فرهنگ حجاب متولی که ندارد هیچ، دشمن حکومتی هم دارد

با توجه به سوابق پژوهشی و عملیاتی حجت‌الاسلام ابراهیم‌پور، در قالب گفت‌وگویی، از مشکلات و موانع موجود در ترویج حجاب در سطح جامعه تا راهکارهای عملیاتی و اجرایی این ترویج این فرهنگ اصیل اسلامی و ایرانی را مورد بررسی قرار دادیم.

- در میان انواع مؤسسات فرهنگی که در کشورمان راه‌اندازی شده، موسسه ریحانه‌النبی سلام‌الله علیها به طور تخصصی به بحث حجاب پرداخته است. ایده تأسیس این مجموعه چگونه شکل گرفت و اجرایی شد؟

در خصوص بحث حجاب مهم‌ترین مسئله‌ای که باید مورد توجه قرار بگیرد، اجرایی شدن صحیح احکام حجاب در جامعه است. با این رویکرد بود که مجموعه ریحانه‌النبی سلام‌الله علیها در سال 84 با نگاه کاربردی و به‌صورت میدانی در حوزه اجرا ورود پیدا کرد تا موضوع حجاب، صرفاً به کار پژوهشی محدود نشود و کار سفارشی هم صورت نگیرد. بلکه یک فعالیت میدانی و اجرایی در حد توان داشته باشد. در عین حال رویکرد ما در طرح‌ها و برنامه‌ریزی‌ها به‌گونه‌ای بوده که مباحث موجود را به صورت کلان در نظر بگیریم و طرح‌ها، با در نظر گرفتن توان مجموعه یک موسسه مردمی، قابلیت اجرایی حداکثری در کشور داشته باشند.

- تلاش شما در تأسیس و راه‌اندازی موسسه ریحانه‌النبی سلام‌الله علیها قابل تقدیر است. اما به هر حال امروز در سطح جامعه مشکلات فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی متعددی وجود دارد که عده‌ای معتقدند ابتدا باید به آن‌ها پرداخته شود. چه شد که شما موضوع ترویج عفاف و حجاب را انتخاب کردید؟

به این دلیل که موضوع حجاب با دغدغه‌ها، بحران‌ها، پستی و بلندی‌های زیادی مواجه بوده و هست. اما متأسفانه متولی اجرایی ندارد، با توجه به اینکه یک خلأ در آموزش تربیت و نیروی انسانی داریم. از طرفی دیگر هم حجاب در کشور اسلامی نماد محسوب می‌شود و می‌تواند تأثیرگذار بر بسیاری از موضوعات باشد. در عین حال دشمن بر بحث حجاب برای وارد کردن ضربه فرهنگی به جوامع اسلامی خصوصاً جمهوری اسلامی ایران از ابزارهای رسانه‌ای به صورت دقیق استفاده می‌کند. این در حالی است که ما در کشور اسلامی خود دستگاه‌های تصمیم گیر در حوزه عفاف و حجاب نداریم تا بخواهد در تقابل با اتاق فکر دشمن و عملیاتی که دشمن علیه حجاب دارد، اقدامی انجام دهد، مقابله کند، برنامه‌ریزی کرده و از این فرهنگ ایرانی اسلامی دفاع کند. به همین جهت ما یکی از اولویت‌های فرهنگی را بحث حجاب دانستیم و به این موضوع ورود پیدا کردیم.

- پس شما از همان ابتدا به طور برنامه‌ریزی شده کار را شروع کردید.

از آنجایی که متولی در این امر وجود نداشت، طبیعتاً وظیفه ما، طلبه‌ها، حفظ و توسعه فرهنگ ایرانی اسلامی است. حالا هر کسی با علاقه و سلیقه خود و با توانی که دارد، باید گوشه‌ای از این فرهنگ را اصلاح کند تا وضعیت جامعه بهتر شود.

