شاخصه های «توبه حقیقی»

وی ادامه داد: در روایات اهل‌بیت(ع) آمده هر اشتباه‌کار و خطاکاری که اشتباه و خطایش به عمد یا غیرعمد بوده، از روی جهالت به احکام خدا و از روی غفلت نسبت به حلال و حرام الهی گناهی را مرتکب شده یا می‌دانسته که این کار گناه است، ولی به آن گناه آلوده شد، در صورتی که این گناهکار به عمد یا به سهو یا به غفلت وارد عرصه توبه شود، یقیناً مورد رحمت و آمرزش الهی قرار خواهد گرفت.

توبه حقیقی جبران گناه است

مؤلف کتاب «شرح دعای کمیل» با بیان اینکه اگر پروردگار، رحمت و غفران را متوجه خطاکار نکند، گناه تا قیامت بر عهده او می‌ماند و گناه مانده حتماً عقوبت و کیفر دارد؛ گفت: مهربانی و رحمت او اقتضا کرده گنهکاری که با جرأت و جسارت عمداً و با مخالفت با حق گناه کرده یا از روی غفلت گناه کرده و بعد بیدار شده و توبه کرده که اینجا باید گنهکار به این معنای لطیف توجه داشته باشد که پیغمبر خطاب به معاذ بن جبل فرمودند: «و احدث لکل ذنب توبة» معاذ برای هر گناهی که مرتکب شدی در گذشته عمرت توبه‌ای است همان توبه را انجام بده، همه جا گریه و استغفرالله گفتن توبه نیست، در گذشته عمرت معاذ ده روز نمازت را نخواندی عمداً هم نخواندی، اگر می‌خواهی برای آن ده روز نماز از دست رفته توبه کنی، ده شبانه روز همان نمازها را قضا کن، این توبه حقیقی است و توبه دیگری ندارد.

گنهکار نباید در توبه کردن دچار اشتباه شود

استاد انصاریان توبه را متناسب با گناه دانست و افزود: گنهکار نباید در توبه کردن دچار اشتباه شود که خدایی نکرده گناه در پرونده‌اش بماند. قرآن می‌فرماید: «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُون» (نحل، 43) توبه‌ و مسأله‌ای که نمی‌دانید حلال است یا حرام، درست است یا نادرست از آنهایی که می‌دانند بپرسید. ممکن است شخصی مقداری غرور داشته باشد و بگوید من دوست ندارم با یک روحانی روبرو شوم، از این طایفه خوشم نمی‌آید. کسی اجبارت نمی‌کند، تلفن یک عالم مطمئنی را پیدا کنید و از او بپرسید.

استاد اخلاق حوزه علمیه با اشاره به اینکه اگر کسی مال مردم خوری کند، توبه حقیقی برای او بازگشت مال به صاحب آن هست، گفت: پیغمبر(ص) می‌فرماید: اگر درهمی از حرام، غصب، ربا و مال مردم که نمی‌خواهد پس دهد را به خانه خود ببرد تا زمانی که آن درهم در این خانه باشد یا آثارش باشد، خدا نظر رحمت به آن خانه نخواهد کرد.

وی به دو گناه دیگر و توبه در این گناهان اشاره و خاطرنشان کرد: توبه خوردن روزه به عمد، شصت روز روزه گرفتن است که سی و یک روزش باید پشت سرهم باشد، سی روز دیگر هم تا سال دیگر ماه رمضان نیامده، هر طور که می‌خواهد بگیرد. گناهان دیگر مانند این‌که مشروب خورده، سی سال به نامحرم نگاه می‌کرده و لذت می‌برده، زناکرده، این نوع گناهان توبه‌اش ترکش است؛ دیگر زنا نکند و به خدا هم اعلام کند که من دیگر مرتکب این کار نمی‌شوم، دیگر مشروب نمی‌خورم، دیگر به نامحرم نظر نمی‌کنم، چنین شخصی بخشیده می‌شود.

محصول رحمت پروردگار

مترجم و پژوهشگر صحیفه سجادیه افزود: خداوند می‌فرماید: «فَلَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَتُهُ لَكُنْتُمْ مِنَ الْخاسِرِين» (بقره، 64) اگر رحمت من دست شما را نمی‌گرفت، تمام سرمایه‌های وجودیتان به باد رفته بود. سرمایه‌های وجودی شما می‌ماند، مرگتان آسان می‌شود، برزخ خوبی پیدا می‌کنید، قیامت آبادی نصیبتان می‌شود اینها همه محصول رحمت پروردگار است.

