هشدار قرآنی امام علی(ع) درباره خلف وعده مسئولان به مردم

آنچه که برای مسئولان نظام اهمیت دارد، پرداختن به تزکیه نفس و عمل به دستورات اخلاقی و شرعی دین مبین اسلام در برخورد با رعیت است. در این راستا روایات پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) بهترین منبع برای دستیابی به نحوه برخورد کارگزاران با رعیت است. به عنوان نمونه امیرالمؤمنین(ع) در بخشی از نامه‌ خویش به مالک اشتر با اشاره به این موضوع فرمودند:
 

«از جانب خود وقتى را براى آنان که به شخص تو نیازمندند قرار ده و در آن وقت وجود خود را براى آنان از هر کارى فارغ کن، و جلوست براى آنان در مجلس عمومى باشد، و براى خداوندى که تو را آفریده تواضع کن و لشگریان و یاران از پاسبانان و محافظان خود را از این مجلس برکنار دار تا سخنگوى نیازمندان بدون ترس و نگرانى و لُکنت و تردید با تو سخن بگوید که من بارها از رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله شنیدم مى‌‏فرمود: «اُمتی به پاکى و قداست نرسد، مگر اینکه حق‏ ناتوان را از قدرتمند با صراحت و روانى کلام بگیرد». آنگاه خشونت و درست حرف نزدن آنان را تحمل کن، تنگ خویى و غرور و خودپسندى نسبت به آنان را از خود دور کن تا خداوند جوانب رحمتش را بر تو بگشاید و ثواب طاعتش را بر تو واجب کند. آنچه عطا مى‏‌کنى به خوشرویى عطا کن، و خوددارى از عطا را با مهربانى و عذر همراه نما.

از علاقه به ستایش و تعریف مردم برحذر باش، زیرا این حالات از مطمئن‌‏ترین فرصت‌‏هاى شیطان در نظر اوست تا نیکى نیکوکاران را نابود کند. بپرهیز از اینکه احسانت را بر رعیّت منّت گذارى، یا کرده خود را بیش از آنچه هست بزرگ شمارى، یا به رعیّت وعده‌‏اى دهى و خلاف آن را به جا آورى، چرا که منّت موجب بطلان احسان، و کار را بیش از آنچه هست پنداشتن باعث از بین بردن نور حق در قلب و خلف وعده سبب خشم خدا و مردم است، خداوند بزرگ فرموده: «کَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللَّهِ أَنْ تَقُولُوا ما لا تَفْعَلُونَ؛ این باعث خشم بزرگ خداست که بگویید و انجام ندهید».

فَإِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ( صلى الله علیه وآله ) یَقُولُ فِی غَیْرِ مَوْطِنٍ لَنْ تُقَدَّسَ أُمَّةٌ لَا یُؤْخَذُ لِلضَّعِیفِ فِیهَا حَقُّهُ مِنَ الْقَوِیِّ غَیْرَ مُتَتَعْتِعٍ ثُمَّ احْتَمِلِ الْخُرْقَ مِنْهُمْ وَ الْعِیَّ وَ نَحِّ عَنْهُمُ الضِّیقَ وَ الْأَنَفَ یَبْسُطِ اللَّهُ عَلَیْکَ بِذَلِکَ أَکْنَافَ رَحْمَتِهِ وَ یُوجِبْ لَکَ ثَوَابَ طَاعَتِهِ وَ أَعْطِ مَا أَعْطَیْتَ هَنِیئاً وَ امْنَعْ فِی إِجْمَالٍ وَ إِعْذَارٍ ... وَ إِیَّاکَ وَ الْمَنَّ عَلَى رَعِیَّتِکَ بِإِحْسَانِکَ أَوِ التَّزَیُّدَ فِیمَا کَانَ مِنْ فِعْلِکَ أَوْ أَنْ تَعِدَهُمْ فَتُتْبِعَ مَوْعِدَکَ بِخُلْفِکَ فَإِنَّ الْمَنَّ یُبْطِلُ الْإِحْسَانَ وَ التَّزَیُّدَ یَذْهَبُ بِنُورِ الْحَقِّ وَ الْخُلْفَ یُوجِبُ الْمَقْتَ عِنْدَ اللَّهِ وَ النَّاسِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى «کَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللَّهِ أَنْ تَقُولُوا ما لا تَفْعَلُونَ».