۰۳ آذر ۱۴۰۳ ۲۲ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۲۵ : ۰۸
نگاهی بر کتاب «فیض الدموع»؛شرح زندگانی و شهادت امام حسین
کتاب فیض الدموع (شرح زندگانی و شهادت امام حسین (علیه السلام) با نثر فارسی فصیح و بلیغ)؛ تألیف محمدابراهیم نوّاب تهرانی توسط مؤسسه انتشارات هجرت و مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب منتشر شده است.
عقیق:دربارۀ قیام امام حسین (ع) و ماجرای عاشورا و نیز دربارۀ عزاداری بر امام حسین (ع) و نقل مَقتل ایشان، کتاب‌های بسیاری در طول تاریخ، نگاشته شده است که این، خود، نشان از اهتمام عالمان و محقّقان مسلمان، بدین مسئله دارد. فیض الدموع (شرح زندگانی و شهادت امام حسین (علیه السلام) با نثر فارسی فصیح و بلیغ)؛ تألیف محمدابراهیم نوّاب تهرانی ملقب به بدایع نگار (۱۲۴۱-۱۲۹۹ هـ.ق)، از نویسندگان بزرگ و ادیبان برجسته و سیاستگران آگاه زمان محمدشاه و ناصرالدین شاه قاجار؛ به تصحیح و تحقیق اکبر ایرانی قمی است که در سال ۱۳۷۴ توسط مؤسسه انتشارات هجرت و مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب به چاپ رسیده است.یکی از مقاتلی که به زبان فارسی در دوران قاجاریه نگاشته شده، کتاب فیض الدموع است که محمد ابراهیم نواب تهرانی ملقب به بدایع نگار متوقی به سال ۱۲۹۹ هجری قمری آن را به رشتۀ تحریر در آورده است و نخستین بار با خط مرحوم کلهر خوشنویسی و چاپ شده است. مقدمه این کتاب، دارای سه بخش است: نخست: بررسی زمینه‌های نهضت حسینی. دوم: شرح حال مؤلف و معرفی آثار او، به همراه نمونه‌هایی از نثر بدایع‌نگار در تألیفاتش به عنوان یک نویسنده ادیب. سوم: گزارشی از سیر تطور نثر فارسی و بررسی سبک‌شناسی و بیان ارزش ادبی فیض الدموع به عنوان یک اثر جاوید با نثر شیوا و شیرین که یادآور نثر فارسی قرن چهارم و پنجم قمری است. مؤلف در فحص و تحقیق اخبار مراقبت نموده است که در کلیات واقعه صرف وقت شده و جریانات از روی صحت تقسیم‌بندی شده باشد.
از نظر مؤلف روایات و آثار متعددی تا آن زمان دربارۀ واقعۀ عاشورا و آن مصیبت عظیم با توجه به آنچه بزرگان دین از آن واقعه نقل کرده‌اند، وجود داشته است اما نویسندگان این آثار از حلیت انشاء و طراز بدیع عاطل بودند و آنچنان در صناعت و فن بیان مهارت لازم نداشته‌اند. از این رو وی تصمیم می‌گیرد با استفاده از سیاقت و جمال بلاغت و با به کار بردن جملات لطیف زندگانی امام حسین(ع) و ماجراهای روز عاشورا را به رشتۀ تحریر درآورد.
همچنین یکی از انگیزههای مؤلف در تدوین کتاب، عدم دسترسی عموم مردم آن دوران به کتاب موثق و صحیح به فارسی شیوا و بلیغ دربارۀ زندگی امام حسین و واقعۀ عاشورا است. ازاین رو نویسنده تلاش کرده است ، مقتلی بنگارد که هم خالی از نقایص باشد و هم دربرگیرندۀ نثری فصیح و صناعات سخن و علم معانی باشد تا مخاطبان این کتاب رغبت کافی برای مطالعۀ آن داشته باشند و بر مطالعات آن، نشاط خاطر بیشتر شود.
فیض الدموع با ماجرای تولد امام حسین آغاز و با بازگشت کاروان اسرا به مدینه و خطبۀ امام سجاد در آنجا خاتمه می‌یابد. این نیز مانند سایر مقاتل دربرگیرنده داستان سفر امام از مکه به عراق، مقتل مسلم و دیگر شهدای کربلا، و نیز غارت خیام امام و اسارت خاندان او در کوفه و شام و خطبههای حضرت زینب و امام سجاد در مجلس یزید است.
این کتاب یک متن ادبی به زبان فارسی فاخر است و اثری حماسی و مستند به اسناد معتبر تاریخی محسوب می‌شود. بر اساس تحقیقاتی که شده تاکنون کتابی فارسی با ویژگی‌های یاد شده، چنین شیوا و مستند به منابع دست اول تألیف نشده است.
بیشترین منابع وی اللهوف یا الملهوف اثر سیدبن طاووس است که بارها چاپ شده است و برخی از فهرست‌نویسان مانند آقا بزرگ در الذریعة و احمد منزوی در فهرست نسخه‌های فارسی، فیض الدموع را ترجمه لهوف دانسته‌اند در حالی که که لهوف یکی از منابع این کتاب است که در جاهای مختلف از آن نام برده شده است. از دیگر منابع این کتاب، بحارالانوار، مناقب الطاهرین، مناقب ابن شهر آشوب و مقاتل الطالبیین ابوالفرج اصفهانی است که مؤلف از آنها در چند جای کتاب خود یاد کرده است. وی به مقتل الحسین ابومخنف نیز اعتماد کرده است. فیض الدموع به رغم آنکه در دوران قاجار نوشته شده ولی با سایر مقاتل این دوره متفاوت است و دارای نثری زیبا و محتوایی ارزشمند است.
منبع:مهر
گزارش خطا
