آیه ای که دستور عدم پرداخت رشوه به انسان می دهد

* آيه               

وَلاَ تَأْكُلُواْ أَمْوَلَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَطِلِ وَتُدْلُواْ بِهَآ إِلَى الْحُكَّامِ لِتَأْكُلُواْ فَرِيْقاً مِّنْ أَمْوَلِ الْنَّاسِ بِالإِثْمِ وَأَنْتُمْ تَعْلَمُون‏

* ترجمه                      

و اموال یكدیگر را به باطل (و ناحقّ) در میان خودتان نخورید و اموال را به (عنوان رشوه، به كیسه) حاكمان و قاضى ‏ها سرازیر نكنید تا بخشى از اموال مردم را به گناه بخورید، در حالى كه خود مى‏دانید (كه خلاف مى‏كنید).

* نکته ها                     

«تدلوا» به معناى سرازیر كردن دَلو در چاه است كه در این آیه، رشوه به قاضى به آن تشبیه شده است. مراد از «اموال ‏النّاس» هم اموال عمومى است و هم اموال خصوصى. علاوه بر آنكه رشوه براى گرفتن حقوق غیرمالىِ مردم نیز ممنوع است.

رشوه‏، یكى از گناهان بزرگى است كه مفاسد اجتماعى متعدّدى را به دنبال دارد، از جمله: حذف عدالت، یأس و ناامیدى ضعفا، جرأت و جسارت اقویا، فساد و تباهى حاكم و قاضى، از بین رفتن اعتماد عمومى.

با توجّه به این آثار و عوارض منفى، در روایات شدیداً از این عمل انتقاد شده است. رسول اكرم صلى الله علیه وآله خطاب به حضرت على علیه السلام فرمود: «یا على ثمن المیتة والكلب والخمر و مهر الزانیة والرشوة فى الحكم» [بحار، ج‏77، ص‏54] اى على! درآمد حاصل از فروش مردار، سگ، شراب، زنا و رشوه یكسان و حرام است. همچنین على علیه السلام در ذیل آیه شریفه‏ى «اكّالون للسّحت» [مائده، 42] فرمود: رشوه‏خواران كسانى هستند كه مشكل مردم را حل نموده و در برابر، هدایاى آنان را مى‏پذیرند. [بحار، ج‏104، ص‏273] امام صادق علیه السلام رشوه را در حد كفر به خدا مى‏داند و رسول اكرم صلى الله علیه وآله رشوه دهنده و گیرنده و واسطه را لعنت كرد و فرمود: بوى بهشت به صاحب رشوه نمى ‏رسد.

در حدیث دیگر مى‏خوانیم: هر حاكمى كه نسبت به گرفتارى ‏هاى مردم بى تفاوت باشد، خداوند لطفش را نسبت به او مى‏پوشاند و اگر هدیه قبول كند تا كار مردم را انجام دهد، در زنجیر است و اگر رشوه بگیرد، مشرك مى‏باشد. [وسائل، ج‏12، ص‏63]

حضرت على علیه السلام رشوه گیرنده را از حقّ ولایت محروم مى‏داند. [نهج‏البلاغه، خطبه‏131] و در جاى دیگر آن حضرت فرمودند: هیچ گروهى گرفتار رشوه نشدند، مگر آنكه گرفتار ترس و اضطراب و نگرانى شدند! [نهج‏الفصاحه، ح 2693]

بعضى براى توجیه خلاف خود، نام ‏هاى مختلف بر رشوه مى‏ گذارند، از جمله: هدیه، تحفه، حقّ‏الزحمه، چشم روشنى و... . شخصى به نام «اشعث‏بن قیس»، حلوائى به در خانه على علیه السلام به عنوان هدیه آورد تا در محكمه شاید امام به نفع او حكم صادر كند. امام فرمود: به خدا سوگند! اگر هفت اقلیم را بر من ببخشند تا پوست جوى را به ناحقّ از دهان مورچه ‏اى بگیرم این كار را نخواهم كرد. [نهج‏البلاغه، خطبه‏224]

شخصى به رسول اكرم صلى الله علیه وآله گفت: من متصدى و مسئول كارى هستم، مردم برایم هدایایى مى ‏آورند، چگونه است؟! حضرت در جواب فرمود: چه شده است كه عُمّال ما از هدایا سخن مى ‏گویند! آیا اگر در خانه مى ‏نشستند كسى به آنان هدیه مى‏داد؟! [نهج‏الفصاحه، ح 539]

* پيام ها                      

1- مالكیّت باید از راه صحیح باشد. مانند: حیازت، تجارت، زراعت، صنعت، ارث، هدیه، امثال آن، ولى تصرف از طریق باطل و رشوه ایجاد مالكیّت نمى ‏كند. «لا تاكلوا اموال الناس بالباطل»

2- جامعه در حكم یك پیكر واحد است. «بینكم، اموالكم»

3- رشوه، حرام است و انسان حقّ ندارد براى تصاحب اموال مردم رشوه دهد. «تدلوا بها الى الحكام لتاكوا فریقاً من اموال الناس»

4- اسلام، مردم را مالك اموالشان مى ‏داند. «اموال الناس»

5 – لغزش ‏هاى آگاهانه خطرناك است. «وانتم تعلمون»