آداب تشرف به مسجد به لسان اهل بیت(ع)

یَا بَنِی آدَمَ خُذُواْ زِینَتَکُمْ عِندَ کُلِّ مَسْجِدٍ وکُلُواْ وَاشْرَبُواْ وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ؛ اى فرزندان آدم جامه خود را در هر نمازى برگیرید و بخورید و بیاشامید و[لى] زیاده‏روى مکنید که او اسرافکاران را دوست نمى‏دارد(اعراف، 31)
شاید بتوان گفت: آنچه در قرآن خطاب "یا بنی آدم" بیان می شود، مربوط به تمام انسان ها و همه ادیان و از مشترکات آنان است.
قرآن به مال و فزند زینت گفته است، "المال و البنون زینه الحیاه الدنیا" (1) بنابراین ممکن است آیه بیانگر این باشد که مال و فرزند خود را هنگام رفتن به مسجد همراه داشته باشید تا با مال، به حل مشکلات اقتصادی مسلمین بپردازید و با حضور فرزند در مساجد و جماعات، مشکلات تربیتی نسل آینده را حل کنید.
در روایات، امام جماعت عادل، آراستگی ظاهر، عطر زدن و لباس زیبا پوشیدن به هنگام نماز، بلند کردن دستان به هنگام رکوع و سجود در نماز و شرکت در نماز عید و نماز جمعه از مصادیق زینت شمرده شده اند.(2)
امام مجتبی (ع) به هنگام نماز و حضور در مسجد، بهترین لباس خود را می پوشید و می فرمود: "ان الله جمیل یحب الجمال فاتجمل لربی"، خداوند زیبا است و زیبایی را دوست دارد و من لباس زیبای خود را برای پروردگارم می پوشم و آنگاه این آیه را تلاوت می فرمودند. (3)
خداوند زیبایی و زینت را دوست دارد و گرنه به آن امر نمی فرمود، "خذوا زینتکم" چنانکه در اسلام، آیین فطری است و انسان نیز فطرتا از زینت لذت می برد.
با زینت به مسجد رفتن، احترامی است به بندگان خدا، به عبادت خدا و همچنین سبب ایجاد جاذبه و ترغیب عملی دیگران به آنجا است.
گرچه استفاده از زینت و طعام، امری فطری و طبیعی است، ولی در شرایط خاص مانند وجود نیازمندان و محرومان باید با آنان همدردی کرد. لذا در تاریخ میخ وانیم که نوع لباس امام صادق (ع) که مردم در رفاه نسبی به سر می بردند با لباس امام علی (ع) که مردم فقیر و ندار بودندف متفاوت بود چون شرایط اجتماعی هر کدام فرق داشت. (4)
با کمی دقت و تامل می توان نکته ها و پیام هایی را استفاده کرد. از جمله:
1- مسجد که پایگاه مسلمانان است، باید آراسته، زیبا و با جاذبه باشد"خذوا زینتکم عند کل مسجد"
2- بهترین و زیباترین لباس، برای بهترین مکان است.
3- اسلام هم به باطن نماز توجه دارد "فی صلاتهم خاشعون"، هم به ظاهر آن "زینتکم عند کل مسجد"، آری در اسلام ظاهر و باطن، دنیا و آخرت بهم آمیخته است.
4- زینت، اگرچه در نماز فردی هم ارزش است، اما در اجتماع و مسجد، حساب ویژه ای دارد. "عند کل مسجد"
5- اول نماز، آنگاه غذا. "عند کل مسجد و کلوا و اشربوا" اول توجه به روح و معنویت، آنگاه توجه به جسم.
آنچه ذکر شد در باب شرایط ظاهری تشرف به مسجد است اما در باب شرایط روحی و معنوی تشرف به آن نیز توصیه هایی وجود دارد چراکه مسجد، جای خواندن خدا و راز و نیاز با معبود بی همتاست. بنابراین، نباید در آن از خدا غافل بود و به جای تقرب به حضرت حق، از وی دور شد و به غیر حق پرداخت.
باید متوجه باشیم که وقتى در مسجد حاضر مى شویم، در آستان خداوند متعال داخل شده ایم و در محضر او هستیم و بجاست که براى شناخت آداب حضور حضرت حق، آداب حضور در نزد بزرگان و مهتران را معیار قرار دهیم و بنگریم که وقتى به محضر مهتر و بزرگى وارد مى شویم، چگونه خشوع و تواضع و احساس کوچکى ما را فرا مى گیرد. با توجه به اینکه عظمت مهتران با عظمت ذات خداوندى قابل مقایسه نیست و همچنین نسبت حق ادب حضور در محضر پروردگار نیز با حق ادب حضور بزرگان و مهتران قابل مقایسه نیست.
با توجه به آنچه ذکر شد، درمى یابیم که احدى قدرت رعایت حق ادب حضور پروردگار را ندارد. بنابراین ما نمى توانیم آداب حضور به نزد خداوند را رعایت کنیم، پس لااقل در آن هنگام بنگریم که رفتارمان چگونه است و تقصیر و کوتاهى خود را در نظر آوریم که همین اندک ما را به باب کرم خداوند رهنمون مى شود. امام صادق(علیه السلام) در حدیث مفصلى، آداب حضور در مسجد را چنین ذکر مى کنند:
«هر گاه به در مسجدى رسیدى، بدان که تو آهنگ سلطان و پادشاه عظیمى را کرده اى که بر بساطش جز پاکیزه شدگان دیگرى پاى ننهد و براى مجالست او جز به صدّیقان و راست کرداران رخصت داده نشود و آنگاه که بر بساط او قدم نهى، بدان که اگر اندک غفلتى از تو سر بزند در خطرى عظیم و پرتگاهى سهمگین قرار گرفته اى و بدان که او قادر است که با عدل و یا فضل خود با تو معامله کند. پس اگر بر تو لطف کرد و با فضل و رحمتش با تو معامله کرد طاعت اندک تو را مى پذیرد و در مقابل،اجر و پاداش بسیار نصیب تو مى گرداند و اگر با عدلش با تو بخواهد معامله کند و آنچه را که تو مستحق آن هستى به تو بدهد، تو را باز خواهد گردانید و طاعتت را، هر چند که زیاد باشد، رد خواهد کرد و او آنچه را که بخواهد مى کند.