- از چه زمانی این کار را شروع کردید و در اولین نمونه کار چقدر نتیجه گرفتید؟

از سال 84 موسسه ریحانه‌النبی سلام‌الله علیها را راه‌اندازی کردیم. ابتدا در مدرسه‌ای در تهران که 545 دانش‌آموز داشت، طرح را ارائه داده و اجرایی کردیم. در آن مدرسه در ابتدا حدود 86 نفر حجاب برتر داشتند و با اجرای طرحی که ارائه شد و اجرا کردیم، این تعداد 86 نفر به 186 نفر ارتقا پیدا کرد که هم آن‌ها چادری شدند و هم این طرح تأثیرات خوبی را در فضای مدرسه و خانواده‌ها در پی داشت. پس از آن سعی کردیم طرح را توسعه بدهیم. از سال 84 تا امروز هم تأثیرات خوبی داشته و اکثر خانواده‌ها هم راضی بودند و حتی بسیاری از افراد درخواست دادند که طرح عفاف و حجاب توسعه پیدا کند و در مدارس بیشتری اجرا شود.

- دوران کودکی و نوجوانی، دوران مهمی برای آشنایی با فرهنگ حجاب است. شما به‌عنوان یکی از فعالان در زمینه ترویج حجاب و عفاف در مدارس، برای اینکه حجاب را جذاب کنید و زیبایی آن را به کودکان و نوجوانان نشان دهید، از چه روش‌هایی استفاده می‌کنید؟

ما ترویج حجاب را در غالب همان آموزش‌هایی انجام می‌دهیم که مربی ماهری آموزش می‌دهد. یک بحث آموزش علمی و اعتقادی است، یعنی بالا بردن دانش و اعتقاد دانش‌آموز نسبت به فرهنگ حجاب و عفاف. این کار به روش‌های مختلفی صورت می‌گیرد مانند برگزاری مسابقات، سرود، تئاتر و برنامه‌های متنوعی که می‌تواند در اعتقاد و علم دانش‌آموز تأثیرگذار باشد. برخی برنامه‌ها هم در طول یک سال تحصیلی ادامه پیدا می‌کند.

شیوه دوم، حضور مربی تربیتی آشنا با مهارت علم‌آموزی حجاب است. یکی از مشکلات ما در جامعه، ضعف در ارائه الگوی صحیح حجاب به افراد جامعه به‌خصوص نوجوانان و جوانان است. ما نتوانسته‌ایم این الگوها را به خوبی و به درستی در جامعه ترویج کنیم. به همین دلیل می‌بینیم بسیاری از دانش‌آموزان الگوی زندگی شخصی خود را از فلان بازیگر می‌گیرد. بسیاری از این افراد به خصوص الگوهای غربی، حتی اگر نقش خوبی هم در فیلم‌ها و سریال‌ها ایفا می‌کنند، اما در زندگی واقعی آن‌ها آنچه در سریال و فیلم نمایش داده می‌شود، وجود ندارد. بنابراین دانش‌آموز نوجوان و جوان دنبال حقیقت زندگی این شخص می‌رود و در الگوگیری دچار مشکل می‌شود. لذا ما یک ضعف بزرگی در این قسمت داریم.

- پس اعزام مربی حجاب در مدارس علاوه بر تربیت دینی دانش‌آموزان، به قصد الگوسازی برای دانش‌آموز هم بوده است.

همین طور است. ما مربی حجاب را به مدارس فرستادیم تا دانش‌آموزان الگوی عملی حجاب را هم ببینند. دانش‌آموز هر تضادی که در جامعه می‌بیند، یک نفر را به عنوان معیار و محور سنجش رفتارهای معلم، مادر، افراد جامعه داشته باشد که این شخص مربی حجاب است که حداقل بتواند این تناقض‌های رفتاری را بتواند در مدرسه اصلاح کند.

