راه حل قرآن برای انجام کار خیر از سوی مستمندان

* آيه               

يَسْئَلُونَكَ مَاذَا يُنْفِقُونَ قُلْ مَا أَنْفَقْتُمْ مِّنْ خَيْرٍ فَلِلْوَالِدَيْنِ وَ الْأَقْرَبِينَ وَالْيَتَمَى‏ وَالْمَسَكِينِ وَابْنِ الْسَّبِيلِ وَمَاتَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ‏

* ترجمه                      

از تو مى ‏پرسند چه چیز انفاق كنند؟ بگو: هر مالى كه (مى ‏خواهید) انفاق كنید، براى پدر و مادر و نزدیكان و یتیمان و مستمندان و در راه ماندگان باشد. و (بدانید) هر كار خیرى كه انجام دهید، همانا خداوند به آن آگاه است.

* نکته ها                     

در این آیه دو بار كلمه «خیر» بكار رفته است: یكى انفاق خیر؛ «انفقتم من خیر» ودیگرى كار خیر؛ «تفعلوا من خیر» تا بگوید افراد بى‏ پول نیز مى‏توانند با عمل و كار خود، به خیر برسند.

در حدیث مى‏خوانیم: «لاصدقة و ذو رحم محتاج» [بحار، ج 77، ص 59] در صورت نیازمندى بستگان، نوبت صدقه به دیگران نمى ‏رسد.

در انفاق، رعایت اهمّ و مهمّ، اطلاع كامل و موازین عاطفى مورد نظر است.

انفاق پنج گونه است: [تفسیر مواهب ‏الرّحمن، ج‏3، ص‏264]

1- انفاق واجب. مانند زكات، خمس، كفّارات، فدیه ونفقه زندگى كه برعهده مرد است.

2- انفاق مستحبّ. مانند كمك به مستمندان، یتیمان و هدیه به دوستان.

3- انفاق حرام. مانند انفاق با مال غصبى یا در راه گناه.

4- انفاق مكروه. مانند انفاق به دیگران با وجود مستحقّ در خویشاوندان.

5 - انفاق مباح. مانند انفاق به دیگران براى توسعه زندگى. زیرا انفاق براى رفع فقر، واجب یا مستحبّ است.

* پيام ها                      

1- نوع انفاق و مورد و راه آن را باید از مكتب وحى آموخت. «یسئلونك»

امام سجاد علیه السلام در دعاى مكارم ‏الاخلاق از خداوند مى ‏خواهد كه او را در انفاق كردن هدایت كند. «وأصب بى سبیل الهدایة للبرّ فیما انفق منه»

2- سؤال مردم، زمینه ‏ى نزول پاسخ از طرف خداوند است. «یسئلونك... قل»

3- انفاق، شامل كارهاى كوچك و بزرگ مى‏شود. «من خیر»

4- مال و دارایى دنیا، در دست افراد با ایمان، مایه ‏ى خیر است. «من خیر»

5 - انفاق باید از چیزهاى خوب و مرغوب باشد. «من خیر»

6- انفاق، تنها در امور مالى نیست، هر نفع و بهره ‏اى را در برمى گیرد. «من خیر»

7- بهترین مورد انفاق، والدین و بستگان هستند. «فللوالدین و الاقربین...»

8 - انفاق به خویشان، مایه‏ ى استحكام پیوندهاى خانوادگى، و انفاق به دیگران، سبب جبران كمبودهاى مالى و عاطفى نیازمندان و برطرف نمودن اختلاف طبقاتى است. «فللوالدین والاقربین والیتامى والمساكین وابن السبیل»

9- حكیم كسى است كه در پاسخ، به چیزى اشاره كند كه سؤال كننده از آن غافل است. در آیه از جنس انفاق سؤال شد، خداوند مورد را معیّن نمود. «ماذا ینفقون... فللوالدین...»

10- اسلام، به طبقه ‏ى محروم توجّه خاصّى دارد. «وابن السبیل»

11- عمل صالح، هرگز ضایع نمى‏شود. خواه آشكار صورت گیرد یا مخفیانه، كم باشد یا زیاد. «فانّ اللّه به علیم»

12- ایمان به آگاهى خداوند از عمل ما، بهترین تشویق است. «فانّ اللَّه به علیم»