاه امامزاده صالح‌علیه‌السلام، نمی دانم امامزاده در قلب تجریش واقع است یا قلب تجریش امامزاده است!
صندوق
در کنار حجم عظیم زائران، دست روی صندوقی چوبین می گذارم که احتمالا به دوران اواخر صفوی یا افشار تعلق دارد و ضریح ممتاز نقره‌ای آن که اضلاع شرقی و شمال شرقی و غربی آن دارای محفظه مشبک مزین به نقره و ضلع جنوبی آن مشبک چوبی است از وقفیات مرحوم آقای میرزا سعیدخان وزیر امور خارجه اواخر قاجار است.
گنبد
به بیرون حرم که قدم می گذارم، گنبد را می بینم، گنبد شلجمی شکل که با کاشی‌های زیبا پوشیده شده است. این گنبد در سال ۱۳۲۳ شمسی به همت حسن فداکار تعمیر و کاشیکاری آن به صورت اولیه تجدید شده است.
احداث گنبد کنونی همراه با تزیینات و مقرنس کاری و نقاشی های ظریف و اصلاحات داخل حرم، تعمیرات و پاره ای الحاقات و به طور کلی استحکام بخشی را به هلاکو میرزا ملقب به بهادرخان پسر حسنعلی میرزا شجاع السطنه و نوه فتحعلی شاه نسبت داده اند.
بنا به شواهد در امامزاده صالح کتیبه ای به سال ۷۰۰ قمری وجود داشته که ظاهرا در تعمیرات و تغییر مدخل بنا از میان رفته است که بنا بر آن همزمان با پادشاهی غازان خان نخستین ایلخان مسلمان مغول و مروج اسلام در میان مغولان بوده است.
درخت چنار معروف امامزاده صالح( ع)
شنیده بودم که در محوطه حرم درخت چنار قدیمی ای وجود دارد، چنار امامزاده صالح(ع) کهنسال ترین چناری است که تاکنون دیده شده است. این چنار حتی اعجاب مسافرین خارجی را نیز بر می انگیخته است. چنانکه دیالافوا در سفرنامه اش در ایران به سال ۱۸۸۱م دربارۀ این درخت می نویسد:
در مسجد (بقعۀ امامزاده صالح) تجریش چنار عجیب و غریبی است که کمتر نظیر آن در دنیا پیدا می شود.. قطر فوق العاده آن را نمی توان دقیقاً با رقم معین کرد. تقریباً محیط آن به پانزده متــر می رسد. هریک از شاخه های آن مانند تنه درخت کهنسالی در بالای بنای مسجد و سایر اطراف سر به آسمان کشیده است . این درخت عده کثیری را در سایة خود پناه می دهد. مؤمنین در زیر آن نماز می خوانند.. مکتبدار اطفال را در آن جا جمع کرده درس می دهد. قهوه چی سماور و استکان و لوازم خود را در درون آن قرار داده است. سقا هم کوزه های پر آب خود را در گوشه ای از تنه گذارده است.
اما هرچه سرجنباندم ندیدمش، از یکی از خدام سراغش را گرفتم، گفت: این چنار عظیم تا سالیانی پیش نیز در حیاط امامزاده به چشم می خورد ولی به علتهای مختلف چه طبیعی و چه تخریب انسانی از آن چیزی باقی نمانده است.
خادمين
اینجا خادمانش هم اهل ذوق هستند، هوای حرم که با دلنشینی سکوت و طراوت محله تجریش همراه است، روحیه لطیفی را به زائرین هدیه می‌دهد و شاید تلفیق همین روحیه با عشق و ارادت به امامزاده است که یکی از خادمان را به گفتن شعری در افتخار خادمی اش، برانگیخته است، شعری با عنوان«شکرانه»، سروده خادم افتخاری آستان مقدس امامزاده صالح علیه‌السلام، محمد فلاح که در شاه بیتش آمده است:
«صالح بن موسي بن كاظم دست خادم را بگير
در جوار نعمت صالح منم منعم شدم»
شهید هسته ای
آماده رفتن شده ایم، اما من هنوز گم کرده دارم. با عجله از یکی از خادمه ها می پرسم، شهدا را کجا دفن کرده اند؟ اما او با خونسردی می گوید: مستقیم بروید دست راست.
باورم نمی شود که آنجا باشند، چندبار از آنجا رد شده اما اما آن ها را ندیده ام، می پرسم: دقیقا کجا؟ باز لبخندی همراهم می شود و میگوید ببین همین جا هستند، شهید «هسته ای» هم اینجاست. رو به روی حرم در محوطه باز کنار چهار شهید گمنام، شهید شهرياري آرام گرفته است. فاتحه ای به روح مطهر او و شهدای گرانقدر اسلام می خوانم و راهی می شوم.
بازار تجریش
خرید سوغاتی شاید بهترین دلیل دیدار از بازار تجریش باشد، بازار سنتی تجریش که در میراث فرهنگی نیز به ثبت رسیده است. بازار سرپوشیده که مسگر ها هنوز در آنجا فعالند و در رستوران هایش هنوز آش و حلیم ارائه می شود و فست فوت ها هنوز محلی از اعراب ندارند.
به وقت عظیمت دوباره رو به روی حرم می ایستیم و به احترام سر به زیر می اندازیم، در دلمان شوق دوباره طلبیدن است و بر زبانمان صلوات بر محمد و آل محمد«ص»
منبع: خیمه
211008
گزارش خطا
نظرات بینندگان
غیر قابل انتشار: ۰
در انتظار بررسی: ۰
انتشار یافته: ۱
محمد كبيري
| 
۱۴:۱۶ - ۱۳۹۴/۰۴/۰۹
پاسخ
حيف كه مديريت غير موجه اين حرم را از مردم دور نموده.