- به الگوی حجاب اشاره کردید. این معضل را قبول دارید که ما کارهای زیربنایی در مورد حجاب در جامعه کم انجام داده‌ایم؟ شاید مشکل حجاب در جامعه از آنجایی شکل بگیرد که ما در این موضوع ضعیف کار می‌کنیم.

بخشی از مشکل حجاب به ضعف عملکرد دستگاه‌های مسئول و رسانه‌ها مربوط است. به هر حال ما به همان مقداری که کار پژوهشی در زمینه عفاف و حجاب انجام داده‌ایم، کار عملیاتی نکرده‌ایم. از سوی دیگر موضوعات مباحث حجاب با توجه به ماهیت  موضوع حجاب، بسیار سریع تغییر پیدا می‌کند. یعنی یک یا دو سال پیش پژوهشی را در حوزه حجاب در فضای اجتماعی انجام دادیم که شاید امروز دیگر کارکردی نداشته باشد. یعنی پژوهش به‌روز نیست. به‌روز هم که می‌شود، اجرا نمی‌شود. لذا ما هم ضعف در به‌روزرسانی داریم و همان مقدار کاری هم که انجام گرفته همان هم اگر بتواند بخشی از مشکل را حل کند، عملیاتی نشده. مثلاً تا یک سال پیش در مورد بحث حجاب و رابطه حجاب با حکومت سؤالاتی و شبهاتی مطرح بود، اما از زمانی که بحث دختر خیابان انقلاب مطرح شد این مباحث و شبهات مربوط به حکومت، در غالب حجاب اجباری شدت پیدا کرد. لذا اگر کار پژوهشی و کار دقیقی بخواهد انجام شود، باید از بهمن ماه سال گذشته این کار انجام‌شده باشد، با توجه به موقعیتی که در جامعه به وجود آمده است. لذا راهکار این‌ها به نظر ما اتاق فکر است؛ یعنی اتاق فکر تلفیقی از پژوهش و اجرا و به‌روزرسانی. اگر این اتفاق بیفتد آن پژوهش‌ها هر مقداری که کارایی و قابلیت اجرا داشته باشد، می‌تواند در عرصه اجتماع کارآمد باشد. لذا غالب مجموعه‌هایی هم که در حوزه حجاب در دستگاه‌های دولتی کار می‌کنند، آن اتاق فکر لازم را هم ندارند. به همین دلیل نوعی تصمیم‌گیری جلسه‌ای صورت می‌گیرد و یک طرح و برنامه‌ای ارائه می‌شود. این نمی‌تواند خیلی تأثیرگذار در موضوع ترویج حجاب باشد. لذا ما در این زمینه ضعف داریم.

- درست است که کار پژوهشی انجام می‌شود و در عین حال افراد زیادی دغدغه ترویج حجاب و مبارزه با بدحجابی و بی‌حجابی را دارند. فکر می‌کنید گره کجاست که کار فرهنگی درست و مؤثری انجام نمی‌شود؟

مسئله حجاب ابعاد مختلفی دارد، از بعد سیاسی اگر بخواهیم در نظر بگیریم در مناصب سیاسی، در تحولات دولت و مجلس تأثیرگذار است. لذا برخی به خاطر منافع شخصی یا گروهی، جایگاه‌ها و منصب‌هایی که می‌خواهند به دست بیاورند سعی می‌کنند که به عنوان یک ابزار از موضوع حجاب و بدحجابی استفاده کنند. وقتی نماینده یا مسئولی با این نگاه وارد میدان می‌شود، برای حفظ رأی خودش طبیعتاً در موضوع حجاب ورود پیدا نمی‌کند. چون رأی او ریزش پیدا می‌کند. لذا این یکی از ابزارهایی است که در این زمینه انجام می‌شود. وقتی مسئولی چنین رویکردی داشته باشد، ما در قانون‌گذاری خیلی نباید به اصلاح امیدوار باشیم.