وی به رحمت خداوند از منظر دعاها و زیارات اشاره و تصریح کرد: امیرالمومنین علی(ع) می‌فرماید: «اللهم انی اسئلک برحمتک التی وسعت کل شیء» خدایا من از وجود مقدس تو، رحمتت که فراگیر به کل عالم هستی است را درخواست می‌کنم. در زیارت‌ها هم طرح رحمت وجود دارد، در حرم امیرالمؤمنین(ع) یا در زیارت به پروردگار عرض می‌کنید: «و اجعلنا معهم فی الدنیا و الاخره» خدایا ما عاشق هستیم که دنیا و آخرت با اهل‌بیت(ع) باشیم، «و من المقربین» و عاشق هستیم که از بندگان مقرب تو باشیم، «فانا بذلک راضون» ما بودن با اهل‌بیت(ع) را در دنیا و آخرت و بودن جزء مقربین را با همه وجود راضی هستیم.

مبلغ عرصه بین الملل به رحمت پروردگار از منظر قرآن اشاره و خاطرنشان کرد: در سوره آل‌عمران پروردگار عالم از اولیائش دو خبر می‌دهد که اینها با من سَر و سِرّ داشتند و در سر و سرّ داشتن خودشان تا زنده بودند دو چیز از من درخواست می‌کردند، خدا امر دارد که از من درخواست کنید، هیچ‌وقت نگوییم او که می‌داند چرا بگوییم؟ چون او حرف زدن ما را، صدای ما را، زاری ما را دوست دارد، خود این یک عبادت است، خود این‌که من بخواهم یعنی هزینه کنم صدایم را، زبانم را، قلبم را این یک عمل است و این یک عمل عبادی با ارزشی است. «رَبَّنا لا تُزِغْ قُلُوبَنا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنا» (آل‌عمران، 8) این یک خواسته‌اش است که خدایا حالا که به ما لطف کردی دل ما را در صراط مستقیمت، در محبتت، در محبت به اولیائت، در محبت به اهل‌بیت قرار دادی این دل را از منحرف شدن حفظ کن که از این جاده وارد جاده انحرافی نشود، این یک خواسته عاشقان خدا «رَبَّنا لا تُزِغْ قُلُوبَنا».

مفسر قرآن و نهج البلاغه ادامه داد: خواسته دوم «وَ هَبْ لَنا مِنْ لَدُنْكَ رَحْمَةً» یعنی همه رشته‌ها و جلوه‌های رحمتت را «هَبْ لَنا»؛ یعنی ما رحمت تو را در مقابل هیچ کاری که انجام دادیم نمی‌خواهیم، کار ما ارزشی ندارد، مجانی رحمتت را به ما ببخش. ما نمی‌گوییم چون نماز خواندیم، روزه گرفتیم، مکه رفتیم، پول هزینه کردیم، اینها را مطرح نمی‌کنیم، اینها قابل تو نیست مجانی ببخش، هبه کن. «إِنَّكَ أَنْتَ الْوَهَّاب» تو در بخشندگی و در هبه کردن غوغا هستی.

بدون رحمت خداوند نمی‌توانیم جزء مقربان درگاه او باشیم

وی در پاسخ به اینکه چطور با اهل‌بیت(ع) در دنیا و آخرت قرار بگیریم؟ و با چه قدرتی جزء بندگان مقربت باشیم؟ گفت: اگر رحمت و مهربانی خداوند ما را بدرقه نکند، ما نمی‌توانیم در دنیا و آخرت با اهل‌بیت(ع) باشیم و نمی‌توانیم جزء مقربان درگاه او باشیم. یک نوری، یک حالی، یک کیفیتی از درون باید به ما کمک دهد که ما را به معیت با اهل‌بیت(ع) در دنیا و آخرت برساند و این هم رحمت، محبت و مهربانی توست، آن باید شامل حال ما شود، انرژی این رحمت ما را ببرد تا با اهل‌بیت(ع) در دنیا و آخرت معیت پیدا کنیم.

استاد انصاریان در پایان گفت: اگر رحمت خدا نباشد که ما یک بدن، یک ذره خون، یک ذره گوشت و یک ذره پوست هستیم، اگر رحمت خدا نباشد امیرالمؤمنین(ع) می‌فرماید: «و القلب حیوان» این قلبی که در سینه توست در سینه گاو و گوسفند و بقیه حیوانات هم هست، این رحمت الله است که انسان با حیوان متفاوت است.