۰۶ آذر ۱۴۰۳ ۲۵ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۱۸ : ۰۳
منابع مکتوب/ متن دستخط امام رضا (ع) بر عهدنامه ولايتعهدي
«هر کس پيماني را بشکند و عهدي را نقص کند احترام خود را از بين برده و موقعيت خود را از دست داده است، زيرا چنين شخصي بر امام خود ستم روا داشته و حرمت اسلام را مورد تجاوز قرار داده و به همين روش در گذشته عمل شده...»
عقیق: امام رضا (عليهالسلام) در دست نوشتهي خويش بر سند ولايتعهدي، مواضع خود را نسبت به پذيرش اين منصب اعلام ميکند. از آن جا که متن اين سند از سوي مأمون تنظيم شده بود، قبل از هر گونه اظهار نظري دربارهي دست نوشتهي حضرت بايد به شرايط زماني و موقعيتي که امام (عليهالسلام) در آن قرار گرفته بود توجه کنيم، در چنان شرايطي است که ميتوان به ارزش واقعي و مفاد دست نوشتهي حضرت رضا (عليهالسلام) پي برد، بخصوص زماني که قرار بود اين سند در سراسر قلمرو حکومت عباسي منتشر شود.
امام (عليهالسلام) در پشت عهدنامه اولين سطر را با اين عنوان آغاز ميکند:
«ستايش مخصوص خداوندي است که آنچه بخواهد انجام ميدهد.» و ميافزايد: «او از خيانتهاي چشم و آنچه در دلهاست آگاه است و درود بر محمد (صلي الله عليه و آله) و خاندان پاکش». اشاره به آگاهي خداوند از خيانتهاي آشکار و پنهان در مقدمهي کلام، و نيز درود بر پيامبر و خاندانش که در واقع شهادت به حقانيت آل علي (عليهالسلام) است در آن زمان پراهميت بود و اين اقدام هيچ گاه در مجالس و اسناد رسمي آن زمان معمول نبود. حضرت با عبارت «اميرالمؤمنين (مأمون) حق ما را که ديگران نشناختند شناخت.» اثبات حقانيت خاندانش را کامل ميکند. اين عبارت اخير گرچه در ظاهر، ستايش مأمون است زيرا که به «حقانيت خاندانش» آگاهي يافته، اما در حقيقت نکوهش آناني است که حق خاندانش را ضايع کردند، و منظور از «ديگران» در کلام حضرت و يا به تعبير بهتر «حق ناشناسان»، پدران و خاندان مأمون است که به حقانيت اهل بيت آگاهي نيافتند و رهبري و امامت مسلمانان را که حق آنها بود غصب کردند.
امام در عهدنامهي ولايتعهدي مينويسد: «مأمون ولايتعهدي و خلافت را در اختيار من قرار داد، تا اگر بعد از او زنده ماندم اين منصب از آن من باشد.»و به دنبال آن ميافزايد: «هر کس پيماني را بشکند و عهدي را نقص کند احترام خود را از بين برده و موقعيت خود را از دست داده است، زيرا چنين شخصي بر امام خود ستم روا داشته و حرمت اسلام را مورد تجاوز قرار داده و به همين روش در گذشته عمل شده...» نقض پيمان و پيمان شکني بعد از عبارت «مأمون خلافت را در اختيار من قرار داده» عبارت «اگر بعد از او زنده بمانم» را پر رنگ و معني دارتر ميکند.
"شيخ صدوق" مينويسد: امام در مجلس ولايتعهدي در ادامه فرمود: «... پيشينيان عهد اميرالمؤمنين علي بن ابيطالب (عليهالسلام) را نقض کردند و آن جناب صبر کرد و بعد از آن اعتراض فرمود بر کساني که اين گونه اعمال شنيع مرتکب شدند...» و سپس حضرت رضا (عليهالسلام) فرمود: «نميدانم نسبت به من چگونه رفتار کنند و نسبت به شما (شيعيان) چه نوع عمل شود.»
"عطاردي" نيز ميگويد: امام علي بن موسيالرضا (عليهالسلام) در پايان دستخط خود ميافزايد: «در صورتي که جعفر و جامعه برخلاف اين کار (ولايتعهدي) حکم ميکنند و نميدانم بر سر من چه خواهد آمد و بر شما چه خواهد گذشت...»
اين عبارت اخير علاوه بر گويا بودن کراهت امام از پذيرش ولايتعهدي بيانگر نگراني آن حضرت از سرنوشت خود و امت و نيز خطراتي که آنها را ممکن است در آينده تهديد کند ميباشد که خود گواه روشني است بر ماهيت ولايتعهدي.
کدخبرنگار:212006
گزارش خطا
