چگونه به آزادی برسیم؟

* آيه               

وَ قَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ اللَّهَ قَدْ بَعَثَ لَكُمْ طَالُوتَ مَلِكًا ۚ قَالُوا أَنَّىٰ يَكُونُ لَهُ الْمُلْكُ عَلَيْنَا وَ نَحْنُ أَحَقُّ بِالْمُلْكِ مِنْهُ وَ لَمْ يُؤْتَ سَعَةً مِنَ الْمَالِ ۚ قَالَ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاهُ عَلَيْكُمْ وَ زَادَهُ بَسْطَةً فِي الْعِلْمِ وَالْجِسْمِ ۖ وَ اللَّهُ يُؤْتِي مُلْكَهُ مَنْ يَشَاءُ ۚ وَ اللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ

* ترجمه                      

و پیامبرشان به آنها گفت: همانا خداوند «طالوت» را براى زمامدارى شما مبعوث (و انتخاب) كرده است، گفتند: چگونه او بر ما حكومت داشته باشد در حالى كه ما از او به فرمانروایى شایسته ‏تریم و به او ثروت زیادى داده نشده است؟ پیامبرشان گفت: خداوند او را بر شما برگزیده و توان علمى و جسمى او را افزون نموده است و خداوند ملكش (فرماندهى و رهبرى) را به هر كس بخواهد مى ‏بخشد و خداوند (احسانش) وسیع و (به لیاقت ‏ها وتوانایى ‏هاى افراد) آگاه است.

* نکته ها                     

كلمه «واسع» یعنى خداوند بى ‏نیازى است كه از هیچگونه بخششى عاجز نیست.

گرچه بنى‏ اسرائیل از پیامبرشان فرمانده نظامى براى رهبرى جنگ خواستند؛ «مَلكاً نقاتل فى سبیل اللّه» ولى از آنجا كه آنان بهانه گرفته و گفتند: طالوت را به سلطنت چه كار؟ معلوم مى‏ شود كه او علاوه بر فرمانده نظامى، سلطان آنان نیز قرار گرفت. این گروه ستمدیده بنى ‏اسرائیل با آنكه براى رهایى از چنگال ظالمان، از پیامبرشان درخواست تعیین فرمانده كرده بودند، ولى وقتى پیامبرشان طالوت را كه جوانى چوپان و فقیر و گمنام بود، به فرماندهى و زمامدارى آنان تعیین نمود، گفتند: چگونه او مى ‏تواند فرمانده ما باشد در حالى كه شهرت و ثروتى ندارد؟ و ما به جهت ثروت و دارایى كه داریم، از او لایق ‏تریم!

پیامبر وقتى بهانه‏ گیرى آنها را به خاطر فقر و ندارى طالوت شنید، فرمود: بى‏گمان خدا او را بر شما برگزیده است و او توانایى علمى و قدرت بدنى و نیروى لازم براى فرماندهى جنگ را دارد. خداوند هركس را كه بخواهد بخاطر لیاقت و استعدادهاى نهفته ‏اش فرماندهى مى ‏بخشد.

آرى، اگر نظر او به سنگى تعلق گیرد، جواهر مى ‏شود واگر به خارى افتد، گل و اگر به فقیرى نظر كند فرمانده مى‏ شود.

آیا چوپانى كه گوسفندانش گم مى ‏شوند، لیاقت فرماندهى دارد؟ در روایات آمده است: طالوت چوپانى بود كه در پى گوسفندان گمشده ‏اش از اطراف به سوى شهر آمده بود و به خدمت پیامبر رسید و خداوند به پیامبر وحى كرد كه همین چوپان لیاقت فرماندهى دارد و او را به مردم معرفى كن.

شاید مراد از جمله ‏ى «بسطة فى‏ العلم» جامعیّت علوم باشد. یعنى او در بسیارى از علوم، اطلاعات گسترده‏ اى داشت.

* پيام ها                      

1- پیامبران بر اساس وحى، جانشین خود را انتخاب مى ‏كنند. «ان اللّه قد بعث»

2- رهبرى كه خداوند تعیین كند، به نفع مردم است. «بعث لكم»

3- اگر مى‏ خواهید به آزادى و نجات برسید، باید رهبر الهى را بپذیرید. «انّ اللّه قد بعث لكم طالوت ملكا»

4- دین از سیاست جدا نیست. انبیا مستقیماً در مسائل نظامى دخالت و فرمانده نظامى عزل و نصب مى‏ كردند. «انّ اللّه قد بعث لكم»

5 - از استعدادهاى نهفته در افراد گمنام و فقیر، غافل نباشید. «قد بعث لكم»

6- نشانه ‏ى ایمان واقعى، تسلیم خدا و رسول بودن است و بنى‏ اسرائیل به خاطر پندار غلط تسلیم نبودند. «انّى یكون له الملك‏ علینا»

7- یكى از امتحانات الهى، نحوه برخورد ما با رهبر الهى است. «قالوا انّى یكون...»

8 - خودبرتربینى، محكوم است. [*] «نحن احقّ بالملك منه»

9- نام، مقام و شهرنشینى، نشانه برترى نیست. در این آیه از كسانى كه ملاك برترى را مال و مقام دانسته ‏اند، انتقاد شده است. «لم یؤت سعة من المال»

10- انتخاب الهى، بر اساس لیاقت است، نه گزاف و بیهوده.«ان اللّه اصطفاه علیكم و زاده بسطة فى العلم و الجسم»

11- قدرت علمى و توانایى جسمى، دو شرط لازم براى فرماندهى لشكر است. «بسطة فى العلم و الجسم»

12- توانایى علمى، مهم ‏تر از توانایى جسمى است. «زاده بسطة فى العلم و الجسم» ابتدا كلمه‏ى «علم» آمد، سپس «جسم».

13- اعلم بودن، در گزینش یك اصل است. «بسطة فى العلم»

14- رهبر و مدیر باید زیر دستان خود را توجیه كند و دلیل كار و انتخاب خود را بازگو كرده و ابهامات را برطرف كند و نگوید این حقّ من است كه هر كارى بخواهم انجام دهم. پیامبر دلیل انتخاب طالوت را توانایى علمى و جسمى او بیان كرد. «زاده بسطة فى العلم و الجسم»

15- نه فقر و گمنامى، مانع لطف الهى است و نه ثروت و شهرت، باعث آن. «واللّه واسعٌ علیم»

16- سرچشمه‏ ى اكثر اعتراضات مردم، كوته نظرى و كوته فكرى است، ولى علم خداوند بى ‏نهایت و نامحدود است. «واسع علیم»

*) چنانكه شیطان گفت: «انا خیرٌ منه» اعراف، 12