در بحث آموزش‌ها هم همین طور است. آموزش‌ها هم اگر بخواهد به صورت مردمی انجام بگیرد یا از طرف حوزه‌های علمیه و یا غیره یک ضعف دیگر هم اینجا وجود دارد. متأسفانه ما نیروی پاسخگوی علمی به عنوان مربی و استاد به صورت تخصصی در موضوع حجاب بسیار کم داریم. بسیار تعداد افراد کم هستند که در دانشگاه ، مدارس ، در محیط‌های آموزش بروند و حداقل بخواهند موضوع حجاب را تبیین کنند. لذا یک ضعف علمی اینجا وجود دارد و شبهاتی که در فضای مجازی از طرف دشمن، وارد جامعه می‌شود و در ذهن جوان جا می‌گیرد، کسی پاسخگو نیست. لذا کم‌کاری و ضعف مسئولین، برنامه‌ریزی گسترده دشمن با وجودی که آن‌ها در این موضوع متمرکز هستند، همگی موجب ضعف در ترویج فرهنگ حجاب و عفاف شده است. در یک کلام، جهل جامعه علمی یعنی ارتقا پیدا نکردن این مسائل هم باعث شده که این فضا به این شکل ضعیف بماند. هرچند که موارد حاشیه‌ای هم بر این موضوع تأثیرگذار است، تأثیرات اقتصادی ، فساد اداری و امثال این‌ها هم بی‌تأثیر نیست.

- علاوه بر تذکرات و توصیه‌های مراجع عظام تقلید و علمای دینی، یکی از ارگان‌هایی که در سال‌های اخیر وارد بحث حجاب و عفاف در جامعه شد، نیروی انتظامی بود. شما برای انجام طرح ریحانه‌النبی سلام‌الله علیها و ترویج حجاب در مدارس، با مراجع یا نیروی انتظامی هم رایزنی کردید؟

بله. ما در طول این سال‌ها بارها هم با مراجع عظام تقلید، علمای دین، اعضای شورای شهر، نیروی انتظامی ، وزارت فرهنگ و ارشاد، وزارت کشور، وزارت آموزش پرورش، و بسیاری از دستگاه‌ها و مجموعه‌های دیگر  ارتباط داشتیم و در حد مقدوراتی که آن‌ها درخواست کردند و شرایط فراهم بوده ، سعی کردیم همکاری هم در این زمینه‌ها داشته باشیم. البته به نظرم جای همکاری بسیار بیشتری را می‌طلبد که به اصلاح دستگاه‌هایی که درخواست کنند ، در خدمتشان هستیم.

- آن‌ها چقدر با شما در بحث ترویج عفاف و حجاب همکاری می‌کنند؟

همکاری‌ها متناسب رویکردهای آن‌هاست. به نظر من همکاری‌هایی که صورت می‌گیرد مخصوصاً در مجموعه‌های دولتی، با نگاه فرهنگی نیست. غال با اگر هم با نگاه فرهنگی باشد، نگاه مقطعی و زودگذر دارند. یعنی در موضوع حجاب نیاز به یک برنامه‌ریزی منسجم است، مثلاً یک دستگاهی که ورود پیدا می‌کند باید یک برنامه‌ریزی بلندمدت داشته باشد و موقعیت‌های آن‌ها ارائه بشود. کار به صورت دستوری نباشد، بلکه به صورت فرهنگی باشد. اما اگر دستوری بخواهد باشد یک جلسه ، دو جلسه گذاشته می‌شود و به نتیجه نمی‌رسد. لذا فعالیت‌هایی که صورت می‌گیرد وقتی از نگاه کارشناسی بررسی شود، ناکارآمدی‌اش به دلیل دستوری بودن آن است. به همین جهت تأثیرگذاری آن بسیار پایین است و نمی‌توانیم تأثیرش را در آن فضای جامعه ببینیم. اگر این‌ها از آن فضای دستوری خارج شود طبیعتاً تأثیرات بیشتری خواهد داشت.