غفلت از خدا به لطافت قلب آسیب می‌زند

متن خطبه های نماز جمعه هامبورگ به این شرح است:

همان طور که در مباحث گذشته اشاره گردید «غفلت» از مفاهیم عام و گسترده ای است که ممکن است دامن هر کسی را بگیرد. از کسی که لحظه ای از خدای خود غافل شود تا کسی را که به طور کلی خدا و آیات الهی را تکذیب می نماید. از اینرو هم مؤمنان ممکن است در مقاطعی از زندگی از غافلان شمرده شوند و هم مشرکان و منافقان و کافران از غافلان دانسته می شوند؛ منتهی نوع این غفلت ها و مرحله هر کدام از آنها متفاوت است و آیات قرآن به همه این انواع اشاره دارد.

در جریان قوم فرعون، آنها به خاطر تکذیب آیات الهی و غفلت؛ دچار انتقام و عذاب الهی شدند. چه اینکه در آیه 65 سوره مبارکه عنکبوت از مشرکان عصر پیامبر(ص) یاد می شود که گاهی گرفتار غفلت شده و خود را در شرک داخل می کردند و گاهی از خواب غفلت بیدار می شدند و به توحید روی می آورند. لذا می فرماید: « فَإِذَا رَكِبُوا فِي الْفُلْكِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ إِذَا هُمْ يُشْرِكُونَ ؛ و هنگامى كه بر كشتى سوار مى شوند، خدا را از صمیم دل مى خوانند، ولى چون به سوى خشكى رساند و نجاتشان داد، بناگاه شرك مى ورزند.»[1]

* یاد و نام خدا انسان را از «غفلت» نجات می دهد

قرآن کریم در برخی از آیات، حکم کلی و عمومی غفلت را دربارۀ اقوام و افراد یادآور می شود و می فرماید: « وَمَنْ يَعْشُ عَنْ ذِكْرِ الرَّحْمَٰنِ نُقَيِّضْ لَهُ شَيْطَانًا فَهُوَ لَهُ قَرِينٌ ؛ و هر كس از ياد خداى رحمان دل بگرداند، بر او شيطانى مى گماريم تا براى همدم وى باشد.»[2] از سوی دیگر در خصوص پرهیزکارانی که اگر به خاطر غفلتی مختصر با وسوسه های شیطان مواجه می شوند، با یاد و نام خدا خود را از این «غفلت» نجات می دهد، می فرماید: « إِنَّ الَّذِينَ اتَّقَوْا إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِنَ الشَّيْطَانِ تَذَكَّرُوا فَإِذَا هُمْ مُبْصِرُونَ ؛ در حقيقت، كسانى كه [از خدا] پروا دارند، چون وسوسه اى از جانب شيطان بديشان رسد [خدا را] به ياد آورند و بناگاه بينا شوند»[3]  این افراد در واقع با یاد خدا، بینا و آگاه می شوند و در زمره ذاکران الهی قرار می گیرند.

* غفلت از بزرگترین دشمنان آدمی است

از اینرو تلاش آدمیان باید این باشد که همواره به یاد خدا باشند و در هیچ زمانی غافل نگردند چه اینکه خدای متعال در معراج به پیامبرش فرمود: «يا أحْمَدُ لايَغْفُلُ أبَداً، مَنْ غَفَلَ لا أُبالِي بِأَيِّ واد هَلَك ؛ اى احمد! هرگز غفلت پيدا نكن زیرا كسى كه اهل غفلت باشد برای من اهمیتی ندارد كه در كدام وادى هلاك مى شود»[4] پس باید غفلت را از بزرگترین دشمنان آدمی شمرد چه اینکه علی(ع) فرمود: « الغفلة أضرّ الأعداء »[5] و باید مراقب بود تا غفلت، مایۀ گمراهی افکار و سرلوحۀ نحوست و شرّ نباشد چنانکه امیرالمومنین فرمود: «الْغَفْلَةُ ضَلالُ النُّفُوسِ وَ عُنْوَانُ النُّحُوسِ »[6]  و در هر حال غفلت همیشه دلیلی بر علیه انسان است و روزگار آدمی را به بدبختی می کشاند چه اینکه باز امیرالمومنین فرمودند: « فَيَا لَهَا حَسْرَةً عَلَى كُلِّ ذِي غَفْلَةٍ أَنْ يَكُونَ عُمُرُهُ عَلَيْهِ حُجَّةً، وَأَنْ تُؤَدِّيَهُ أَيَّامُهُ إِلَى الشِّقْوَةِ ؛ پس واحسرتا بر غافلی كه عمرش عليه او گواهی دهد و او را محكوم كند، و وای بر آن كس كه روزگارش او را به بدبختی و گناه كشانَد»[7]

* غفلت از خدا به لطافت قبل آسیب می‌زند

در کلمات رهبران الهی نیز به موضوع «غفلت» از این جهت پرداخته شده که انسانها بدانند همواره خطر غفلت زدگی انسان را تهدید می کند و انسان مومن باید مراقبت لازم برای برون رفت از غفلت را که با یاد و نام خدا به دست می آید، مورد توجّه قرار دهد. به واقع غفلت، حجاب و مانعی بزرگ است برای پندگیری و موعظه و نیز باعث می شود لطافت قلب آدمی آسیب ببیند و نرمی و اثرپذیری خود را برای رسیدن به صفات آراسته از دست بدهد. لذا در روایات اسلامی در حالات «عیسی بن مریم» آمده است که وی از کنار روستایی عبور می کرد که همگی اهل آنجا به غضب الهی نابود شده بودند. حضرت عیسی (ع) به اذن الهی یکی از آنان را زنده کرد و از او سئوال نمود: اعمال شما چگونه بود که چنین بلایی دامن شما را گرفت. در پاسخ گفته شد: پرستش بت، محبت دنیا، آرزوی دراز و غفلت آمیخته با لهو و لعب» چه اینکه در بیانی که از حضرت علی(ع) نقل شده آمده است که حضرت فرمودند: عامل بدبختی انسان سه چیز است: مستی شهوت، غفلت از واقعیت ها و شتابزدگی در کارها. این بیان این هشدار را به همگان می دهد که: ای انسانها اگر می خواهید خوشبخت شوید و به دنبال سعادت هستید باید به این عوامل بدبختی توجّه جدی داشته باشید.